TED2008
Benjamin Zander: The transformative power of classical music
Benjamin Zander: Jak muzyka klasyczna potrafi przeistoczyć człowieka
Filmed:
Readability: 2.5
13,160,338 views
Benjamin Zander ma dwie zaraźliwe pasje: muzykę klasyczną i pomaganie nam w uzmysłowieniu sobie naszej nieodkrytej miłości do niej - i przez analogię, nieodkrytą miłość do wszystkich nowych możliwości, nowych doświadczeń, nowych relacji.
Benjamin Zander - Conductor
A leading interpreter of Mahler and Beethoven, Benjamin Zander is known for his charisma and unyielding energy -- and for his brilliant pre-concert talks. Full bio
A leading interpreter of Mahler and Beethoven, Benjamin Zander is known for his charisma and unyielding energy -- and for his brilliant pre-concert talks. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
Probably a lot of you know the story of the two salesmen
0
0
3000
Chyba znacie historię o dwóch sprzedawcach,
00:15
who went down to Africa in the 1900s.
1
3000
3000
którzy wybrali się do Afryki,
00:18
They were sent down to find if there was any opportunity
2
6000
2000
żeby sprawdzić możliwości
00:20
for selling shoes,
3
8000
2000
sprzedaży butów.
00:22
and they wrote telegrams back to Manchester.
4
10000
3000
Obaj zatelegrafowali do Manchesteru.
00:25
And one of them wrote, "Situation hopeless. Stop.
5
13000
4000
Jeden napisał: "Jest beznadziejnie.
00:29
They don't wear shoes."
6
17000
1000
Nikt tu nie nosi butów".
00:30
And the other one wrote, "Glorious opportunity.
7
18000
3000
Drugi napisał: "Wspaniałe możliwości.
00:33
They don't have any shoes yet."
8
21000
2000
Nikt z nich nie ma jeszcze butów".
00:35
(Laughter)
9
23000
1000
(Śmiech)
00:36
Now, there's a similar situation in the classical music world,
10
24000
3000
Podobna sytuacja
dotyczy muzyki klasycznej,
dotyczy muzyki klasycznej,
00:40
because there are some people who think
11
28000
1000
bo niektórzy sądzą,
że muzyka klasyczna umiera.
że muzyka klasyczna umiera.
00:41
that classical music is dying.
12
29000
3000
bo niektórzy sądzą,
że muzyka klasyczna umiera.
że muzyka klasyczna umiera.
00:45
And there are some of us who think you ain't seen nothing yet.
13
33000
3000
Niektóry uważają, że najlepsze
dopiero przed nami.
dopiero przed nami.
00:48
And rather than go into statistics and trends,
14
36000
4000
I zamiast teraz przytaczać
statystyki i trendy
statystyki i trendy
00:52
and tell you about all the orchestras that are closing,
15
40000
2000
i mówić na temat upadających orkiestr,
00:54
and the record companies that are folding,
16
42000
3000
i zamykanych firm płytowych,
00:57
I thought we should do an experiment tonight -- an experiment.
17
45000
4000
postanowiłem przeprowadzić dziś eksperyment.
01:01
Actually, it's not really an experiment, because I know the outcome.
18
49000
4000
W zasadzie to nie eksperyment,
bo znam wynik.
bo znam wynik.
01:06
But it's like an experiment. Now, before we --
19
54000
2000
To taki eksperyment na niby.
01:08
(Laughter)
20
56000
4000
(Śmiech)
01:12
-- before we start, I need to do two things.
21
60000
2000
Najpierw muszę zrobić dwie rzeczy.
01:14
One is I want to remind you of what a seven-year-old child
22
62000
4000
Po pierwsze przypomnę,
jak brzmi 7-latek
jak brzmi 7-latek
01:19
sounds like when he plays the piano.
23
67000
1000
grający na pianinie.
01:20
Maybe you have this child at home.
24
68000
2000
Może macie właśne takie dziecko w domu.
01:23
He sounds something like this.
25
71000
1000
Brzmi to tak.
01:24
(Piano)
26
72000
20000
(Fortepian)
01:44
I see some of you recognize this child.
27
92000
2000
Widzę, że niektórzy z was to znają.
01:46
Now, if he practices for a year and takes lessons, he's now eight
28
94000
5000
Dzieciak ćwiczy rok, teraz ma 8 lat.
01:51
and he sounds like this.
29
99000
1000
I gra tak.
01:52
(Piano)
30
100000
7000
(Fortepian)
01:59
Then he practices for another year and takes lessons -- now he's nine.
31
107000
3000
Bierze lekcje kolejny rok,
teraz ma dziewięć lat.
teraz ma dziewięć lat.
02:02
(Piano)
32
110000
6000
(Fortepian)
02:08
Then he practices for another and takes lessons -- now he's 10.
33
116000
3000
Kolejny rok, kolejne lekcje;
teraz ma 10 lat.
teraz ma 10 lat.
02:11
(Piano)
34
119000
7000
(Fortepian)
02:18
At that point, they usually give up.
