ABOUT THE SPEAKER
Stephen Hawking - Theoretical physicist
Stephen Hawking's scientific investigations have shed light on the origins of the cosmos, the nature of time and the ultimate fate of the universe. His bestselling books for a general audience have given an appreciation of physics to millions.

Why you should listen

Stephen Hawking is perhaps the world's most famous living physicist. A specialist in cosmology and quantum gravity and a devotee of black holes, his work has probed the origins of the cosmos, the nature of time and the universe's ultimate fate -- earning him accolades including induction into the Order of the British Empire. To the public, he's best known as an author of bestsellers such as The Universe in a Nutshell and A Brief History of Time, which have brought an appreciation of theoretical physics to millions.

Though the motor neuron disorder ALS has confined Hawking to a wheelchair, it hasn't stopped him from lecturing widely, making appearances on television shows such as Star Trek: The Next Generation and The Simpsons -- and planning a trip into orbit with Richard Branson's Virgin Galactic. (He recently experienced weightlessness aboard Zero Gravity Corporation's "Vomit Comet.") A true academic celebrity, he uses his public appearances to raise awareness about potential global disasters -- such as global warming -- and to speak out for the future of humanity: "Getting a portion of the human race permanently off the planet is imperative for our future as a species," he says.

Hawking serves as Lucasian Professor of Mathematics at the University of Cambridge, where he continues to contribute to both high-level physics and the popular understanding of our universe.

More profile about the speaker
Stephen Hawking | Speaker | TED.com
TED2008

Stephen Hawking: Questioning the universe

ستیڤن هاوکینگ: پرسیارکردن سەبارەت بە گەردوون

Filmed:
12,876,555 views

لە کۆنفرانسی (TED 2008) پرۆفێسەر هاوکینگ چەند پرسیارێکی گەورە سەبارەت بە گەردوون دەکات. گەردوون چۆن دەستی پێکرد؟ ژیان چۆن دەستی پێکرد؟ ئایا ئێمە تەنهاین؟ ڕێگەیەکمان پێشان دەدات کە چۆن دەتوانین وەڵامی ئەم پرسیارانە بدەینەوە.
- Theoretical physicist
Stephen Hawking's scientific investigations have shed light on the origins of the cosmos, the nature of time and the ultimate fate of the universe. His bestselling books for a general audience have given an appreciation of physics to millions. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

