Edward Snowden: Here's how we take back the Internet
အက်ဒ်ဝပ် စနိုးဒန်: အင်တာနက်ကိုဘယ်လိုပြန်လည်သိမ်းပိုက်မလဲ
In 2013 Edward Snowden leaked thousands of classified American National Security Agency documents, sparking a global conversation about citizens' rights to privacy on the Internet. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
နေရာတစ်ခုမှာရှိနေပြီး
ဒီစက်ရုပ်ကိုထိန်းချုပ်နေတာပါ
မေးခွန်းတချို့မေးမယ်ဗျာ
ခင်ဗျားကို အမျိုးမျိုး
ခင်ဗျားကို အမည်ပေးနေကြပါတယ်
ဘယ်လိုသတ်မှတ်ချင်လဲဗျာ
ဒီအချေအတင်ပြောချက်တွေမှာ ပါကြသူတိုင်း
နဲ့ပတ်သက်ပြီး
သတ်မှတ်မယ်ဆိုတာနဲ့ပတ်သက်ပြီး
we should be struggling with.
ငြင်းခုံနေရမယ့် မေးခွန်းမဟုတ်ပါဘူး
အဆိုးဆုံးလူဖြစ်နေရင်တောင်
kind of government we want,
ကျွန်တော်တို့ လိုချင်တာ
ဘယ်လိုအင်တာနက်မျိုး
ဘယ်လိုဆက်ဆံရေးမျိုး
the debate will move towards,
ရောက်လာဖို့ ကျွန်တော်မျှော်လင့်ပါတယ်
ကျွန်တော်မသုံးပါဘူး
အမေရိကန်တစ်ယောက်ပါ
မသိသူတွေကို
NSA ရဲ့အကြံပေးတစ်ယောက်အနေနဲ့
တာဝန်ကျနေတယ်နော်
certain classified documents
ဖွင့်ချခဲ့တယ်နော်
ဒီလိုလုပ်ဖို့တွန်းအားပေးခဲ့တာလဲဗျာ
ကျွန်တော်တာဝန်ကျနေတုန်းနဲ့
working in the intelligence community,
ဖြစ်စရာတွေကို တွေ့ကြုံခဲ့ပါတယ်
in the intelligence community,
အရာတွေကိုလုပ်ခဲ့ပါတယ်
အရာတွေလည်းရှိပါတယ်
ချမှတ်ခဲ့တာတွေရှိခဲ့ပါတယ်
စဉ်းစားကြည့်ပါတယ်
အများဆုံးအကျိုးပြုနိုင်ပြီး
ဘယ်လိုလုပ်ရမလဲလို့ပေါ့
ထောက်လှမ်းရေးမှာစာချုပ်နဲ့အလုပ်လုပ်တဲ့
မရှိတဲ့အချိန်မှာ
buried along with the information
ကျွန်တော်မြေမြှုပ်ခံလိုက်ရပြီး
ဖြစ်သွားနိုင်ပါတယ်
the United States Constitution
ပထမပြင်ဆင်ချက်က
ပေးထားတာ အကြောင်းရှိပါတယ်
ပတ်သက်ပြီး ဆွေးနွေးငြင်းခုံနိုင်ဖို့ပါ
မြင်တွေ့လာရပါပြီ
အကျိုးဖြစ်စေတယ်လို့ယူဆပါတယ်
ပရိသတ်ကြီးကိုပြပါရစေ
ပြောပြပေးနိုင်မယ်ထင်တယ်
နည်းနည်းရှိနေလို့ PRISM ကို
အမေရိကမှာ ပြောနေတဲ့
has been about metadata.