35
126000
1000
I tu zwykle się poddaje. (Śmiech)
02:19
(Laughter)
36
127000
2000
I tu zwykle się poddaje. (Śmiech)
02:21
(Applause)
37
129000
2000
(Brawa)
02:23
Now, if you'd waited, if you'd waited for one more year,
38
131000
2000
Gdybyśmy poczekali jeszcze jeden rok,
02:26
you would have heard this.
39
134000
1000
usłyszelibyśmy coś takiego:
02:27
(Piano)
40
135000
9000
(Fortepian)
02:36
Now, what happened was not maybe what you thought,
41
144000
3000
Ale powód jest inny, niż myślicie.
02:39
which is, he suddenly became passionate, engaged,
42
147000
3000
Nie nabrał nagle pasji czy motywacji,
02:42
involved, got a new teacher, he hit puberty, or whatever it is.
43
150000
3000
to nie nowy nauczyciel ani okres dojrzewania,
02:45
What actually happened was the impulses were reduced.
44
153000
4000
Chodzi o zmniejszenie liczby akcentów.
02:50
You see, the first time, he was playing
45
158000
1000
Za pierwszym razem akcentowana była każda nuta.
02:51
with an impulse on every note.
46
159000
2000
Za pierwszym razem akcentowana była każda nuta.
02:54
(Piano)
47
162000
2000
(Fortepian)
02:56
And the second, with an impulse every other note.
48
164000
2000
Później akceptowana była co druga nuta.
02:59
(Piano)
49
167000
2000
(Fortepian)
03:01
You can see it by looking at my head.
50
169000
1000
Pokazuję to ruchem głowy.
03:03
(Laughter)
51
171000
1000
(Śmiech)
03:04
The nine-year-old
52
172000
2000
9-latek akcentuje co czwartą nutę.
03:06
put an impulse on every four notes.
53
174000
1000
9-latek akcentuje co czwartą nutę.
03:07
(Piano)
54
175000
2000
(Fortepian)
03:10
And the 10-year-old, on every eight notes.
55
178000
1000
A 10-latek co ósmą.
03:11
(Piano)
56
179000
3000
(Fortepian)
03:14
And the 11-year-old, one impulse on the whole phrase.
57
182000
2000
11-latek stawia akcent na całą frazę.
03:16
(Piano)
58
184000
3000
(Fortepian)
03:20
I know -- I don't know how we got into this position.
59
188000
2000
Nie wiem, jak znalazłem się w tej pozycji.
03:22
(Laughter)
60
190000
2000
(Śmiech)
03:25
I didn't say, "I'm going to move my shoulder over, move my body."
61
193000
2000
Nie planowałem się przesunąć.
03:27
No, the music pushed me over,
62
195000
2000
To muzyka mnie przesunęła.
03:29
which is why I call it one-buttock playing.
63
197000
2000
Dlatego nazywam to
"grą na jednym pośladku".
"grą na jednym pośladku".
03:31
(Piano)
64
199000
2000
(Fortepian)
03:33
It can be the other buttock.
65
201000
1000
To może też być drugi pośladek.
03:34
(Piano)
66
202000
4000
(Fortepian)
03:38
You know, a gentleman was once watching a presentation I was doing,
67
206000
3000
Pewien pan obserwował raz
moją prezentację.
moją prezentację.
03:41
when I was working with a young pianist.
68
209000
1000
Pracowałem wtedy z młodym pianistą.
03:43
He was the president of a corporation in Ohio.
69
211000
2000
Pan był prezesem firmy w Ohio.
03:45
And I was working with this young pianist
70
213000
2000
Powiedziałem młodemu pianiście:
03:48
and I said, "The trouble with you is you're a two-buttock player.
71
216000
2000
"Kłopot w tym,
że grasz na dwóch pośladkach.
że grasz na dwóch pośladkach.
03:50
You should be a one-buttock player."
72
218000
2000
Powinieneś grać na jednym".
03:52
And I moved his body like that, while he was playing.
73
220000
2000
I przesunąłem go tak w trakcie gry.
03:54
And suddenly, the music took off. It took flight.
74
222000
2000
Nagle muzyka zaczęła płynąć.
03:57
There was a gasp in the audience when they heard the difference.
75
225000
2000
Widzowie usłyszeli różnicę.
03:59
And then I got a letter from this gentleman.
76
227000
2000
Później dostałem list od tego pana.
04:01
He said, "I was so moved.
77
229000
1000
"Byłem tak poruszony, że po powrocie
zmieniłem całą firmę
zmieniłem całą firmę
04:02
I went back and I transformed my entire company
78
230000
2000
"Byłem tak poruszony, że po powrocie
zmieniłem całą firmę
zmieniłem całą firmę
04:05
into a one-buttock company."
79
233000
1000
w firmę na jednym pośladku". (Śmiech)
04:06
(Laughter)
80
234000
3000
w firmę na jednym pośladku". (Śmiech)
04:10
Now, the other thing I wanted to do is to tell you about you.
81
238000
2000
Chcę wam coś powiedzieć o was samych.