.هیچ شتێک لە گەردوون کۆنتر و گەورەتر نییە
00:14
There is nothing bigger or older than the universe.
0
2000
4000
00:18
The questions I would like to talk about are:
1
6000
4000
ئەو پرسیارانەى حەز دەکەم
:باسیان بکەم بریتین لە
00:22
one, where did we come from?
2
10000
7000
یەکەم, ئێمە لە کوێوە هاتووین؟
00:29
How did the universe come into being?
3
17000
3000
چۆن گەردوون هاتۆتە بوون؟
00:32
Are we alone in the universe?
4
20000
4000
ئایا ئێمە تەنیاین لەم گەردوونەدا؟
00:36
Is there alien life out there?
5
24000
3000
ئایا ژیان لەدەرەوەى زەوى هەیە؟
00:39
What is the future of the human race?
6
27000
4000
داهاتوى ڕەگەزی مرۆڤ چییە؟
00:43
Up until the 1920s,
7
31000
2000
،(تاوەکو ساڵانى( ١٩٢٠
00:45
everyone thought the universe was essentially static
8
33000
4000
.هەمووان پێیان وابوو گەردوون لە بنەرەتدا جێگیرە
00:49
and unchanging in time.
9
37000
2000
.و ناگۆرێ بە پێى کات
00:51
Then it was discovered that the universe was expanding.
10
39000
5000
.دواتر بۆیان دەرکەوت کە گەردوون فراوانتر دەبێت
00:56
Distant galaxies were moving away from us.
11
44000
3000
.گەلە ئەستێرە دوورەکان لە ئێمە دوور دەکەوتنەوە
00:59
This meant they must have been closer together in the past.
12
47000
7000
ئەمەش ماناى ئەوەیە کە لە
.ڕابردوودا لە یەکتر نزیکتر بوون
01:06
If we extrapolate back,
13
54000
2000
.ئەگەر دوبارە بیخەمڵێنین
01:08
we find we must have all been on top of each other
14
56000
4000
ئەوەمان بۆ دەردەکەوێ ڕەنگە
لە بنەرەتدا هەموویان لەسەر یەک بووبن
01:12
about 15 billion years ago.
15
60000
2000
.نزیکەى پازدە ملیار ساڵ بەر لە ئێستا
01:14
This was the Big Bang, the beginning of the universe.
16
62000
6000
تەقینەوە گەورەکە سەرەتاى
.دروستبونى گەردوون بوو
01:20
But was there anything before the Big Bang?
17
68000
3000
بەڵام ئایا هیچ شتێکى تر هەبوو
بەر لە تەقینەوە گەورەکە؟
01:23
If not, what created the universe?
18
71000
4000
گەرنا, ئەى چى بووە هۆى دروستبونى گەردوون؟
01:27
Why did the universe emerge from the Big Bang the way it did?
19
75000
5000
بۆچى گەردوون بەم شێوەیە لە تەقینەوە گەورەکەوە دروستبوو؟
01:32
We used to think that the theory of the universe
20
80000
5000
پێمان وا بوو کەوا بیردۆزى گەردوون
01:37
could be divided into two parts.
21
85000
2000
,دابەش دەبێ بۆ دوو بەش
01:39
First, there were the laws
22
87000
3000
سەرەتا, یاساکانى فیزیا هەبوون
01:42
like Maxwell's equations and general relativity
23
90000
3000
وەک هاوکێشەى ماکسوێل و بیردۆزى هاوتاى گشتى
01:45
that determined the evolution of the universe,
24
93000
3000
,ئەوە بووە هۆکارى گەشە سەندنى گەردوون
.بە نزیکەیى قەبارەى هەموو گەردوون
01:49
given its state over all of space at one time.
25
97000
3000
01:52
And second, there was no question
26
100000
3000
دووەم, لە ڕابردوودا هیچ پرسیارێک
.دەربارەى سەرەتاکانى گەردوون نەبووە
01:55
of the initial state of the universe.
27
103000
3000
01:58
We have made good progress on the first part,
28
106000
5000
,لە بەشى یەکەم, پێشکەوتنێکى باشمان کرد
02:03
and now have the knowledge of the laws of evolution
29
111000
3000
زانیاریمان هەیە لەسەر یاساکانى
پەیدابوون و گەشەسەندن
02:06
in all but the most extreme conditions.
30
114000
3000
لە گشت بارەکان بەڵام بەتایبەتى
.لە بارە سەختەکان
02:09
But until recently, we have had little idea
31
117000
3000
بەڵام تاوەکو ئەم دوایانەش
تەنها زانیاریەکى کەممان هەبووە
02:12
about the initial conditions for the universe.
32
120000
3000
.دەربارەى بارە سەرەتاییەکانى گەردوون
02:16
However, this division into laws of evolution and initial conditions
33
124000
5000
ئەو دابەش بونەى پەیدابونى
بارە سەرەتاییەکان بۆ دوو یاسا
02:21
depends on time and space being separate and distinct.
34
129000
4000
پشت دەبەستێت بە کات و شوێن
.بۆ جیاکردنەوەو ڕونکردنەوە
لە ژێر بارە سەختەکان, بیردۆزى
