TED2009
Brian Cox: What went wrong at the LHC
Brian Cox: LHC de ters giden neydi?
Filmed:
Readability: 4.4
1,425,948 views
Brian Cox, 2009'da TED de yaptığı bu kısa konuşmasında, CERN deki ilgili gelişmeleri izleyicilerle paylaşıyor. Konuşmada, yapılan onarımları ve bu, dünyanın en önemli deneyinin gelecek için ne ifade ettiğini aktarıyor.
Brian Cox - Physicist
Physicist Brian Cox has two jobs: working with the Large Hadron Collider at CERN, and explaining big science to the general public. He's a professor at the University of Manchester. Full bio
Physicist Brian Cox has two jobs: working with the Large Hadron Collider at CERN, and explaining big science to the general public. He's a professor at the University of Manchester. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
Last year at TED I gave an introduction to the LHC.
0
0
4000
Geçen yıl TED de LHC ile ilgili bir sunum vermiştim.
00:16
And I promised to come back and give you an update
1
4000
2000
Ve tekrar gelip sizi, cihazın nasıl çalıştığı konusundaki gelişmelerden
00:18
on how that machine worked.
2
6000
2000
haberdar edeceğime söz vermiştim.
00:20
So this is it. And for those of you that weren't there,
3
8000
2000
İşte burdayım. Daha önce aramızda olmayanlar için özetlemek gerekirse,
00:22
the LHC is the largest scientific experiment ever attempted --
4
10000
3000
LHC şu ana dek girişilmiş en büyük bilimsel deneydir
00:25
27 kilometers in circumference.
5
13000
2000
ve tam 27 kilometre uzunluğunda bir çevreye sahiptir
00:27
Its job is to recreate the conditions
6
15000
2000
Görevi ise evrenin oluştuğu andan
00:29
that were present less than a billionth of a second after the universe began,
7
17000
3000
itibaren geçen saniyenin milyarda birinden daha az bir süreyi
00:32
up to 600 million times a second.
8
20000
3000
saniyenin 600 milyon katı kadar bir sürede tekrar oluşturmak.
00:35
It's nothing if not ambitious.
9
23000
2000
bunun başarmak kesinlikle çok büyük bir hırs gerektirir
00:37
This is the machine below Geneva.
10
25000
2000
bu Cenevrenin altında bulunan makine
00:39
We take the pictures of those mini-Big Bangs inside detectors.
11
27000
3000
Yaptığımız şey ise, dedektörlerin içinde oluşan küçük Big Bang lerin fotoğraflarını çekmek.
00:42
This is the one I work on. It's called the ATLAS detector --
12
30000
3000
Bu, benim üzerinde çalıştığım,ATLAS dedektörü
00:45
44 meters wide, 22 meters in diameter.
13
33000
3000
44 metre genişliğinde ve 22 metre çapında
00:48
Spectacular picture here of ATLAS under construction
14
36000
3000
bu muhteşem fotoğraf , ATLAS yapım aşamasındayken çekildi.
00:51
so you can see the scale.
15
39000
2000
burda boyutlarını daha iyi görebilirsiniz.
00:53
On the 10th of September last year we turned the machine on for the first time.
16
41000
3000
geçen yıl 10 Eylül de makineyi ilk kez çalıştırdık
00:56
And this picture was taken by ATLAS.
17
44000
3000
Gördüğünüz bu resim, ATLAS tarafından çekildi.
00:59
It caused immense celebration in the control room.
18
47000
3000
kontrol odasında muazzam bir sevince yol açtı
01:02
It's a picture of the first beam particle
19
50000
2000
Gördüğünüz, LHC nin içindeki
01:04
going all the way around the LHC,
20
52000
2000
tüm yolu katedip
01:06
colliding with a piece of the LHC deliberately,
21
54000
3000
kasıtlı olarak çarpıştırılan ilk parçacıkların
01:09
and showering particles into the detector.
22
57000
2000
ortaya çıkardığı saçılmanın fotoğrafı.
01:11
In other words, when we saw that picture on September 10th
23
59000
2000
Başka bir deyişle, 10 Eylül de bu resmi gördüğümüzde
01:13
we knew the machine worked,
24
61000
2000
artık cihazın çalıştığından emindik.
01:15
which is a great triumph.
25
63000
2000
Ve bu büyük bir başarıydı.
01:17
I don't know whether this got the biggest cheer,
26
65000
2000
Hangisinin daha büyük bir mutluluk olduğunu bilemiyorum;
01:19
or this, when someone went onto Google
27
67000
2000
gerçekleşen bilimsel başarı mı yoksa, Google ın anasayfasını
01:21
and saw the front page was like that.
28
69000
2000
bu şekilde görmek mi.
01:23
It means we made cultural impact
29
71000
2000
Yani bu, bilimsel olduğu kadar
01:25
as well as scientific impact.
30
73000
2000
büyük bir kültürel etki de meydana getirdiğimiz anlamına geliyor.
01:27
About a week later we had a problem with the machine,
31
75000
3000
Yaklaşık bir hafta sonra, makine ile ilgili bir problem yaşadık
01:30
related actually to these bits of wire here -- these gold wires.
32
78000
4000
aslında sorun burdaki altın kablo demetiyle ilgiliydi.
01:34
Those wires carry 13 thousand amps
33
82000
3000
Bu kablolar, makine tam güç ile çalışırken
01:37
when the machine is working in full power.
34
85000
2000
tam 13 bin amper akım taşıyabilir.
01:39
Now the engineers amongst you will look at them and say,
35
87000
2000
Şimdi aranızdaki mühendisler bu kablolara bakıp
01:41
"No they don't. They're small wires."