04:12
There are 1,600 people, I believe.
82
240000
3000
Jest tu chyba 1600 osób.
04:15
My estimation is that probably 45 of you
83
243000
3000
Szacuję, że 45 z was
04:18
are absolutely passionate about classical music.
84
246000
2000
jest pasjonatami muzyki klasycznej.
04:21
You adore classical music. Your FM is always on that classical dial.
85
249000
5000
Uwielbiacie ją. Macie zawsze
radio nastawione na klasykę.
radio nastawione na klasykę.
04:26
And you have CDs in your car, and you go to the symphony.
86
254000
3000
Słuchacie w samochodzie,
chodzicie do filharmonii,
chodzicie do filharmonii,
04:29
And your children are playing instruments.
87
257000
1000
posyłacie dzieci na lekcje.
04:30
You can't imagine your life without classical music.
88
258000
2000
Nie wyobrażacie sobie życia
bez muzyki klasycznej.
bez muzyki klasycznej.
04:33
That's the first group; it's quite a small group.
89
261000
2000
To jedna grupa, dosyć mała.
04:35
Then there's another group, bigger group.
90
263000
2000
Jest też inna grupa, większa.
04:37
These are the people who don't mind classical music.
91
265000
2000
To ci, którym muzyka klasyczna
nie przeszkadza.
nie przeszkadza.
04:39
(Laughter)
92
267000
1000
(Śmiech)
04:40
You know, you've come home from a long day,
93
268000
2000
Wracacie do domu po długim dniu,
04:42
and you take a glass of wine, and you put your feet up.
94
270000
2000
bierzecie lampkę wina, siadacie wygodnie.
04:45
A little Vivaldi in the background doesn't do any harm.
95
273000
2000
Wtedy odrobina Vivaldiego w tle
nie zaszkodzi.
nie zaszkodzi.
04:47
(Laughter)
96
275000
1000
(Śmiech)
04:48
That's the second group.
97
276000
1000
Teraz trzecia grupa.
04:49
Now comes the third group.
98
277000
1000
Teraz trzecia grupa.
04:50
These are the people who never listen to classical music.
99
278000
2000
Ludzie, którzy nigdy nie słuchają
muzyki klasycznej.
muzyki klasycznej.
04:52
It's just simply not part of your life.
100
280000
2000
Nigdy im się to nie zdarza.
04:55
You might hear it like second-hand smoke at the airport, but --
101
283000
2000
Ewentualnie słuchają jej biernie,
jak bierni palacze.
jak bierni palacze.
04:57
(Laughter)
102
285000
2000
(Śmiech)
04:59
-- and maybe a little bit of a march from "Aida"
103
287000
1000
Może jakiś marsz z Aidy w lobby hotelowym.
05:00
when you come into the hall. But otherwise, you never hear it.
104
288000
3000
Może jakiś marsz z Aidy w lobby hotelowym.
05:04
That's probably the largest group of all.
105
292000
1000
Tych jest najwięcej, ale jest
jeszcze jedna malutka grupa.
jeszcze jedna malutka grupa.
05:05
And then there's a very small group.
106
293000
2000
Tych jest najwięcej, ale jest
jeszcze jedna malutka grupa.
jeszcze jedna malutka grupa.
05:07
These are the people who think they're tone-deaf.
107
295000
3000
To ludzie, którzy sądzą,
że nie mają słuchu.
że nie mają słuchu.
05:10
Amazing number of people think they're tone-deaf.
108
298000
2000
Mnóstwo osób tak uważa.
05:13
Actually, I hear a lot, "My husband is tone-deaf."
109
301000
2000
Często słyszę:
"Mężowi słoń nadepnął na ucho".
"Mężowi słoń nadepnął na ucho".
05:15
(Laughter)
110
303000
1000
(Śmiech)
05:16
Actually, you cannot be tone-deaf. Nobody is tone-deaf.
111
304000
3000
Ale prawda jest taka, że każdy ma słuch.
05:19
If you were tone-deaf, you couldn't change the gears
112
307000
3000
Bez tego nie moglibyście zmienić biegu
05:22
on your car, in a stick shift car.
113
310000
2000
w samochodzie z ręczną skrzynią biegów.
05:24
You couldn't tell the difference between
114
312000
2000
Nie moglibyście odróżnić
05:26
somebody from Texas and somebody from Rome.
115
314000
2000
kogoś z Texasu od kogoś z Rzymu.
05:28
And the telephone. The telephone. If your mother calls
116
316000
4000
A kiedy dzwoni mama,
05:33
on the miserable telephone, she calls and says, "Hello,"
117
321000
2000
już po samym "halo" rozpoznajecie,
05:35
you not only know who it is, you know what mood she's in.
118
323000
3000
kto dzwoni i w jakim jest nastroju.
05:39
You have a fantastic ear. Everybody has a fantastic ear.
119
327000
3000
Wszyscy mają fantastyczny słuch.
05:42
So nobody is tone-deaf.
120
330000
2000
Nie ma ludzi bez słuchu.
