ABOUT THE SPEAKER
Jane Fonda - Actor and activist
Jane Fonda has had three extraordinary careers (so far): Oscar-winning actor, fitness guru, impassioned activist.

Why you should listen

Jane Fonda is an actor, author, producer and activist supporting environmental issues, peace and female empowerment. She founded the Georgia Campaign for Adolescent Pregnancy Prevention, and established the Jane Fonda Center for Adolescent Reproductive Health at  Emory. She cofounded the Women’s Media Center, and sits on the board of V-Day, a global effort to stop violence against women and girls.

Fonda's remarkable screen and stage career includes two Best Actress Oscars, an Emmy, a Tony Award nomination and an Honorary Palme d’Or from the Cannes Film Festival. Offstage, she revolutionized the fitness industry in the 1980s with Jane Fonda’s Workout — the all-time top-grossing home video. She has written a best-selling memoir, My Life So Far, and Prime Time, a comprehensive guide to living life to the fullest.

More profile about the speaker
Jane Fonda | Speaker | TED.com
TEDxWomen 2011

Jane Fonda: Life's third act

Jane Fonda: De derde akte van het leven

Filmed:
2,712,903 views

Binnen deze generatie zijn 30 jaren toegevoegd aan onze levensverwachting -- en deze jaren zijn niet slechts een voetnoot of een vervalfase. Bij TEDxWomen vraagt Jane Fonda hoe we kunnen denken over deze nieuwe episode in onze levens.
- Actor and activist
Jane Fonda has had three extraordinary careers (so far): Oscar-winning actor, fitness guru, impassioned activist. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:15
There have been manyveel revolutionsrevoluties
0
0
2000
Er waren veel revoluties
00:17
over the last centuryeeuw,
1
2000
2000
in de afgelopen eeuw,
00:19
but perhapsmisschien nonegeen as significantsignificant
2
4000
2000
maar wellicht geen daarvan zo belangrijk
00:21
as the longevitylang leven revolutionrevolutie.
3
6000
3000
als de revolutie in levensverwachting.
00:24
We are livingleven on averagegemiddelde todayvandaag
4
9000
2000
We leven tegenwoordig gemiddeld
00:26
34 yearsjaar longerlanger than our great-grandparentsgroot-grootouders did.
5
11000
3000
34 jaar langer dan onze grootouders.
00:29
Think about that.
6
14000
2000
Stel je voor...
00:31
That's an entiregeheel secondtweede adultvolwassen lifetimelevenslang
7
16000
3000
Dat is een compleet tweede volwassen leven
00:34
that's been addedtoegevoegd to our lifespanlevensduur.
8
19000
2000
dat aan ons leven is toegevoegd.
00:36
And yetnog, for the mostmeest partdeel,
9
21000
2000
Desondanks ziet onze cultuur
00:38
our culturecultuur has not come to termstermen with what this meansmiddelen.
10
23000
3000
grotendeels nog niet onder ogen wat dit betekent.
00:41
We're still livingleven with the oldoud paradigmparadigma
11
26000
3000
We leven nog steeds in het oude paradigma
00:44
of ageleeftijd as an archboog.
12
29000
2000
van het leven als een boog.
00:46
That's the metaphormetafoor, the oldoud metaphormetafoor.
13
31000
2000
Dat is de metafoor, de oude metafoor.
00:48
You're borngeboren, you peakhoogtepunt at midlifemidlife
14
33000
2000
Je wordt geboren, je piekt midden in je leven
00:50
and declineafwijzen into decrepitudeafgeleefd.
15
35000
2000
en daalt af in gebrekkigheid.
00:52
(LaughterGelach)
16
37000
2000
(Gelach)
00:54
AgeLeeftijd as pathologypathologie.
17
39000
2000
Ouderdom als ziekteverschijnsel.
00:56
But manyveel people todayvandaag --
18
41000
2000
Maar tegenwoordig werpen vele mensen --
00:58
philosophersfilosofen, artistskunstenaars, doctorsartsen, scientistswetenschappers --
19
43000
3000
filosofen, kunstenaars, artsen, wetenschappers --
01:01
are takingnemen a newnieuwe look at what I call the thirdderde acthandelen,
20
46000
3000
een nieuwe blik op wat ik noem: de derde akte,
01:04
the last threedrie decadestientallen jaren of life.