36
89000
2000
"Hayır taşıyamaz. Bunlar çok ince" diyebilirler.
01:43
They can do that because
37
91000
2000
Evet taşıyabilirler. Çünkü
01:45
when they are very cold they are what's called superconducting wire.
38
93000
2000
kablolar çok soğukken onlara süperiletkenler de deniliyor.
01:47
So at minus 271 degrees,
39
95000
3000
Yani eksi 271 derecede,
01:50
colder than the space between the stars,
40
98000
2000
yıldızların arasındaki uzay boşluğundan bile daha soğuk olduğunda
01:52
those wires can take that current.
41
100000
2000
bu kablolar, böyle büyük bir akımı taşıyabilirler.
01:54
In one of the joints between over 9,000 magnets in LHC,
42
102000
4000
LHC deki 9 bin mıknatıs arasındaki bağlantılardan
01:58
there was a manufacturing defect.
43
106000
2000
birinde bulunan üretim hatası
02:00
So the wire heated up slightly,
44
108000
2000
kabloların oldukça ısınmasına sebep oldu
02:02
and its 13,000 amps suddenly encountered electrical resistance.
45
110000
4000
ve kablolardaki 13 bin amper akım bir anda elektriksel dirençle karşılaştı.
02:06
This was the result.
46
114000
2000
Ve sonuç bu oldu.
02:08
Now that's more impressive
47
116000
3000
Daha etkileyici olanıysa
02:11
when you consider those magnets weigh over 20 tons,
48
119000
2000
ağırlıkları 20 tonun üzerinde olan bu mıknatısların
02:13
and they moved about a foot.
49
121000
2000
yaklaşık 30 santimetre hareket etmiş olması.
02:15
So we damaged about 50 of the magnets.
50
123000
3000
Sonuç olarak 50 mıknatıs hasar gördü.
02:18
We had to take them out, which we did.
51
126000
3000
Onları yerlerinden çıkardık,
02:21
We reconditioned them all, fixed them.
52
129000
2000
ve hepsini tekrar çalışır duruma getirdik.
02:23
They're all on their way back underground now.
53
131000
2000
Hepsi şu an yeraltındaki yerlerindeler.
02:25
By the end of March the LHC will be intact again.
54
133000
2000
Martın sonunda LHC tekrar çalışır vaziyette olacak.
02:27
We will switch it on,
55
135000
2000
Cihazı tekrar çalıştıracağız,
02:29
and we expect to take data in June or July,
56
137000
3000
haziran veya temmuz aylarında veri almayı
02:32
and continue with our quest to find out
57
140000
3000
ve evrenin yapıtaşlarını keşfetmeyle
02:35
what the building blocks of the universe are.
58
143000
2000
ilgili araştırmamıza devam etmeyi umuyorum.
02:37
Now of course, in a way
59
145000
3000
Tabii ki, öte yandan
02:40
those accidents reignite the debate
60
148000
2000
bu tip kazalar çok önemli bilim ve mühendislik
02:42
about the value of science and engineering at the edge. It's easy to refute.
61
150000
6000
çalışmalarının önemiyle ilgili tartışmaları ateşliyor. ama bunların üstesinden gelmek kolay
02:48
I think that the fact that it's so difficult,
62
156000
2000
Bence LHC gibi büyük çaptaki çalışmaların değerini
02:50
the fact that we're overreaching, is the value of things like the LHC.
63
158000
4000
henüz idrak edemiyoruz.
02:54
I will leave the final word to an English scientist, Humphrey Davy,
64
162000
4000
Son sözü İngiliz bilimadamı Humphrey Davy e bırakıyorum.
02:58
who, I suspect,
65
166000
2000
Kendisi bu sözü
03:00
when defending his protege's useless experiments --
66
168000
3000
himayesi altındaki Micheal Faraday'ın
03:03
his protege was Michael Faraday --
67
171000
2000
başarısız deneylerini savunurken söylemiş olmalı.
03:05
said this, "Nothing is so dangerous
68
173000
3000
"Bilim görüşümüzün son noktada olduğunu,
03:08
to the progress of the human mind
69
176000
2000
doğada hiç gizemin kalmadığını,
03:10
than to assume that our views of science are ultimate,
70
178000
4000
zaferlerimizin tamamlandığını ve keşfedilecek
03:14
that there are no mysteries in nature,
71
182000
2000
yeni dünyalar kalmadığını düşünmek kadar
03:16
that our triumphs are complete, and that
72
184000
2000
insan aklının gelişimi için
03:18
there are no new worlds to conquer."
73
186000
2000
tehlikeli başka birşey yoktur."
03:20
Thank you.
74
188000
2000
Teşekkürler.
03:22
(Applause)
75
190000
2000
(Alkışlar)
ABOUT THE SPEAKER
Brian Cox - PhysicistPhysicist Brian Cox has two jobs: working with the Large Hadron Collider at CERN, and explaining big science to the general public. He's a professor at the University of Manchester.
Why you should listen
Based at the University of Manchester, Brian Cox works at CERN in Geneva on the ATLAS experiment, studying the forward proton detectors for the Large Hadron Collider there. He's a professor at the University of Manchester, working in the High Energy Physics group, and is a research fellow of the Royal Society.
He's also become a vital voice in the UK media for explaining physics to the public. With his rockstar hair and accessible charm, he's the go-to physicist for explaining heady concepts on British TV and radio. (If you're in the UK, watch him on The Big Bang Machine.) He was the science advisor for the 2007 film Sunshine. He answers science questions every Friday on BBC6 radio's Breakfast Show.
Brian Cox | Speaker | TED.com