05:44
But I tell you what. It doesn't work for me to go on with this thing,
121
332000
4000
Nie akceptuję takiego rozróżnienia
05:48
with such a wide gulf between those who understand,
122
336000
3000
między tymi, którzy rozumieją,
05:52
love and [are] passionate about classical music,
123
340000
2000
kochają, pasjonują się muzyką klasyczną,
05:54
and those who have no relationship to it at all.
124
342000
3000
a tymi, którym jest ona obojętna.
05:57
The tone-deaf people, they're no longer here.
125
345000
2000
Ludzie bez słuchu nie istnieją.
05:59
But even between those three categories, it's too wide a gulf.
126
347000
4000
Te 3 grupy bardzo się od siebie różnią.
06:03
So I'm not going to go on until every single person in this room,
127
351000
4000
Nie ruszę dalej, dopóki wszyscy na sali,
06:07
downstairs and in Aspen, and everybody else looking,
128
355000
5000
na dole i w Aspen, wszyscy widzowie,
06:13
will come to love and understand classical music.
129
361000
3000
nie pokochają i zrozumieją muzyki klasycznej.
06:16
So that's what we're going to do.
130
364000
2000
Oto, co zrobię.
06:19
Now, you notice that there is not the slightest doubt in my mind
131
367000
5000
Widzicie po mnie,
że nie mam cienia wątpliwości,
że nie mam cienia wątpliwości,
06:24
that this is going to work if you look at my face, right?
132
372000
3000
że tak właście będzie.
06:27
It's one of the characteristics of a leader that he not doubt
133
375000
4000
To jest jedna z cech lidera -
nigdy nie wątpić w to,
nigdy nie wątpić w to,
06:31
for one moment the capacity of the people he's leading
134
379000
3000
że ludzie, którym przewodzi,
06:35
to realize whatever he's dreaming.
135
383000
2000
potrafią zrealizować jego marzenia.
06:37
Imagine if Martin Luther King had said, "I have a dream.
136
385000
3000
Tak jakby Martin Luther King mówił:
"Mam marzenie.
"Mam marzenie.
06:40
Of course, I'm not sure they'll be up to it."
137
388000
2000
Tylko nie wiem, czy podołacie".
06:42
(Laughter)
138
390000
3000
(Śmiech)
06:46
All right. So I'm going to take a piece of Chopin.
139
394000
2000
Teraz zagram utwór Chopina.
06:48
This is a beautiful prelude by Chopin. Some of you will know it.
140
396000
5000
Przepiękne preludium, niektórzy je znają.
06:54
(Music)
141
402000
28000
(Muzyka)
07:22
Do you know what I think probably happened in this room?
142
430000
2000
Chyba wiem, o czym myśleliście.
07:25
When I started, you thought, "How beautiful that sounds."
143
433000
2000
Na początku "Jak pięknie to brzmi".
07:27
(Music)
144
435000
13000
(Muzyka)
07:41
"I don't think we should go to the same place
145
449000
1000
"A gdzie by tu pojechać na wakacje..."
07:42
for our summer holidays next year."
146
450000
2000
"A gdzie by tu pojechać na wakacje..."
07:44
(Laughter)
147
452000
3000
(Śmiech)
07:47
It's funny, isn't it? It's funny how those thoughts
148
455000
3000
To zabawne, prawda?
07:50
kind of waft into your head.
149
458000
3000
Takie myśli same przychodzą.
07:53
And of course --
150
461000
1000
I oczywiście...
07:54
(Applause)
151
462000
3000
(Brawa)
07:57
-- and of course, if the piece is long and you've had a long day,
152
465000
2000
Jeśli utwór jest dostatecznie długi,
08:00
you might actually drift off.
153
468000
1000
to można przysnąć.
08:01
Then your companion will dig you in the ribs
154
469000
2000
Sąsiad was szturchnie.
08:03
and say, "Wake up! It's culture!" And then you feel even worse.
155
471000
4000
"Obudź się, to kultura!"
i poczujecie się jeszcze gorzej.
i poczujecie się jeszcze gorzej.
08:07
But has it ever occurred to you that the reason you feel sleepy
156
475000
3000
Ale może senność przy muzyce klasycznej
08:11
in classical music is not because of you, but because of us?
157
479000
2000
to nie wasza, ale nasza wina?
08:13
Did anybody think while I was playing,
158
481000
2000
Kiedy grałem, czy pomyślał ktoś:
08:15
"Why is he using so many impulses?"
159
483000
2000
"Czemu on tyle akcentuje?".
08:17
If I'd done this with my head you certainly would have thought it.
160
485000
3000
Gdybym kiwał głową,
na pewno byście tak pomyśleli.
na pewno byście tak pomyśleli.
08:21
(Music)
161
489000
5000
(Muzyka)
08:26
And for the rest of your life, every time you hear classical music,
162
494000
4000
Teraz już zawsze słuchając muzyki klasycznej,
08:30
you'll always be able to know if you hear those impulses.
163
498000
4000
będziecie słyszeć te akcenty.
08:34
So let's see what's really going on here.
164
502000
2000
O co tu naprawdę chodzi?