21
49000
3000
de laatste drie decennia van het leven.
01:07
They realizerealiseren that this is actuallywerkelijk a developmentalontwikkelingsstoornissen stagestadium of life
22
52000
5000
Ze realiseren zich dat dit in feite een ontwikkelingsfase is
01:12
with its owneigen significancebetekenis --
23
57000
2000
met haar eigen betekenis --
01:14
as differentverschillend from midlifemidlife
24
59000
3000
zo verschillend van middelbare leeftijd
01:17
as adolescenceadolescentie is from childhoodkinderjaren.
25
62000
3000
als adolescentie is van de kindertijd.
01:20
And they are askingvragen -- we should all be askingvragen --
26
65000
3000
En ze vragen -- we zouden allemaal moeten vragen:
01:23
how do we use this time?
27
68000
3000
hoe benutten we deze tijd?
01:26
How do we liveleven it successfullymet succes?
28
71000
2000
Hoe beleven we die tijd succesvol?
01:28
What is the appropriategeschikt newnieuwe metaphormetafoor
29
73000
2000
Wat is de gepaste nieuwe metafoor
01:30
for agingveroudering?
30
75000
2000
voor ouderdom?
01:32
I've spentdoorgebracht the last yearjaar researchingonderzoek naar and writingschrift about this subjectonderwerpen.
31
77000
3000
Ik heb het afgelopen jaar onderzoek gedaan en geschreven over dit onderwerp.
01:35
And I have come to find
32
80000
2000
Ik ontdekte
01:37
that a more appropriategeschikt metaphormetafoor for agingveroudering
33
82000
4000
dat een gepastere metafoor voor het leven
01:41
is a staircasetrappenhuis --
34
86000
2000
een trap is --
01:43
the upwardnaar boven ascensionHemelvaart of the humanmenselijk spiritgeest,
35
88000
4000
de opwaartse beweging van de menselijke geest,
01:47
bringingbrengen us into wisdomwijsheid, wholenessheelheid
36
92000
2000
die ons wijsheid brengt, heelheid
01:49
and authenticityauthenticiteit.
37
94000
2000
en authenticiteit.
01:51
AgeLeeftijd not at all as pathologypathologie;
38
96000
2000
Leeftijd, niet als ziektebeeld;
01:53
ageleeftijd as potentialpotentieel.
39
98000
2000
leeftijd als potentieel.
01:55
And guessraden what?
40
100000
2000
En raad eens...
01:57
This potentialpotentieel is not for the luckyLucky fewweinig.
41
102000
2000
Dit potentieel is er niet slechts voor de enkeling.
01:59
It turnsbochten out,
42
104000
2000
Het blijkt dat
02:01
mostmeest people over 50
43
106000
2000
de meeste mensen boven de 50
02:03
feel better, are lessminder stressedbenadrukt,
44
108000
2000
zich beter voelen, minder gestrest zijn
02:05
are lessminder hostilevijandig, lessminder anxiousangstig.
45
110000
2000
minder vijandig, minder bezorgd.
02:07
We tendde neiging hebben to see commonalitiesraakvlakken
46
112000
2000
We zien meer de overeenkomsten
02:09
more than differencesverschillen.
47
114000
2000
en minder de verschillen.
02:11
Some of the studiesstudies even say
48
116000
2000
Enkele onderzoeken laten zelfs zien
02:13
we're happiergelukkiger.
49
118000
2000
dat we gelukkiger zijn.
02:15
This is not what I expectedverwacht, trustvertrouwen me.
50
120000
2000
Dit is niet wat ik verwachtte, geloof me.
02:17
I come from a long linelijn of depressivesdepressieve mensen.
51
122000
3000
Ik kom uit een familie van depressievelingen.
02:20
As I was approachingnaderen my latelaat 40s,
52
125000
2000
Als late veertiger,
02:22
when I would wakewekken up in the morningochtend-
53
127000
2000
waren 's ochtends bij het ontwaken
02:24
my first sixzes thoughtsgedachten would all be negativenegatief.
54
129000
2000
mijn eerste zes gedachten allemaal negatief.
02:26
And I got scaredbang.
55
131000
2000
Ik werd bang.
02:28
I thought, oh my goshJeetje.
56
133000
2000
Ik dacht, mijn hemel...
02:30
I'm going to becomeworden a crotchetygrillig oldoud ladydame.
57
135000
2000
Ik word een nukkige oude dame.
