TED2009
Brian Cox: What went wrong at the LHC
Brian Cox: Kio malprosperis pri la LHC?
Filmed:
Readability: 4.4
1,425,948 views
En tiu ĉi mallonga prezentado el TED U 2009, Brian Cox sciigas novaĵon pri la superkoliziigilo de CERN. Li prezentas la riparojn nun faratajn kaj kion la estonteco enhavas por la plej granda scienca eksperimento iam farita.
Brian Cox - Physicist
Physicist Brian Cox has two jobs: working with the Large Hadron Collider at CERN, and explaining big science to the general public. He's a professor at the University of Manchester. Full bio
Physicist Brian Cox has two jobs: working with the Large Hadron Collider at CERN, and explaining big science to the general public. He's a professor at the University of Manchester. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
Last year at TED I gave an introduction to the LHC.
0
0
4000
Lastjare ĉe TED mi faris enkondukan prezenton pri la LHC.
00:16
And I promised to come back and give you an update
1
4000
2000
Kaj mi promesis reveni kaj aktualigi ĝin
00:18
on how that machine worked.
2
6000
2000
pri la maniero, laŭ kiu la maŝino funkcias.
00:20
So this is it. And for those of you that weren't there,
3
8000
2000
Do jen. Kaj por tiuj el vi, kiuj ne ĉeestis tiam,
00:22
the LHC is the largest scientific experiment ever attempted --
4
10000
3000
la LHC estas la plej granda scienca eksperimento iam provita
00:25
27 kilometers in circumference.
5
13000
2000
-- 27-kilometra cirkonferenco.
00:27
Its job is to recreate the conditions
6
15000
2000
Ĝia tasko estas rekrei la kondiĉojn ekzistantajn
00:29
that were present less than a billionth of a second after the universe began,
7
17000
3000
malpli ol unu miliardonon da sekundo post la apero de la universo,
00:32
up to 600 million times a second.
8
20000
3000
ĝis 600 milionojn da fojoj po sekundo.
00:35
It's nothing if not ambitious.
9
23000
2000
Ja ambicia projekto.
00:37
This is the machine below Geneva.
10
25000
2000
Jen la maŝino sub Ĝenevo.
00:39
We take the pictures of those mini-Big Bangs inside detectors.
11
27000
3000
Ni faras fotojn de tiuj etaj "Grandaj Krakoj" ene de detektiloj.
00:42
This is the one I work on. It's called the ATLAS detector --
12
30000
3000
Jen tiu, ĉe kiu mi laboras. Ĝi nomiĝas detektilo ATLAS
00:45
44 meters wide, 22 meters in diameter.
13
33000
3000
-- 44 metrojn larĝa, 22 metrojn laŭ diametro.
00:48
Spectacular picture here of ATLAS under construction
14
36000
3000
Sensacia foto de ATLAS dum konstruado,
00:51
so you can see the scale.
15
39000
2000
tiel ke vi povas vidi la skalon.
00:53
On the 10th of September last year we turned the machine on for the first time.
16
41000
3000
La 10-an de Septembro lastjare ni unuafoje ŝaltis la maŝinon.
00:56
And this picture was taken by ATLAS.
17
44000
3000
Kaj tiu ĉi foto estis farita de ATLAS.
00:59
It caused immense celebration in the control room.
18
47000
3000
Ĝi estigis grandegan ĝojeksplodon en la komandejo.
01:02
It's a picture of the first beam particle
19
50000
2000
Ĝi estas foto de la unua fasko-partiklo
01:04
going all the way around the LHC,
20
52000
2000
ĉirkaŭiranta en la LHC,
01:06
colliding with a piece of the LHC deliberately,
21
54000
3000
intence kolizianta kun peco de la LHC
01:09
and showering particles into the detector.
22
57000
2000
kaj disŝprucanta partiklojn en la detektilon.
01:11
In other words, when we saw that picture on September 10th
23
59000
2000
Alivorte, kiam ni vidis tiun foton en la 10-a de Septembro,
01:13
we knew the machine worked,
24
61000
2000
ni eksciis, ke la maŝino funkcias,
01:15
which is a great triumph.
25
63000
2000
kio estas granda triumfo.
01:17
I don't know whether this got the biggest cheer,
26
65000
2000
Mi ne scias ĉu tio ricevis la plej grandajn aplaŭdojn
01:19
or this, when someone went onto Google
27
67000
2000
aŭ tio ĉi, kiam iu konsultis Google-on
01:21
and saw the front page was like that.
28
69000
2000
kaj vidis, ke la frontpaĝo estis tia.
01:23
It means we made cultural impact
29
71000
2000
Tio signifas, ke ni havis kaj kulturan
01:25
as well as scientific impact.
30
73000
2000
kaj sciencan influon.
01:27
About a week later we had a problem with the machine,
31
75000
3000
Unu semajnon poste ni havis problemon pri la maŝino,
01:30
related actually to these bits of wire here -- these gold wires.
32
78000
4000
fakte rilate al tiuj ĉi pecoj da drato tie ĉi -- oraj dratoj.
01:34
Those wires carry 13 thousand amps
33
82000
3000
Tra tiuj dratoj iras 13 mil amperoj
01:37
when the machine is working in full power.
34
85000
2000
kiam la maŝino plene funkcias.
01:39
Now the engineers amongst you will look at them and say,
35
87000
2000
Nu, la inĝenieroj inter vi rigardos kaj diros:
01:41
"No they don't. They're small wires."