08:36
We have a B. This is a B. The next note is a C.
165
504000
5000
Mamy tu H. Następna nuta to C.
08:41
And the job of the C is to make the B sad. And it does, doesn't it?
166
509000
3000
Zadaniem C jest, aby H brzmiało smutno.
I brzmi, co?
I brzmi, co?
08:44
(Laughter)
167
512000
3000
(Śmiech)
08:47
Composers know that. If they want sad music,
168
515000
2000
Żeby pisać smutną muzykę,
kompozytor gra te dwie nuty.
kompozytor gra te dwie nuty.
08:49
they just play those two notes.
169
517000
1000
Żeby zrobić smutną muzykę,
kompozytor gra te dwie nuty.
kompozytor gra te dwie nuty.
08:50
(Music)
170
518000
5000
(Muzyka)
08:55
But basically, it's just a B, with four sads.
171
523000
2000
W zasadzie mamy tu H
z czterema smutkami.
z czterema smutkami.
08:57
(Laughter)
172
525000
2000
(Śmiech)
09:00
Now, it goes down to A. Now to G. And then to F.
173
528000
5000
Teraz niżej, do A.
Teraz do G, a potem do F.
Teraz do G, a potem do F.
09:05
So we have B, A, G, F. And if we have B, A, G, F,
174
533000
4000
I kiedy mamy H, A, G, F,
09:10
what do we expect next? Oh, that might have been a fluke.
175
538000
6000
czego się spodziewamy?
O, ktoś miał fuksa.
O, ktoś miał fuksa.
09:16
Let's try it again. Ooh, the TED choir.
176
544000
6000
Spróbujmy jeszcze raz. O, chór TED.
09:22
(Laughter)
177
550000
3000
(Śmiech)
09:25
And you notice nobody is tone-deaf, right? Nobody is.
178
553000
4000
Widzicie, że nie ma osób bez słuchu?
09:29
You know, every village in Bangladesh
179
557000
2000
W każdej wiosce w Bangladeszu
09:31
and every hamlet in China -- everybody knows:
180
559000
5000
i każdej osadzie w Chinach każdy wie:
09:37
da, da, da, da -- da. Everybody knows, who's expecting that E.
181
565000
3000
Da, da... Każdy wie, kto spodziewa się E.
09:40
Now, Chopin didn't want to reach the E there,
182
568000
3000
Ale Chopin nie chciał dojść do E tutaj,
09:44
because what will have happened? It will be over, like Hamlet.
183
572000
2000
bo to byłby koniec, jak w Hamlecie.
09:46
Do you remember Hamlet? Act one, scene three,
184
574000
2000
Pamiętacie Hamleta? Akt 1, scena 3:
09:49
he finds out that his uncle killed his father.
185
577000
1000
dowiaduje się, że ojca zabił stryj.
09:50
You remember, he keeps on going up to his uncle
186
578000
2000
Podchodzi zabić stryja,
09:52
and almost killing him. And then he backs away,
187
580000
1000
ale wycofuje się kilka razy.
09:53
and he goes up to him again and almost kills him.
188
581000
3000
ale wycofuje się kilka razy.
09:56
And the critics, all of whom are sitting in the back row there,
189
584000
2000
Wszyscy krytycy muszą mieć jakieś zdanie,
09:58
they have to have an opinion, so they say, "Hamlet is a procrastinator."
190
586000
3000
więc mówią: "Hamlet to typ zwlekający".
10:01
(Laughter)
191
589000
1000
(Śmiech)
10:02
Or they say, "Hamlet has an Oedipus complex."
192
590000
2000
Albo mówią: " Hamlet ma kompleks Edypa".
10:05
No, otherwise the play would be over, stupid.
193
593000
3000
A przecież inaczej
sztuka by się skończyła.
sztuka by się skończyła.
10:08
That's why Shakespeare puts all that stuff in Hamlet --
194
596000
2000
Dlatego Szekspir umieścił
tyle tego w Hamlecie.
tyle tego w Hamlecie.
10:11
you know, Ophelia going mad and the play within the play,
195
599000
2000
Ofelia wariuje, potem sztuka w sztuce,
10:13
and Yorick's skull, and the gravediggers.
196
601000
1000
czaszka Yoryka i grabarze.
10:15
That's in order to delay -- until act five, he can kill him.
197
603000
3000
Po to, żeby przeciągnąć do Aktu 5,
gdzie w końcu można go zabić.
gdzie w końcu można go zabić.
10:18
It's the same with the Chopin. He's just about to reach the E,
198
606000
5000
Tak samo jest z Chopinem.
Prawie dociera do E,
Prawie dociera do E,
10:23
and he says, "Oops, better go back up and do it again."
199
611000
2000
i mówi: "Lepiej to powtórzyć".
10:25
So he does it again.
200
613000
3000
I robi to jeszcze raz.
10:29
Now, he gets excited. (Piano) That's excitement,
201
617000
3000
Teraz się rozpala. (Fortepian)
Podniecenie,
Podniecenie,
10:32
you don't have to worry about it.