metadata မျှသာပဲလို့ပြောနေကြပါတယ်
အကြောင်းပြောကြပါတယ်
တစ်တိုင်းပြည်လုံးကို
လို့ခေါ်ပါတယ်
နဲ့ဆိုင်ပါတယ်
these companies did resist,
သူတို့ကိုစိန်ခေါ်ခဲ့ကြပေမဲ့
စစ်ခဲ့တာမဟုတ်ဘဲ
that's very concerning to me is,
ကျွန်တော်စိတ်အပူဆုံးတစ်ခုက
and found them to be lawful,
ဥပဒေနဲ့ညီသည်ဆိုတာမျိုးပါပဲ
as an intelligence analyst
အခွင့်အရေးတွေကိုကာကွယ်ဖို့အတွက်
အကြီးမားဆုံးအရာကတော့
can see a record of that,
တွေ့နိုင်ပါတယ်
support encryption by default,
အလိုအလျောက်မသတ်မှတ်ထားတဲ့အပြင်
နည်းလမ်းတွေမလုပ်ရသေးတဲ့
ပိုမိုခံစားလာနိုင်ပါမယ်
လို့မေးခဲ့တာပါ
ဒီပမာဏတွေကို ခြေရာလေ့မရှိပါဘူး
ဆိုတာမပြောနိုင်ပါဘူး
many of those communications
ထောက်လှမ်းခံရတာထက်
in the Washington Post,
testimony last year,
သက်သေထွက်ဆိုချက်မှာလည်း
ကိုမြင်လာသူ၊
စိတ်ဝင်စားစရာကောင်းတာက
လက်ခံရရှိခဲ့ပါတယ်
ဥက္ကဋ္ဌကိုယ်တိုင်က
Senate Intelligence Committee
ကြီးကြပ်မှုနဲ့ပတ်သက်ပြီး
အချေအတင်ဖြစ်နေတဲ့အထဲမှာ
မလုပ်ထားဖူးဆိုရင်
you're going to need them.
ကိုက အခြေတည်ပါဝင်နေတာပါ
လုပ်မှာမဟုတ်နိုင်တော့ပါဘူး
သဘောထားတစ်ခုလို့
that bit the head off the dog.
လုပ်ဆောင်ချက်တစ်ချို့ကို
people really believe this.
ရှိသေးလားခင်ဗျာ
သေချာပေါက်ရှိပါတယ်
for a lot of the techies in this room
လွန်ခဲ့တဲ့လအနည်းငယ်အတွင်း
မှည့်ခေါ်ထားတာပါ
Edgehill လို့ခေါ်ပါတယ်
ကျွန်တော်ထင်လို့
အခြေခံအဆောက်အဦ ကိုပစ်မှတ်ထားတာမို့ပါ
ပြောထားပါတယ်
စံနှုန်းတစ်ခုခုကိုဆုံးရှုံးသွားရင်
ယုံကြည်မှုကိုဆုံးရှုံးသွားရင်
လုပ်မယ့်သူတွေ အကြောင်းတွေးပူမနေဘဲ
monitoring those communications
ဆုံးဖြတ်ချက်တွေကအမေရိကကို
ဆိုင်ဘာတိုက်ခိုက်မှုတွေအတွက်
တွေကို ဦးဆောင်လုပ်ခဲ့ပါတယ်
ကိုပြောတာပါ
charge of defensive operations,
ကိုလည်း ဦးဆောင်လုပ်နေပါတယ်
ပိုပြီးအဖိုးတန်တယ်ဆိုတဲ့မူကို
လျှို့ဝှက်ချက်တွေကိုမရယူနိုင်ဖို့
အကျိုးမရှိပါဘူးဆိုတဲ့မူပါ
လုံခြုံရေးကိုလျှော့ချခြင်းဖြင့်
အန္တရာယ်ရောက်အောင်လုပ်နေသလို
အန္တရာယ်ရောက်အောင်လုပ်နေတာပါ
အုတ်မြစ်ဖြစ်လို့ပါ
အန္တရာယ်ရှိအောင်လုပ်လိုက်ရင်
စစ်အစိတ်အပိုင်းအနေနဲ့
တွေကိုကြည့်ရင်
တွေ့ရမှာပါ
တံခါးဖွင့်တရားရင်ဆိုင်မှုလုပ်ခဲ့တော့
ပြောခဲ့ပါတယ်
ဒီအစီအစဉ်တွေဟာ
တစ်ခုကိုတောင်
ကလည်း မရှိဘူးလို့ပြောထားပါတယ်
တိုက်တဲ့စစ်ပွဲထက်
လို့ထင်ပါသလား
မကြားရလို့ပြန်ပြောလို့ရမလား
အကြမ်းဖက်ဝါဒကိုတိုက်တဲ့စစ်ပွဲထက်
ရှိတယ်လို့ထင်ပါသလား
အကြမ်းဖက်ဝါဒဆိုတာ
ခေါ်တဲ့အရာအမြဲပဲဖြစ်ခဲ့ပါတယ်
Congress and make the case.