گشتى و بیردۆزی کوانتەم
02:27
Under extreme conditions, general relativity and quantum theory
35
135000
4000
02:31
allow time to behave like another dimension of space.
36
139000
4000
ڕێگە بە کات دەدات بۆ ڕەفتار کردن
.بەپێى دووریەکەى ترى بۆشایى
02:39
This removes the distinction between time and space,
37
147000
4000
ئەمەش جیاوازى نێوان کات و بۆشایى ناهێڵێت
02:43
and means the laws of evolution can also determine the initial state.
38
151000
5000
ئەمەش واتا یاساکانى گەشەسەندن تواناى
.دیاریکردنى بارە سەرەتاییەکانى هەیە
02:51
The universe can spontaneously create itself out of nothing.
39
159000
4000
گەردوون تواناى هەیە خۆڕسکانە و
.لە هیچەوە خۆى دروستبکات
02:55
Moreover, we can calculate a probability that the universe
40
163000
8000
سەرەڕاى ئەوەش، دەتوانین
ئەگەرى ئەوە دابنێین کە گەردوون
03:03
was created in different states.
41
171000
2000
.لەبارى جیاواز دروست بووە
03:05
These predictions are in excellent agreement
42
173000
3000
ئەم پێشبینیانە گشتى لە ئارگیومێنتێکی نایاب دان
03:08
with observations by the WMAP satellite
43
176000
4000
چاودێریکردن بەمانگى دەستکردى
( WMAP) لەسەر بنەماى بنەماى تیشکى ڕادیۆیە
03:12
of the cosmic microwave background,
44
180000
2000
03:14
which is an imprint of the very early universe.
45
182000
4000
.ئەمەش نیشانەیە بۆ سەرەتا زووەکانى گەردوون
03:18
We think we have solved the mystery of creation.
46
186000
5000
پێمان وایە ناڕونیەکانى
.دروستبونمان چارەسەر کردووە
03:24
Maybe we should patent the universe
47
192000
2000
لەوانەیە پێویست بێ گەردوون
ڕوون و ئاشکرا بکەین
03:26
and charge everyone royalties for their existence.
48
194000
4000
.زیادکردنی مافى هەموان لەپێناوى بونیان
03:33
I now turn to the second big question:
49
201000
3000
:ئێستا دەگەڕێمەوە بۆ پرسیارە گەورەکەى دووەم
03:36
are we alone, or is there other life in the universe?
50
204000
4000
ئایا ئێمە تەنیاین، یاخود ئایا
هیچ ژیانێکى تر لە گەردوون هەیە؟
03:44
We believe that life arose spontaneously on the Earth,
51
212000
3000
بەبۆچوونی ئێمە
.ژیان خۆڕسکانە لەسەر زەوی دروست بوو
03:47
so it must be possible for life to appear on other suitable planets,
52
215000
5000
هەروەها ئاسایە دەرکەوتنى ژیان
،لەسەر هەسارە گونجاوەکانى تر
03:52
of which there seem to be a large number in the galaxy.
53
220000
4000
کەوا پێدەچێت لە گەلەئەستێرەکان
.ژمارەیەکى زۆریان گونجاوبن
03:56
But we don't know how life first appeared.
54
224000
5000
بەڵام نازانین کە لەسەرەتاوە
.ژیان چۆن سەری هەڵداوە
04:04
We have two pieces of observational evidence
55
232000
3000
دوو بەشى بەڵگەى تێبینیکراومان هەیە
04:07
on the probability of life appearing.
56
235000
3000
.سەبارەت بە ئەگەرەکانى سەرهەڵدانى ژیان
.یەکەم، کۆمەڵێک ئاسەوارى قەوزەیى
بەبەردبومان هەیە کە ٣،٥ ملیار ساڵ کۆنە
04:12
The first is that we have fossils of algae
57
240000
3000
04:15
from 3.5 billion years ago.
58
243000
3000
04:19
The Earth was formed 4.6 billion years ago
59
247000
4000
زەوى ٤،٦ ملیار ساڵ بەر لە ئێستە دروست بووە
04:23
and was probably too hot for about the first half billion years.
60
251000
4000
.بێگومان نیوملیار ساڵى یەکەم زۆر گەرم بوو
04:33
So life appeared on Earth
61
261000
2000
هەروەها ژیان لەسەر زەوى سەرى هەڵدا
04:35
within half a billion years of it being possible,
62
263000
3000
،لەماوەى نیو ملیار ساڵ دەکرێ ئاسایى بێ
ئەمەش جیاوازیەکى زۆر کورتە
بە بەراورد لەگەڵ ١٠ملیار ساڵ لە ژیان
04:39
which is short compared to the 10-billion-year lifetime
63
267000
3000
04:42
of a planet of Earth type.
64
270000
2000
.لە هەسارەى زەوى و جۆرەکانى
04:45
This suggests that a probability of life appearing is reasonably high.
65
273000
5000
ئەمەش ئەوە دەردەخات کە ئەگەری
.سەرهە ڵدانى ژیان بە شێوەیەکى گونجاو بەرزە
04:50
If it was very low, one would have expected it