202
620000
1000
nie musicie się o to martwić.
10:34
Now, he gets to F-sharp, and finally he goes down to E,
203
622000
2000
Dochodzi do F i w końcu ląduje na E.
10:36
but it's the wrong chord -- because the chord he's looking for
204
624000
3000
Ale to niewłaściwy akord,
bo akord, którego szuka,
bo akord, którego szuka,
10:40
is this one, (Piano) and instead he does ...
205
628000
3000
jest tu. (Fortepian)
Ale zamiast tego...
Ale zamiast tego...
10:43
(Piano) Now, we call that a deceptive cadence, because it deceives us.
206
631000
4000
(Fortepian) Teraz oszukuje nas
kadencją zwodniczą.
kadencją zwodniczą.
10:48
I always tell my students, "If you have a deceptive cadence,
207
636000
2000
Powtarzam uczniom,
żeby przy kadencji zwodniczej
żeby przy kadencji zwodniczej
10:50
be sure to raise your eyebrows. Then everybody will know."
208
638000
2000
podnosili brwi,
żeby dać sygnał publiczności.
żeby dać sygnał publiczności.
10:52
(Laughter)
209
640000
3000
(Śmiech)
10:55
(Applause)
210
643000
3000
(Brawa)
10:59
Right. So, he gets to E, but it's the wrong chord.
211
647000
2000
Dochodzi do E i znowu zły akord.
11:01
Now, he tries E again. That chord doesn't work.
212
649000
3000
Znowu próbuje E. Ten akord też zły.
11:04
Now, he tries the E again. That chord doesn't work.
213
652000
3000
Znów próbuje E. I też zły akord.
11:07
Now, he tries E again, and that doesn't work.
214
655000
2000
I jeszcze raz. Znów nie tak.
11:10
And then finally ... (Piano)
215
658000
3000
I w końcu... (Fortepian)
11:13
There was a gentleman in the front row who went, "Mmm."
216
661000
4000
Pan w pierwszym rzędzie zrobił "mmmm".
11:18
It's the same gesture he makes when he comes home
217
666000
2000
Pewnie tak samo robi wracając do domu
11:20
after a long day, turns off the key in his car and says,
218
668000
3000
po długim dniu.
Wyjmuje kluczyki ze stacyjki i mówi:
Wyjmuje kluczyki ze stacyjki i mówi:
11:24
"Aah, I'm home." Because we all know where home is.
219
672000
3000
"Nie ma jak w domu".
11:27
So this is a piece which goes from away to home.
220
675000
3000
Ten utwór jest o wracaniu z do domu.
11:30
And I'm going to play it all the way through
221
678000
2000
Zagram go jeszcze raz w całości.
11:32
and you're going to follow. B, C, B, C, B, C, B --
222
680000
3000
A wy śledźcie H, C, H, C, H, C, H...
11:35
down to A, down to G, down to F.
223
683000
2000
w dół do A, w dół do G, w dół do F.
11:37
Almost goes to E, but otherwise the play would be over.
224
685000
2000
Prawie do E. Prawie,
bo inaczej utwór by się skończył.
bo inaczej utwór by się skończył.
11:40
He goes back up to B. He gets very excited. Goes to F-sharp. Goes to E.
225
688000
2000
Do góry, do H. Ekscytacja.
Powrót do F. I do E.
Powrót do F. I do E.
11:42
It's the wrong chord. It's the wrong chord. It's the wrong chord.
226
690000
2000
Zły akord, zły akord, zły akord.
11:45
And finally goes to E, and it's home.
227
693000
2000
I w końcu E - wróciliśmy do domu.
11:47
And what you're going to see is one-buttock playing.
228
695000
3000
A za chwilę zobaczycie
wersję "na jednym pośladku".
wersję "na jednym pośladku".
11:50
(Laughter)
229
698000
3000
(Śmiech)
11:53
Because for me, to join the B to the E,
230
701000
2000
Żeby połączyć H z E,
11:56
I have to stop thinking about every single note along the way,
231
704000
5000
muszę przestać myśleć
o wszystkich nutach po drodze,
o wszystkich nutach po drodze,
12:01
and start thinking about the long, long line from B to E.
232
709000
5000
a zacząć myśleć o jednej,
długiej lini od H do E.
długiej lini od H do E.
12:07
You know, we were just in South Africa, and you can't go to South Africa
233
715000
4000
Podczas niedawnej wizyty w RPA
12:11
without thinking of Mandela in jail for 27 years.
234
719000
3000
nie mogłem nie myśleć o Mandeli,
który spędził w więzieniu 27 lat.
który spędził w więzieniu 27 lat.
12:15
What was he thinking about? Lunch?
235
723000
2000
O czym o myślał? O obiedzie?
12:17
No, he was thinking about the vision for South Africa
236
725000
3000
Nie, o przyszłości Południowej Afryki
12:21
and for human beings. That's what kept --
237
729000
1000
i jej mieszkańców.
12:22
this is about vision. This is about the long line.
238
730000
3000
Tu chodzi o wizję, przyszłość, długą linię.