အမှုဖွင့်ဖို့တောင်းဆိုခဲ့ပါတယ်
လက်မခံခဲ့ပါဘူး
မထိုက်တန်ဘူးလို့ဆိုခဲ့ပါတယ်
၉/၁၁ လွန်ကာလမှာ
used the justification of terrorism
အကြောင်းပြချက်ကိုသုံးပြီး
ကာကွယ်ဖို့လိုတဲ့
လုံခြုံမှုနည်းစေလို့ပါ
ဒီအနားကိုကျွန်တော်နဲ့အတူလာခဲ့ပါ
situation you're in right now
ကြုံနေရတဲ့အခြေအနေမျိုးကို
ဘယ်လိုကြုံနေရတယ်ဆိုတာကိုပေါ့
ဘယ်လိုကျော်လွှားနေပါသလဲ
အစိုးရတွေရှိတယ်ဆိုတာ
there that want to see me dead.
ပြည်သူတွေအတွက်
အိပ်ရာဝင်တယ်ဆိုတာ
do for the American people.
အပြစ်ရှိကြောင်း
ကန့်ကွက်ရမယ့်အရာတွေပါ
တွေကို မခြိမ်းခြောက်သင့်ပါဘူး
မလုပ်သင့်ပါဘူး
ရှိသည့်တိုင်
ပါဝင်ချင်ပါတယ်
ဒီမှာရှိတဲ့ပရိသတ်ဆီကနေ
ကျွန်တော်သိပါတယ်
သူရဲကောင်းလုပ်ရပ်လို့
ရွေးချယ်စရာနှစ်ခုပါ
မြင်တယ်နော် (ရယ်သံများ)
there are a lot of people
မှုနဲ့မဆိုင်တဲ့ပုံပေါ်ပါတယ်
ဆိုတာမျိုးနဲ့လုံးဝမဆိုင်ပါဘူး
အသက်အရွယ်နဲ့ဆိုင်ပါတယ်
မျိုးဆက်မှာပါတာဆိုတော့
ခင်ဗျားယူဆတဲ့
အမေရိကန်သားတွေကိုသာမက
ယုံကြည်တဲ့အရာတွေပါ
ကျွန်တော်တို့တာဝန်ပါ
ထိန်းသိမ်းဖို့လိုအပ်တဲ့
ကျွန်တော်တို့ကမရပ်တည်ရင်
ကျွန်တော်တို့ဆုံးရှုံးသွားမှာပါ
တစ်ကမ္ဘာလုံးအတွက်
ကြားလိုက်ရပါတယ်
ကျွန်တော် ထင်ပါတယ်
စကားပြောလို့ရမလားခင်ဗျာ
အပေါ်လာခဲ့ပါဗျာ
သစ္စာဖောက်လား သူရဲကောင်းလား
သီအိုရီတစ်ခုရှိပါတယ် ဒါပေမဲ့
ကျွန်တော်ပေးဖူးပါတယ်
ဖတ်ဖူးမယ်လို့ထင်ပါတယ်
ပြောချင်တာက ကျွန်တော်တို့မျိုးဆက်က
ကြီးလာတာတင်မဟုတ်ပါဘူး
တိုက်ရိုက် လက်တွေ့ကျကျ
အနေအထားမျိုးနဲ့
ရှိတယ်လို့ထင်ပါတယ်
နီးစပ်လာခဲ့တယ်ဆိုတဲ့အချက်ပါ
ရေးသားဖန်တီးရာသာမက
ကုတ်ဖွဲ့ထားဖို့လိုပါတယ်
ကမ္ဘာတစ်လွှားကလူတွေကိုပါ
ကြားရသေးလား?