02:32
But now that I am actuallywerkelijk smack-dabsmack-DAB in the middlemidden- of my owneigen thirdderde acthandelen,
58
137000
4000
Maar nu ik midden in mijn eigen derde akte zit,
02:36
I realizerealiseren I've never been happiergelukkiger.
59
141000
3000
realiseer ik me dat ik nooit gelukkiger ben geweest.
02:39
I have suchzodanig a powerfulkrachtig feelinggevoel of well-beingwelzijn.
60
144000
4000
Ik heb zo'n krachtig gevoel van welbevinden.
02:44
And I've discoveredontdekt
61
149000
2000
Ik ontdekte:
02:46
that when you're insidebinnen oldnessoudheid,
62
151000
2000
wanneer je je in de ouderdom bevindt,
02:48
as opposedgekant tegen to looking at it from the outsidebuiten,
63
153000
2000
in plaats van het van buitenaf te zien,
02:50
fearangst subsidesafneemt.
64
155000
2000
ebt angst weg.
02:52
You realizerealiseren, you're still yourselfjezelf --
65
157000
2000
Je realiseert je dat je nog steeds jezelf bent --
02:54
maybe even more so.
66
159000
2000
misschien zelfs méér jezelf.
02:56
PicassoPicasso onceeen keer said, "It takes a long time to becomeworden youngjong."
67
161000
4000
Picasso zei ooit: "Het duurt erg lang om jong te worden."
03:00
(LaughterGelach)
68
165000
2000
(Gelach)
03:02
I don't want to romanticizeromantiseren agingveroudering.
69
167000
2000
Ik wil ouder worden niet romantiseren.
03:04
ObviouslyUiteraard, there's no guaranteegarantie
70
169000
2000
Er is uiteraard geen garantie
03:06
that it can be a time of fruitionvervulling and growthgroei.
71
171000
2000
dat het een tijd van vervulling en groei wordt.
03:08
Some of it is a matterer toe doen of luckgeluk.
72
173000
2000
Sommige dingen hebben met geluk te maken.
03:10
Some of it, obviouslyduidelijk, is geneticgenetisch.
73
175000
3000
Sommige dingen zijn uiteraard genetisch.
03:13
One thirdderde of it, in factfeit, is geneticgenetisch.
74
178000
2000
Een derde is genetisch.
03:15
And there isn't much we can do about that.
75
180000
3000
Er is niet zoveel dat we daaraan kunnen doen.
03:18
But that meansmiddelen that two-thirdstweederde
76
183000
2000
Maar dat betekent dat tweederde
03:20
of how well we do in the thirdderde acthandelen,
77
185000
2000
van hoe goed we het hebben in de derde akte,
03:22
we can do something about.
78
187000
3000
door onszelf beïnvloed kan worden.
03:25
We're going to discussbespreken what we can do
79
190000
3000
We gaan bediscussiëren wat we kunnen doen
03:28
to make these addedtoegevoegd yearsjaar really successfulgeslaagd
80
193000
3000
om deze toegevoegde jaren echt succesvol te maken
03:31
and use them to make a differenceverschil.
81
196000
3000
en te gebruiken om je stempel te drukken.
03:34
Now let me say something about the staircasetrappenhuis,
82
199000
2000
Nu even iets over die trap,
03:36
whichwelke maymei seemlijken like an oddvreemd metaphormetafoor for seniorssenioren
83
201000
4000
die wellicht een vreemde metafoor lijkt voor senioren,
03:40
givengegeven the factfeit that manyveel seniorssenioren are challengeduitgedaagd by stairstrap.
84
205000
3000
aangezien velen moeite hebben met trappenlopen.
03:43
(LaughterGelach)
85
208000
2000
(Gelach)
03:45
MyselfMezelf includedingesloten.
86
210000
3000
Mezelf inbegrepen.
03:48
As you maymei know,
87
213000
2000
Zoals je misschien weet,
03:50
the entiregeheel worldwereld- operatesexploiteert on a universaluniverseel lawwet:
88
215000
3000
is de hele wereld onderhevig aan een universele wet:
03:53
entropyentropie, the secondtweede lawwet of thermodynamicsthermodynamica.
89
218000
4000
entropie, de tweede wet van de thermodynamica.