12:25
Like the bird who flies over the field
239
733000
2000
Jak ptak lecący nad polem
12:27
and doesn't care about the fences underneath, all right?
240
735000
4000
nie przejmuje się płotami,
nad którymi przelatuje.
nad którymi przelatuje.
12:31
So now, you're going to follow the line all the way from B to E.
241
739000
3000
Teraz prześledzimy całą drogę od H do E.
12:34
And I've one last request before I play this piece all the way through.
242
742000
4000
Zanim zagram cały utwór,
mam jeszcze jedną prośbę.
mam jeszcze jedną prośbę.
12:38
Would you think of somebody who you adore, who's no longer there?
243
746000
5000
Pomyślcie o kimś uwielbianym,
kogo już nie ma.
kogo już nie ma.
12:43
A beloved grandmother, a lover --
244
751000
3000
Kochana babcia, ukochana osoba,
12:47
somebody in your life who you love with all your heart,
245
755000
3000
ktoś, kogo kochacie całym sercem,
12:50
but that person is no longer with you.
246
758000
3000
ale go już nie ma.
12:54
Bring that person into your mind, and at the same time
247
762000
3000
Myślcie o tej osobie i jednocześnie
12:57
follow the line all the way from B to E,
248
765000
4000
śledźcie linię od H do E,
13:01
and you'll hear everything that Chopin had to say.
249
769000
8000
a usłyszycie wszystko,
co Chopin chciał przekazać.
co Chopin chciał przekazać.
13:09
(Music)
250
777000
111000
(Muzyka)
15:00
(Applause)
251
888000
7000
(Brawa)
15:07
Now, you may be wondering,
252
895000
5000
Może zastanawiacie się,
15:12
you may be wondering why I'm clapping.
253
900000
6000
dlaczego klaszczę?
15:18
Well, I did this at a school in Boston
254
906000
2000
Zrobiłem tak w szkole w Bostonie
15:20
with about 70 seventh graders, 12-year-olds.
255
908000
4000
z grupą 70 dwunastolatków.
15:24
And I did exactly what I did with you, and I told them
256
912000
2000
Zrobiłem to samo, co tutaj
15:26
and explained them and the whole thing.
257
914000
1000
i wyjaśniłem im cały temat.
15:27
And at the end, they went crazy, clapping. They were clapping.
258
915000
2000
Na końcu klaskali jak zwariowani.
15:30
I was clapping. They were clapping.
259
918000
1000
Klaskaliśmy razem.
15:31
Finally, I said, "Why am I clapping?"
260
919000
2000
W końcu zapytałem, dlaczego klaszczę.
15:33
And one of the little kids said, "Because we were listening."
261
921000
1000
I ktoś powiedział:
"Bo my słuchaliśmy". (Śmiech)
"Bo my słuchaliśmy". (Śmiech)
15:34
(Laughter)
262
922000
5000
I ktoś powiedział:
"Bo my słuchaliśmy". (Śmiech)
"Bo my słuchaliśmy". (Śmiech)
15:40
Think of it. 1,600 people, busy people,
263
928000
2000
1600 zajętych ludzi,
15:42
involved in all sorts of different things,
264
930000
2000
zaangażowanych w wiele różnych spraw,
15:45
listening, understanding and being moved by a piece by Chopin.
265
933000
6000
słucha, rozumie
i wzrusza się dziełem Chopina.
i wzrusza się dziełem Chopina.
15:51
Now that is something.
266
939000
1000
To jest coś.
15:52
Now, am I sure that every single person followed that,
267
940000
3000
Jestem pewien, że każdy słuchał,
15:55
understood it, was moved by it? Of course, I can't be sure.
268
943000
2000
zrozumiał, był poruszony.
Oczywiście, nie mogę być pewien.
Oczywiście, nie mogę być pewien.
15:58
But I tell you what happened to me.
269
946000
1000
Ale powiem wam, co mi się zdarzyło.
15:59
I was in Ireland during the Troubles, 10 years ago,
270
947000
3000
10 lat temu bylem w Irlandii, podczas konfliktu.
16:02
and I was working with some Catholic and Protestant kids
271
950000
3000
Pracowałem z grupą katolickich
i protestanckich dzieci
i protestanckich dzieci
16:05
on conflict resolution. And I did this with them --
272
953000
4000
nad rozwiązaniem konfliktów.
Zrobiłem z nimi to samo.
Zrobiłem z nimi to samo.
16:10
a risky thing to do, because they were street kids.
273
958000
2000
To było ryzykowne,
bo to były dzieci ulicy.
bo to były dzieci ulicy.
16:12
And one of them came to me the next morning and he said,
274
960000
3000
Jeden powiedział do mnie następnego ranka:
16:16
"You know, I've never listened to classical music in my life,
275
964000
3000
"Nigdy nie słuchałem muzyki klasycznej,
16:19
but when you played that shopping piece ... "
276
967000
1000
ale kiedy zagrał pan tego Szopa..."
16:20
(Laughter)
277
968000
3000
(Śmiech)
16:23
He said, "My brother was shot last year and I didn't cry for him.