CA: Oh, he's back.
ခရစ်: သူပြန်လာပြီ
အင်တာနက်မျိုးနဲ့ပတ်သက်ပြီး
ခရီးရောက်နိုင်မလဲဆိုတာနဲ့
ရင်းနှီးနိုင်မလဲဆိုတာနဲ့ပဲ
အင်တာနက်ဟာ
တစ်ကမ္ဘာလုံးက လူတွေပါ
ကျွန်တော်ထင်ပါတယ်
ဆောင်ရွက်ခြင်းဖြင့်
နေ့စဉ်မှီခိုနေသူတွေကိုပါ
ပိုကောင်းတဲ့ ပစ္စုပ္ပန်ကို ရလာမှာ ပါ
အနာဂတ်မျိုးကိုတည်ဆောက်ဖို့
၃၀ ဖြစ်တဲ့ ၁၉၈၄ ကတည်ထောင်ခဲ့တာပါ
စောင့်ကြည့်နေတာမဟုတ်ဘဲ
ပွင့်လင်းမြင်သာမှုကတစ်ဆင့်
စောင့်ကြည့်နေတယ်ပေါ့လေ
အကောင်းမြင်တဲ့ဘက်ရဲ့
နည်းလမ်းရှိတယ်လို့
have increased enormously.
အဆိုတစ်ခုလုပ်လို့ရပါတယ်
ဥပဒေဆောင်းပါးတစ်ခုက
the Bankston-Soltani Principle,
တင်ပြခဲ့ပါတယ်
ပေါများလာတဲ့အခါတိုင်း
မျှော်မှန်းချက်ကိုဖျက်ဆီးပြီး
ပြန်ချိန်ညှိ ဖို့လိုပါတယ်တဲ့
problem that we're in today,
ကျွန်တော်တို့ကြုံနေရတာပါ
နည်းပညာကြောင့်တစ်ဦးချင်းစီရဲ့
ထောက်လှမ်းရေးအင်ဂျင်စီတွေကို
မျှော်လင့်ချက်ယူဖို့လိုတဲ့အရာ၊
ကျွန်တော်ထင်ပါတယ်
in our everyday activities.
စောင့်ကြည့်ခံနေမသင့်ပါဘူး
you shake the hand of a bot,
မပြောတတ်ပါဘူး
TBL: That'll come very soon.
တင်မ် : မကြာခင်ဖြစ်လာမှာပါ။
recently called for an amnesty for you.
တောင်းဆိုခဲ့ပါတယ်
to come back to America?
အရေးကို ကြိုဆိုမှာလား
but it's not the final argument,
that public should decide.
ဆိုတာကိုပါ
ပုဂ္ဂလိကဘဝတွေကိုပါ
ABOUT THE SPEAKER
Edward Snowden - WhistleblowerIn 2013 Edward Snowden leaked thousands of classified American National Security Agency documents, sparking a global conversation about citizens' rights to privacy on the Internet.
Why you should listen
Edward Snowden was just about to turn 28 when his face was suddenly splashed across every major newspaper in the US. In the summer of 2013 The Guardian published a series of leaked documents about the American National Security Agency (NSA), starting with an article about a secret court order demanding American phone records from Verizon, followed by an article on the NSA's top-secret Prism program, said to be accessing user data from Google, Apple and Facebook.
It wasn't long before Snowden came forward as the source, revealing that he had carefully planned the leak, copying documents when he was working as a contractor for the NSA. "I understand that I will be made to suffer for my actions," he said at the time, but "I will be satisfied if the federation of secret law, unequal pardon and irresistible executive powers that rule the world that I love are revealed even for an instant." Snowden's actions have led to a global debate on the relationship between national security and online privacy. His leaks continue to have a lasting impact on the American public's view of the government, and has encouraged media scrutiny on the NSA.
Snowden had coordinated the leak with journalist Glenn Greenwald and filmmaker Laura Poitras from Hong Kong; after he revealed his identity, he fled and ended up in Moscow. Under charges of espionage by the American government, Snowden remains in Russia in temporary asylum.
Edward Snowden | Speaker | TED.com