03:57
EntropyEntropie meansmiddelen that everything in the worldwereld-, everything,
90
222000
3000
Entropie betekent dat alles in de wereld, alles,
04:00
is in a statestaat of declineafwijzen and decayverval,
91
225000
2000
zich in een staat van afbraak bevindt,
04:02
the archboog.
92
227000
2000
de boog.
04:04
There's only one exceptionuitzondering to this universaluniverseel lawwet,
93
229000
3000
Er is slechts één uitzondering op deze universele wet,
04:07
and that is the humanmenselijk spiritgeest,
94
232000
2000
en dat is de menselijke geest.
04:09
whichwelke can continuevoortzetten to evolveevolueren upwardsnaar boven --
95
234000
3000
Die kan zich opwaarts blijven bewegen --
04:12
the staircasetrappenhuis --
96
237000
2000
de trap --
04:14
bringingbrengen us into wholenessheelheid,
97
239000
2000
en ons naar volledigheid brengen,
04:16
authenticityauthenticiteit and wisdomwijsheid.
98
241000
3000
authenticiteit en wijsheid.
04:19
And here'shier is an examplevoorbeeld of what I mean.
99
244000
2000
Hier is een voorbeeld van wat ik bedoel.
04:21
This upwardnaar boven ascensionHemelvaart
100
246000
2000
Deze opwaartse beweging
04:23
can happengebeuren even in the facegezicht of extremeextreem physicalfysiek challengesuitdagingen.
101
248000
4000
kan zelfs plaatsvinden bij extreme fysieke beperkingen.
04:27
About threedrie yearsjaar agogeleden,
102
252000
2000
Zo'n drie jaar geleden
04:29
I readlezen an articleartikel in the NewNieuw YorkYork TimesTijden.
103
254000
2000
las ik een artikel in de New York Times.
04:31
It was about a man namedgenaamd NeilNeil SelingerSelinger --
104
256000
2000
Het ging over een man, Neil Selinger --
04:33
57 yearsjaar oldoud, a retiredmet pensioen lawyeradvocaat --
105
258000
3000
57 jaar oud, een gepensioneerde advocaat --
04:36
who had joinedtoegetreden the writersschrijvers groupgroep at SarahSarah LawrenceLawrence
106
261000
3000
die toetrad tot de schrijversgroep op Sarah Lawrence College
04:39
where he foundgevonden his writer'sWriter's voicestem.
107
264000
3000
waar hij zijn schrijvers-stem vond.
04:42
Two yearsjaar laterlater,
108
267000
2000
Twee jaar later werd hij gediagnosticeerd
04:44
he was diagnosedgediagnosticeerd with ALSALS, commonlyalgemeen knownbekend as LouLou Gehrig'sGehrig's diseaseziekte.
109
269000
3000
met ALS, [in Amerika:] "de ziekte van Lou Gehrig".
04:47
It's a terribleverschrikkelijk diseaseziekte. It's fataldodelijk.
110
272000
3000
Een vreselijke ziekte. Dodelijk.
04:50
It wastesafval the bodylichaam, but the mindgeest remainsstoffelijk overschot intactintact.
111
275000
4000
Ze verwoest het lichaam, maar de geest blijft intact.
04:54
In this articleartikel, MrMijnheer. SelingerSelinger wroteschreef the followingvolgend
112
279000
3000
In dit artikel schreef dhr.Selinger het volgende
04:57
to describebeschrijven what was happeninggebeurtenis to him.
113
282000
3000
om te beschrijven wat er met hem gebeurde.
05:00
And I quotecitaat,
114
285000
3000
Ik citeer:
05:03
"As my musclesspieren weakenedverzwakt,
115
288000
2000
"Terwijl mijn spieren verzwakten,
05:05
my writingschrift becamewerd strongersterker.
116
290000
3000
werd mijn proza sterker.
05:08
As I slowlylangzaam lostde weg kwijt my speechtoespraak,
117
293000
3000
Terwijl ik langzaam mijn spraakvermogen verloor,
05:11
I gainedopgedaan my voicestem.
118
296000
3000
won ik mijn stem.
05:14
As I diminishedverminderde, I grewgroeide.
119
299000
2000
Terwijl ik wegkwijnde, groeide ik.
05:16
As I lostde weg kwijt so much,
120
301000
2000
Terwijl ik zoveel verloor,
05:18
I finallyTenslotte startedbegonnen to find myselfmezelf."
121
303000
4000
begon ik eindelijk mezelf te vinden."