66
278000
4000
ئەگەر ئەگەرێکی کەمیش بوایە
یەکێک هەر پێشبینى دەکرد
04:54
to take most of the ten billion years available.
67
282000
4000
.بۆ ئەوەى زۆربەى ١٠ ملیار ساڵ بەردەست بخەین
04:58
On the other hand, we don't seem to have been visited by aliens.
68
286000
5000
لەلایەن ئەو بونەوەرانەی کە لەوانەیە لە دەرەوەی زەوى دەژین
05:04
I am discounting the reports of UFOs.
69
292000
3000
UFO ڕاپۆرتەکانى
کورت دەکەمەوە
05:07
Why would they appear only to cranks and weirdoes?
70
295000
4000
بۆچى دەبێ بەشێوەیەکى نامۆ و
سەیرو سەمەرە دەربکەون؟
05:14
If there is a government conspiracy to suppress the reports
71
302000
4000
گەر پلانێکى حوکمەت هەبێ بۆ
کپ کردن و دامرکانەوەى ڕاپۆرتەکان
05:18
and keep for itself the scientific knowledge the aliens bring,
72
306000
5000
زانست و زانیاریەکانى بونەوەرەکانى
،دەرەوەى زەوەى بۆخۆى دەهێڵێتەوە
05:23
it seems to have been a singularly ineffective policy so far.
73
311000
4000
ئەمەش وا پێدەچێت تا ئێستا
،پلانێکى سەیر و نامۆ بێت
05:27
Furthermore, despite an extensive search by the SETI project,
74
315000
9000
SETIلێکۆڵینەوە فراوانەکان لەلایەن پڕۆژەى
05:37
we haven't heard any alien television quiz shows.
75
325000
4000
هیچ پڕۆگرامێکى تەلەفزیۆنیمان نەبینیوە
.سەبارەت بە بونەوەرەکانى دەرەوەى زەوى
05:41
This probably indicates that there are no alien civilizations
76
329000
5000
ئەمەش وادەردەخات کە هیچ شارستانیەکى
بوونەوەرەکانى دەرەوەى زەوى لێرە نییە
05:46
at our stage of development
77
334000
2000
لە قۆناغە گەشە کردووەکەمان
05:48
within a radius of a few hundred light years.
78
336000
4000
لەگەڵ چەند سەدان ساڵێى تیشکى نیوە تیرەى بازنەییمان
05:53
Issuing an insurance policy
79
341000
2000
دەرکردنى یاساى بیمە
05:55
against abduction by aliens seems a pretty safe bet.
80
343000
4000
گرەوکردن لەسەر دژوەستانەوەى فڕاندنمان
لەلایەن بونەوەرەکانى دەرەوەى زەوى، باشە
06:02
This brings me to the last of the big questions:
81
350000
3000
ئەوەش دەمبات بەرەو کۆتا پرسیارە گەورەکان
06:05
the future of the human race.
82
353000
2000
.داهاتوى ڕەگەزى مرۆڤ
06:08
If we are the only intelligent beings in the galaxy,
83
356000
4000
گەر مرۆڤ تاکە بوونەوەرى
هەڵکەوتوو بێت لە گەلە ئەستێرەکان
06:12
we should make sure we survive and continue.
84
360000
3000
.پێویستە دڵنیابینەوە بەردەوامى تێیدا دەژین
ئێستا هەنگاو بەرەو کاتێکى زۆر
.مەترسیدار لەمێژووى مرۆڤایەتى دەنێین
06:19
But we are entering an increasingly dangerous period of our history.
85
367000
4000
06:23
Our population and our use of the finite resources of planet Earth
86
371000
9000
ژمارەی دانیشتوان و زیاد بەکارهێنانی
سەرچاوە سروشتیەکانی زەوی
،زۆر بەخێرایى گەشە دەکەن
06:33
are growing exponentially, along with our technical ability
87
381000
4000
لەگەڵ بوونى تواناى هونەریەکانمان بۆ
.گۆڕینى ژینگە بەرەو باشى یاخود خراپى
06:37
to change the environment for good or ill.
88
385000
3000
06:44
But our genetic code
89
392000
2000
بەڵام خانە بۆماوەییەکانمان
06:46
still carries the selfish and aggressive instincts
90
394000
3000
تا ئێستاش توخمى خۆپەرستى
و چڵێسیان هەڵگرتووە
06:49
that were of survival advantage in the past.
91
397000
3000
ڕزگاربوون و مانەوە لە ڕابردوودا
.سودى خۆى هەیە
06:52
It will be difficult enough to avoid disaster
92
400000
7000
ئەمەش زۆر سەخت دەبێت بۆ
دوورکەوتنەوە لە کارەسات
،لە سەد ساڵی داهاتودا
07:00
in the next hundred years,
93
408000
1000
07:01
let alone the next thousand or million.
94
409000
3000
هەر بیر لە هەزار یان ملیار
.ساڵى داهاتوو مەکەوە
07:08
Our only chance of long-term survival
95
416000
3000
تاکە هەلمان بۆ ژیان بۆ ماوەیەکى درێژ
07:11
is not to remain lurking on planet Earth,
96
419000
4000
بریتیە نییە لە مانەوەمان لەسەر زەوی
07:15
but to spread out into space.
97
423000
2000
.بەڵکو بڵاوبونەوە لە بۆشایى ئاسمان