36
89000
2000
"Ne, ili ne povas. Ili estas tro etaj".
01:43
They can do that because
37
91000
2000
Ili ja povas tion fari ĉar
01:45
when they are very cold they are what's called superconducting wire.
38
93000
2000
kiam ili estas tre malvarmaj ili fariĝas superkonduktaj.
01:47
So at minus 271 degrees,
39
95000
3000
Do je 271 gradoj subnulo,
01:50
colder than the space between the stars,
40
98000
2000
pli malvarme ol en la interstela spaco,
01:52
those wires can take that current.
41
100000
2000
tiuj dratoj povas ricevi tian kurenton.
01:54
In one of the joints between over 9,000 magnets in LHC,
42
102000
4000
En unu el la juntoj inter pli ol 9 mil magnetoj en la LHC,
01:58
there was a manufacturing defect.
43
106000
2000
estis fabriko-difekto.
02:00
So the wire heated up slightly,
44
108000
2000
La drato iom varmiĝis,
02:02
and its 13,000 amps suddenly encountered electrical resistance.
45
110000
4000
kaj ĝiaj 13 mil amperoj subite trovis elektran rezistancon.
02:06
This was the result.
46
114000
2000
Jen la rezulto.
02:08
Now that's more impressive
47
116000
3000
Plej imprese,
02:11
when you consider those magnets weigh over 20 tons,
48
119000
2000
kiam oni pensas, ke tiuj magnetoj pezas pli ol 20 tunoj
02:13
and they moved about a foot.
49
121000
2000
kaj ili moviĝis ĉirkaŭ unu futo.
02:15
So we damaged about 50 of the magnets.
50
123000
3000
Ni do damaĝis ĉirkaŭ 50 magnetojn.
02:18
We had to take them out, which we did.
51
126000
3000
Ni devis depreni ilin, kaj tion ni faris.
02:21
We reconditioned them all, fixed them.
52
129000
2000
Ni riparis ilin, ĉiujn.
02:23
They're all on their way back underground now.
53
131000
2000
Nun, ĉiuj denove estas en sia loko, subtere.
02:25
By the end of March the LHC will be intact again.
54
133000
2000
En la fino de Marto la LHC estos rekomponita.
02:27
We will switch it on,
55
135000
2000
Ni ŝaltos ĝin
02:29
and we expect to take data in June or July,
56
137000
3000
kaj ni esperas ekhavi datumojn en Junio aŭ Julio
02:32
and continue with our quest to find out
57
140000
3000
kaj daŭrigi nian strebadon eltrovi
02:35
what the building blocks of the universe are.
58
143000
2000
tion, kio estas la konstrubrikoj de la universo.
02:37
Now of course, in a way
59
145000
3000
Nu, certe iamaniere
02:40
those accidents reignite the debate
60
148000
2000
tiaj akcidentoj reinstigas la debaton
02:42
about the value of science and engineering at the edge. It's easy to refute.
61
150000
6000
pri la valoro de ĉelima scienco kaj inĝenierarto. Estas facile refuti ĝin.
02:48
I think that the fact that it's so difficult,
62
156000
2000
Mi pensas, ke la fakto, ke ĝi estas tiel malfacila,
02:50
the fact that we're overreaching, is the value of things like the LHC.
63
158000
4000
ke ni transiras limojn, formas la valoron de aĵoj kiel la LHC.
02:54
I will leave the final word to an English scientist, Humphrey Davy,
64
162000
4000
Mi lasos la lastan vorton al angla sciencisto Humphrey Davy,
02:58
who, I suspect,
65
166000
2000
kiu, mi supozas,
03:00
when defending his protege's useless experiments --
66
168000
3000
defendante la senutilajn eksperimentojn de sia protektato --
03:03
his protege was Michael Faraday --
67
171000
2000
sia protektato estis Michael Faraday --
03:05
said this, "Nothing is so dangerous
68
173000
3000
diris la jenon: "Nenio estas tiel danĝere
03:08
to the progress of the human mind
69
176000
2000
por la progreso de la homa menso
03:10
than to assume that our views of science are ultimate,
70
178000
4000
ol pretendi, ke niaj sciencaj vidpunktoj estas definitivaj,
03:14
that there are no mysteries in nature,
71
182000
2000
ke ne plu estas misteroj en la naturo,
03:16
that our triumphs are complete, and that
72
184000
2000
ke niaj triumfoj estas kompletaj kaj
03:18
there are no new worlds to conquer."
73
186000
2000
ke ne estas novaj mondoj konkerotaj".
03:20
Thank you.
74
188000
2000
Dankon.
03:22
(Applause)
75
190000
2000
(Aplaŭdo)
ABOUT THE SPEAKER
Brian Cox - PhysicistPhysicist Brian Cox has two jobs: working with the Large Hadron Collider at CERN, and explaining big science to the general public. He's a professor at the University of Manchester.
Why you should listen
Based at the University of Manchester, Brian Cox works at CERN in Geneva on the ATLAS experiment, studying the forward proton detectors for the Large Hadron Collider there. He's a professor at the University of Manchester, working in the High Energy Physics group, and is a research fellow of the Royal Society.
He's also become a vital voice in the UK media for explaining physics to the public. With his rockstar hair and accessible charm, he's the go-to physicist for explaining heady concepts on British TV and radio. (If you're in the UK, watch him on The Big Bang Machine.) He was the science advisor for the 2007 film Sunshine. He answers science questions every Friday on BBC6 radio's Breakfast Show.
Brian Cox | Speaker | TED.com