05:22
NeilNeil SelingerSelinger, to me,
122
307000
2000
Neil Selinger is voor mij
05:24
is the embodimentbelichaming of mountingmontage the staircasetrappenhuis
123
309000
3000
de belichaming van het beklimmen van de trap
05:27
in his thirdderde acthandelen.
124
312000
3000
in deze derde akte.
05:30
Now we're all borngeboren with spiritgeest, all of us,
125
315000
2000
We zijn allemaal geboren met spirit,
05:32
but sometimessoms it getskrijgt tampedaangedruct down
126
317000
3000
maar soms wordt die vertrapt
05:35
beneathonder the challengesuitdagingen of life,
127
320000
2000
onder de uitdagingen van het leven,
05:37
violencegeweld, abusemisbruik, neglectverwaarlozing.
128
322000
3000
geweld, misbruik, verwaarlozing.
05:40
PerhapsMisschien our parentsouders sufferedleed from depressiondepressie.
129
325000
2000
Misschien leden onze ouders aan depressie.
05:42
PerhapsMisschien they weren'twaren niet ablein staat to love us
130
327000
2000
Misschien waren ze enkel in staat
05:44
beyondvoorbij how we performeduitgevoerd in the worldwereld-.
131
329000
4000
slechts onze prestaties lief te hebben.
05:48
PerhapsMisschien we still sufferlijden
132
333000
2000
Misschien lijden we nog steeds
05:50
from a psychicPsychic painpijn, a woundwond.
133
335000
2000
aan een psychische pijn, een wond.
05:52
PerhapsMisschien we feel that manyveel of our relationshipsrelaties have not had closuresluiting.
134
337000
4000
Misschien voelt het alsof veel van onze relaties niet echt beëindigd zijn.
05:56
And so we can feel unfinishedonafgewerkt.
135
341000
4000
Dan kunnen we ons onvolledig voelen.
06:00
PerhapsMisschien the tasktaak of the thirdderde acthandelen
136
345000
3000
Misschien is de taak van de derde akte
06:03
is to finishaf hebben up the tasktaak of finishingafwerking ourselvesonszelf.
137
348000
5000
om de vervolmaking van onszelf tot een goed einde te brengen.
06:08
For me, it beganbegon as I was approachingnaderen my thirdderde acthandelen,
138
353000
4000
Voor mij begon het toen ik mijn derde akte aanving,
06:12
my 60thth birthdayverjaardag.
139
357000
2000
mijn 60ste verjaardag.
06:14
How was I supposedvermeend to liveleven it?
140
359000
2000
Hoe moest ik deze tijd beleven?
06:16
What was I supposedvermeend to accomplishbereiken in this finallaatste acthandelen?
141
361000
3000
Wat moest ik volbrengen in deze laatste akte?
06:19
And I realizedrealiseerde that, in orderbestellen to know where I was going,
142
364000
4000
Ik realiseerde me dat om te weten waar ik heen ging,
06:23
I had to know where I'd been.
143
368000
2000
ik ook moest weten waar ik vandaan kwam.
06:25
And so I wentgegaan back
144
370000
2000
Dus ging ik terug
06:27
and I studiedbestudeerd my first two actsacts,
145
372000
2000
en bestudeerde mijn eerste twee aktes
06:29
tryingproberen to see who I was then,
146
374000
3000
om te zien wie ik destijds was,
06:32
who I really was --
147
377000
2000
wie ik echt was --
06:34
not who my parentsouders or other people told me I was,
148
379000
3000
niet wat mijn ouders of andere mensen me vertelden,
06:37
or treatedbehandelde me like I was.
149
382000
2000
of hoe ik behandeld werd.
06:39
But who was I? Who were my parentsouders --
150
384000
2000
Maar wie was ik? Wie waren mijn ouders --
06:41
not as parentsouders, but as people?
151
386000
3000
niet als ouders, maar als mensen?
06:44
Who were my grandparentsgrootouders?
152
389000
2000
Wie waren mijn grootouders?
06:46
How did they treattraktatie my parentsouders?
153
391000
2000
Hoe behandelden zij mijn ouders?
06:48
These kindssoorten of things.
154
393000
3000
Dat soort dingen.