07:17
The answers to these big questions
98
425000
5000
وەڵامەکان بۆ پرسیارە گەورەکان
07:22
show that we have made remarkable progress in the last hundred years.
99
430000
5000
نیشانی دەدات کە پێشکەوتنێکى
.بەرچاومان کردووە لە سەد سالى ڕابردوودا
07:27
But if we want to continue beyond the next hundred years,
100
435000
5000
بەڵام گەر بمانەوێت بەردەوام بین لەم
،گەشەکردنە لەدواى سەدان ساڵانى داهاتوشدا
07:32
our future is in space.
101
440000
2000
.داهاتومان لە بۆشایى ئاسمانە
07:34
That is why I am in favor of manned --
102
442000
4000
--هەر بۆیە پاڵپشتى ناردنی مرۆڤ
07:39
or should I say, personed -- space flight.
103
447000
3000
--یان با بڵێین: ئامێرى گواستنەوەى کەس تایبەت
.گەردوون دەکەم
07:42
All of my life I have sought to understand the universe
104
450000
10000
هەموو ژیانم تەرخانکردوە بە پشکنین تا لە گەردوون تێبگەم
07:52
and find answers to these questions.
105
460000
2000
.ودۆزینەوەى وەڵام بۆ ئەم پرسیارانە
07:54
I have been very lucky
106
462000
3000
من زۆر بەختەوەربوومە
07:57
that my disability has not been a serious handicap.
107
465000
4000
کە ناتەواوییەکانم نەبوونەتە
.بەربەستێکى ترسناک
08:01
Indeed, it has probably given me more time than most people
108
469000
5000
لەڕاستیدا، بەشێوەیەکى شیاو زیاتر
لە زۆرینەى خەڵکان کاتى پێداوم
08:06
to pursue the quest for knowledge.
109
474000
2000
.بۆ شوێن کەوتن و گەڕان بەدواى زانیارى
08:08
The ultimate goal is a complete theory of the universe,
110
476000
7000
ئامانجە بنەڕەتیەکە کۆتایى
،هێنانە بە بیردۆزى گەردوون
08:16
and we are making good progress.
111
484000
2000
.و پێشکەوتنیکى تێدا دەکەین
08:18
Thank you for listening.
112
486000
5000
.سوپاس بۆ گوێ گرتن
08:26
Chris Anderson: Professor, if you had to guess either way,
113
494000
3000
پڕۆفیسۆر، گەر پێویست بکات لەگشت بارەکان پێشبینى بکەیت
08:29
do you now believe that it is more likely than not
114
497000
4000
ئێستا باوەڕت هێنا کە ئەگەرێکى زۆر بەهێزە
08:33
that we are alone in the Milky Way,
115
501000
3000
ئیمە تەنیاین لە گەلە ئەستێرەى
(MILKY WAY)
08:36
as a civilization of our level of intelligence or higher?
116
504000
5000
وەکو شارستانى بۆ پلەى
.زیرەکیمان یاخود بەرزتر
08:57
This answer took seven minutes, and really gave me an insight
117
525000
6000
ئەم وەڵامە ٧ خولەکى پێویست بوو
ئینجا زانیم چەندە میهرەبان بووە
09:03
into the incredible act of generosity this whole talk was for TED.
118
531000
5000
.بۆ ئامادەکردنی ئەم ڤیدیۆ تایبەتەی تێد
09:18
Stephen Hawking: I think it quite likely that we are the only civilization
119
546000
5000
وا پیدەچێت
ئێمە تاکە شارستانیەت بین
09:23
within several hundred light years;
120
551000
2000
:لە دووری چەند سەد هەزار ساڵێکی ڕووناکی
09:26
otherwise we would have heard radio waves.
121
554000
3000
.بە پێچەوانەوە گوێبیستی شەپۆڵى ڕادیۆیى دەبووین
09:29
The alternative is that civilizations don't last very long,
122
557000
7000
،شارستاانیەتەکان بۆ هەمیشە نامێننەوە
.بەڵکو خۆیان وێران دەکەن
09:37
but destroy themselves.
123
565000
1000
09:38
CA: Professor Hawking, thank you for that answer.
124
566000
5000
.پڕۆفیسۆرهاوکن، سوپاس بۆ ئەم وەڵامە
09:44
We will take it as a salutary warning, I think,
125
572000
2000
،بە ئاگادارکردنەوەیەکى گرنگى وەردەگرین
09:46
for the rest of our conference this week.
126
574000
3000
.بۆ گشت کۆنگرەکانمان لەم هەفتەیەدا
09:50
Professor, we really thank you for the extraordinary effort you made
127
578000
4000
پڕۆفسۆر، بەڕاستى سوپاس بۆ ئەم کارە نایابەی ئەنجامتدا
09:54
to share your questions with us today.
128
582000
3000
.بۆ بەشداریکردنى پرسیارەکانت لەگەڵمان
09:57
Thank you very much indeed.
129
585000
1000
بەڕاستى زۆر سوپاس
09:58
(Applause)
130
586000
8000
(چەپڵە)
Translated by Koya University
Reviewed by Halo Fariq