06:51
I discoveredontdekt a couplepaar of yearsjaar laterlater
155
396000
3000
Ik ontdekte een paar jaar later
06:54
that this processwerkwijze that I had goneweg throughdoor
156
399000
3000
dat dit proces waar ik doorheen ging
06:57
is calledriep by psychologistspsychologen
157
402000
2000
bij psychologen bekend staat als
06:59
"doing a life reviewbeoordeling."
158
404000
2000
"je levensloop bekijken".
07:01
And they say it can give newnieuwe significancebetekenis
159
406000
2000
Ze zeggen dat het nieuwe waarde
07:03
and clarityhelderheid and meaningbetekenis
160
408000
2000
en helderheid en betekenis
07:05
to a person'spersonen life.
161
410000
2000
kan geven aan iemands leven.
07:07
You maymei discoverontdekken, as I did,
162
412000
3000
Je kunt, net als ik, merken
07:10
that a lot of things that you used to think were your faultschuld,
163
415000
3000
dat veel dingen die je als jouw fouten zag,
07:13
a lot of things you used to think about yourselfjezelf,
164
418000
3000
veel dingen die je over jezelf dacht,
07:16
really had nothing to do with you.
165
421000
3000
niets met je te maken hadden.
07:19
It wasn'twas niet your faultschuld; you're just fine.
166
424000
3000
Het was jouw fout niet; niks mis met je.
07:22
And you're ablein staat to go back
167
427000
2000
En je kunt teruggaan
07:24
and forgivevergeven them
168
429000
2000
en ze vergeven
07:26
and forgivevergeven yourselfjezelf.
169
431000
2000
en jezelf vergeven.
07:28
You're ablein staat to freegratis yourselfjezelf
170
433000
3000
Je kunt jezelf bevrijden
07:31
from your pastverleden.
171
436000
2000
van je verleden.
07:33
You can work to changeverandering
172
438000
2000
Je kan werken aan het veranderen
07:35
your relationshipverhouding to your pastverleden.
173
440000
2000
van jouw relatie met je verleden.
07:37
Now while I was writingschrift about this,
174
442000
2000
Terwijl ik dit schreef,
07:39
I camekwam uponop a bookboek calledriep "Man'sMan's SearchZoek for MeaningBetekenis"
175
444000
3000
stootte ik op het boek "De zin van het bestaan"
07:42
by ViktorViktor FranklFrankl.
176
447000
2000
door Viktor Frankl.
07:44
ViktorViktor FranklFrankl was a GermanDuits psychiatristpsychiater
177
449000
3000
Viktor Frankl was een Duitse psychiater
07:47
who'dwie had spentdoorgebracht fivevijf yearsjaar in a NaziNazi concentrationconcentratie campkamp.
178
452000
3000
die vijf jaar in concentratiekampen had doorgebracht.
07:50
And he wroteschreef that, while he was in the campkamp,
179
455000
3000
Hij schreef dat, terwijl hij in het kamp was,
07:53
he could tell, should they ever be releasedvrijgelaten,
180
458000
4000
hij wist welke mensen na eventuele vrijlating
07:57
whichwelke of the people would be okay
181
462000
2000
er bovenop zouden komen,
07:59
and whichwelke would not.
182
464000
2000
en welke niet.
08:01
And he wroteschreef this:
183
466000
5000
Ook schreef hij:
08:06
"Everything you have in life can be takeningenomen from you
184
471000
3000
"Alles wat je hebt in het leven, kan je worden afgenomen
08:09
exceptbehalve one thing,
185
474000
2000
behalve één ding:
08:11
your freedomvrijheid to chooseKiezen
186
476000
2000
je vrijheid om te kiezen
08:13
how you will respondreageren
187
478000
2000
hoe je zal reageren
08:15
to the situationsituatie.
188
480000
2000
op de situatie.
08:17
This is what determinesbepaalt
189
482000
2000
Dit is wat de kwaliteit bepaalt
08:19
the qualitykwaliteit of the life we'vewij hebben livedleefden --
190
484000
2000
van het leven dat we geleid hebben --
08:21
not whetherof we'vewij hebben been richrijk or poorarm,
191
486000
2000
niet of we rijk of arm waren,
08:23
famousberoemd or unknownonbekend,
192
488000
2000
beroemd of onbekend,
08:25
healthygezond or sufferinglijden.
193
490000
2000
gezond of lijdend.
08:27
What determinesbepaalt our qualitykwaliteit of life
194
492000
3000
Wat de kwaliteit van leven bepaalt,
08:30
is how we relatebetrekking hebben to these realitiesrealiteiten,
195
495000
3000
is hoe we ons verhouden tot deze realiteiten,
08:33
what kindsoort of meaningbetekenis we assigntoewijzen them,
196
498000
2000
welke waarde we hen toekennen,
08:35
what kindsoort of attitudehouding we clingkleven to about them,
197
500000
3000
aan welke houding we vanwege hen vasthouden,
08:38
what statestaat of mindgeest we allowtoestaan them to triggerin gang zetten."
198
503000
4000
welke mentale gesteldheid we ze laten oproepen."
08:42
PerhapsMisschien the centralcentraal purposedoel of the thirdderde acthandelen
199
507000
3000
Misschien is de centrale zin van de derde akte:
08:45
is to go back and to try, if appropriategeschikt,
200
510000
4000
teruggaan en proberen, wanneer nodig,
08:49
to changeverandering our relationshipverhouding
201
514000
2000
om onze relatie met het verleden
08:51
to the pastverleden.
202
516000
2000
te veranderen.
08:53
It turnsbochten out that cognitivecognitieve researchOnderzoek showsshows
203
518000
3000
Cognitief onderzoek blijkt uit te wijzen dat
08:56
when we are ablein staat to do this,
204
521000
2000
als we in staat zijn dit te doen,
08:58
it manifestsmanifesten neurologicallyneurologisch --
205
523000
3000
het zich neurologisch manifesteert --
09:01
neuralneurale pathwayspaden are createdaangemaakt in the brainhersenen.
206
526000
3000
in de hersenen worden neurale paden gecreëerd.
09:04
You see, if you have, over time,
207
529000
2000
Wanneer je gedurende lange tijd
09:06
reactedreageerde negativelynegatief to pastverleden eventsevents and people,
208
531000
3000
negatief gereageerd hebt op gebeurtenissen en mensen
09:09
neuralneurale pathwayspaden are laidlaid down
209
534000
3000
uit het verleden, ontstaan neurale paden
09:12
by chemicalchemisch and electricalelektrisch signalssignalen that are sentverzonden throughdoor the brainhersenen.
210
537000
3000
door chemische en elektrische signalen die door de hersenen gaan.
09:15
And over time, these neuralneurale pathwayspaden becomeworden hardwiredHardwired,
211
540000
3000
Na verloop van tijd slijten deze neurale paden zo diep uit
09:18
they becomeworden the normnorm --
212
543000
2000
dat ze de norm worden --
09:20
even if it's badslecht for us
213
545000
2000
zelfs als dat slecht voor ons is
09:22
because it causesoorzaken us stressspanning and anxietyangst.
214
547000
3000
doordat het ons stress en zorgen brengt.
09:25
If howeverechter,
215
550000
2000
Als we echter
09:27
we can go back and alterwijzigen our relationshipverhouding,
216
552000
4000
terug kunnen gaan en onze relatie veranderen,
09:31
re-visionnieuwe visie our relationshipverhouding
217
556000
2000
onze relatie herzien
09:33
to pastverleden people and eventsevents,
218
558000
2000
met mensen en gebeurtenissen uit het verleden,
09:35
neuralneurale pathwayspaden can changeverandering.
219
560000
2000
kunnen neurale paden veranderen.
09:37
And if we can maintainin stand houden
220
562000
2000
En als we die positievere
09:39
the more positivepositief feelingsgevoelens about the pastverleden,
221
564000
3000
gevoelens over het verleden kunnen volhouden,
09:42
that becomeswordt the newnieuwe normnorm.
222
567000
2000
wordt dat de nieuwe norm.
09:44
It's like resettingresetten a thermostatthermostaat.
223
569000
3000
Alsof je een thermostaat opnieuw instelt.
09:47
It's not havingmet experienceservaringen
224
572000
3000
Het is niet het hebben van ervaringen
09:50
that make us wisewijs,
225
575000
3000
wat ons wijsheid geeft,
09:53
it's reflectingreflecterende on the experienceservaringen that we'vewij hebben had
226
578000
4000
het is het reflecteren op die ervaringen
09:57
that makesmerken us wisewijs --
227
582000
2000
wat ons wijsheid geeft --
09:59
and that helpshelpt us becomeworden wholegeheel,
228
584000
2000
wat ons helpt heel te worden,
10:01
bringsbrengt wisdomwijsheid and authenticityauthenticiteit.