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Stephen Hawking - Theoretical physicist
Stephen Hawking's scientific investigations have shed light on the origins of the cosmos, the nature of time and the ultimate fate of the universe. His bestselling books for a general audience have given an appreciation of physics to millions.

Why you should listen

Stephen Hawking is perhaps the world's most famous living physicist. A specialist in cosmology and quantum gravity and a devotee of black holes, his work has probed the origins of the cosmos, the nature of time and the universe's ultimate fate -- earning him accolades including induction into the Order of the British Empire. To the public, he's best known as an author of bestsellers such as The Universe in a Nutshell and A Brief History of Time, which have brought an appreciation of theoretical physics to millions.

Though the motor neuron disorder ALS has confined Hawking to a wheelchair, it hasn't stopped him from lecturing widely, making appearances on television shows such as Star Trek: The Next Generation and The Simpsons -- and planning a trip into orbit with Richard Branson's Virgin Galactic. (He recently experienced weightlessness aboard Zero Gravity Corporation's "Vomit Comet.") A true academic celebrity, he uses his public appearances to raise awareness about potential global disasters -- such as global warming -- and to speak out for the future of humanity: "Getting a portion of the human race permanently off the planet is imperative for our future as a species," he says.

Hawking serves as Lucasian Professor of Mathematics at the University of Cambridge, where he continues to contribute to both high-level physics and the popular understanding of our universe.

More profile about the speaker
Stephen Hawking | Speaker | TED.com

Data provided by TED.

This site was created in May 2015 and the last update was on January 12, 2020. It will no longer be updated.

We are currently creating a new site called "eng.lish.video" and would be grateful if you could access it.

If you have any questions or suggestions, please feel free to write comments in your language on the contact form.

Privacy Policy

Developer's Blog

Buy Me A Coffee