229
586000
2000
wijsheid en authenticiteit brengt.
10:03
It helpshelpt us becomeworden what we mightmacht have been.
230
588000
4000
Het helpt ons worden wat we hadden kunnen zijn.
10:07
WomenVrouwen startbegin off wholegeheel, don't we?
231
592000
2000
Vrouwen beginnen compleet, niet?
10:09
I mean, as girlsmeisjes, we startbegin off feistyfeisty -- "Yeah, who sayszegt?"
232
594000
3000
Ik bedoel, als meisjes beginnen we met pit -- "Ja... wie zegt dat?"
10:12
We have agencyagentschap.
233
597000
2000
We hebben kracht.
10:14
We are the subjectsvakken of our owneigen liveslevens.
234
599000
2000
We zijn de onderwerpen van ons eigen leven.
10:16
But very oftenvaak,
235
601000
2000
Maar vaak beginnen
10:18
manyveel, if not mostmeest of us, when we hitraken pubertypuberteit,
236
603000
3000
velen van ons, zo niet de meesten,
10:21
we startbegin worryingzorgwekkend about fittingfitting in and beingwezen popularpopulair.
237
606000
3000
in de puberteit zich zorgen te maken over populariteit.
10:24
And we becomeworden the subjectsvakken and objectsvoorwerpen of other people'sPeople's liveslevens.
238
609000
4000
We worden onderwerpen binnen de levens van anderen.
10:28
But now, in our thirdderde actsacts,
239
613000
3000
Maar nu, in onze derde aktes,
10:31
it maymei be possiblemogelijk
240
616000
2000
kan het mogelijk zijn
10:33
for us to circlecirkel back to where we startedbegonnen
241
618000
3000
om terug te keren naar ons startpunt
10:36
and know it for the first time.
242
621000
2000
en dat voor het eerst leren kennen.
10:38
And if we can do that,
243
623000
3000
Als we dat kunnen,
10:41
it will not just be for ourselvesonszelf.
244
626000
3000
zal dat niet slechts voor onszelf zijn.
10:44
OlderOudere womenvrouw
245
629000
2000
Oudere vrouwen
10:46
are the largestDe grootste demographicdemografisch in the worldwereld-.
246
631000
2000
zijn de grootste bevolkingsgroep ter wereld.
10:48
If we can go back and redefineherdefiniëren ourselvesonszelf
247
633000
3000
Als we terug kunnen gaan om onszelf te herdefiniëren
10:51
and becomeworden wholegeheel,
248
636000
2000
en heel te worden,
10:53
this will createcreëren a culturalcultureel shiftverschuiving in the worldwereld-,
249
638000
5000
zal dat een culturele verschuiving veroorzaken in de wereld,
10:58
and it will give an examplevoorbeeld to youngerjonger generationsgeneraties
250
643000
3000
en het biedt een voorbeeld aan jongere generaties,
11:01
so that they can reconceiveuniversiteitsbibliotheken theirhun owneigen lifespanlevensduur.
251
646000
3000
zodat die hun eigen levensfase kunnen herinterpreteren.
11:04
Thank you very much.
252
649000
2000
Dank jullie zeer.
11:06
(ApplauseApplaus)
253
651000
7000
(Applaus)
Translated by Axel Saffran
Reviewed by Christel Foncke

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Jane Fonda - Actor and activist
Jane Fonda has had three extraordinary careers (so far): Oscar-winning actor, fitness guru, impassioned activist.

Why you should listen

Jane Fonda is an actor, author, producer and activist supporting environmental issues, peace and female empowerment. She founded the Georgia Campaign for Adolescent Pregnancy Prevention, and established the Jane Fonda Center for Adolescent Reproductive Health at  Emory. She cofounded the Women’s Media Center, and sits on the board of V-Day, a global effort to stop violence against women and girls.

Fonda's remarkable screen and stage career includes two Best Actress Oscars, an Emmy, a Tony Award nomination and an Honorary Palme d’Or from the Cannes Film Festival. Offstage, she revolutionized the fitness industry in the 1980s with Jane Fonda’s Workout — the all-time top-grossing home video. She has written a best-selling memoir, My Life So Far, and Prime Time, a comprehensive guide to living life to the fullest.

More profile about the speaker
Jane Fonda | Speaker | TED.com