278
971000
4000
Powiedział: "Rok temu zastrzelili mi brata,
nigdy za nim nie płakałem.
nigdy za nim nie płakałem.
16:28
But last night, when you played that piece,
279
976000
1000
Słuchając pana, myślałem o nim.
16:29
he was the one I was thinking about.
280
977000
3000
Słuchając pana, myślałem o nim.
16:32
And I felt the tears streaming down my face.
281
980000
2000
I czułem, że lecą mi łzy.
16:34
And you know, it felt really good to cry for my brother."
282
982000
3000
Dobrze było za nim płakać".
16:37
So I made up my mind at that moment
283
985000
2000
Wtedy utwierdziłem się w przekonaniu,
16:39
that classical music is for everybody. Everybody.
284
987000
7000
że muzyka klasyczna jest dla wszystkich.
16:47
Now, how would you walk -- because you know,
285
995000
2000
W moim zawodzie,
16:49
my profession, the music profession doesn't see it that way.
286
997000
4000
wśród muzyków, nie wszyscy tak to widzą.
16:53
They say three percent of the population likes classical music.
287
1001000
3000
Mówią: "Muzykę klasyczną lubi 3% ogółu.
16:56
If only we could move it to four percent, our problems would be over.
288
1004000
4000
Gdyby zwiększyć to do 4%,
nasze problemy by zniknęły".
nasze problemy by zniknęły".
17:01
I say, "How would you walk? How would you talk? How would you be?
289
1009000
3000
Ja pytam: "Jakbyś wtedy chodził, mówił, żył?
17:04
If you thought, three percent of the population likes classical music,
290
1012000
3000
Myśląc, że 3% lubi muzykę klasyczną
i można podbić to do 4%,
i można podbić to do 4%,
17:08
if only we could move it to four percent. How would you walk?
291
1016000
2000
jak byś wtedy działał?
17:10
How would you talk? How would you be?
292
1018000
2000
A jakbyś mówił i żył myśląc,
17:12
If you thought, everybody loves classical music --
293
1020000
2000
że wszyscy kochają muzykę klasyczną,
17:14
they just haven't found out about it yet."
294
1022000
2000
tylko nikt im tego nie uświadomił?
17:16
(Laughter)
295
1024000
1000
(Śmiech)
17:17
See, these are totally different worlds.
296
1025000
2000
To są dwa zupełnie różne światy.
17:20
Now, I had an amazing experience. I was 45 years old,
297
1028000
3000
Mając 45 lat przeżyłem coś wyjątkowego.
17:23
I'd been conducting for 20 years, and I suddenly had a realization.
298
1031000
5000
Dyrygowałem już od 20 lat
i nagle mnie olśniło.
i nagle mnie olśniło.
17:29
The conductor of an orchestra doesn't make a sound.
299
1037000
3000
Dyrygent nie wydaje żadnego dźwięku.
17:32
My picture appears on the front of the CD --
300
1040000
2000
To moje zdjęcie jest na okładkach płyt.
17:34
(Laughter)
301
1042000
3000
(Śmiech)
17:37
-- but the conductor doesn't make a sound.
302
1045000
2000
Ale dyrygent nie wydaje dźwięku.
17:40
He depends, for his power, on his ability to make other people powerful.
303
1048000
4000
Jego siła zależy od zdolności
dawania siły innym.
dawania siły innym.
17:44
And that changed everything for me. It was totally life changing.
304
1052000
4000
Ta myśl zmieniła mi życie.
17:49
People in my orchestra came up to me and said,
305
1057000
1000
Ludzie z orkiestry pytali się,
co mi się stało. Właśnie to.
co mi się stało. Właśnie to.
17:50
"Ben, what happened?" That's what happened.
306
1058000
2000
Ludzie z orkiestry pytali się,
co mi się stało. Właśnie to.
co mi się stało. Właśnie to.
17:52
I realized my job was to awaken possibility in other people.
307
1060000
5000
Zrozumiałem, że moja praca polega
na budzeniu możliwości w innych.
na budzeniu możliwości w innych.
17:57
And of course, I wanted to know whether I was doing that.
308
1065000
3000
Bardzo chciałem wiedzieć,
czy mi to wychodzi.
czy mi to wychodzi.
18:00
And you know how you find out? You look at their eyes.
309
1068000
3000
Jak to stwierdzić? Patrząc im w oczy.
18:03
If their eyes are shining, you know you're doing it.
310
1071000
4000
Kiedy błyszczą im oczy,
to znaczy, że dobrze ci idzie.
to znaczy, że dobrze ci idzie.
18:08
You could light up a village with this guy's eyes.
311
1076000
1000
Jemu tak błyszczą,
że można oślepnąć. (Śmiech)
że można oślepnąć. (Śmiech)
18:09
(Laughter)
312
1077000
2000
Jemu tak błyszczą,
że można oślepnąć. (Śmiech)
że można oślepnąć. (Śmiech)
18:11
Right. So if the eyes are shining, you know you're doing it.
313
1079000
2000
Kiedy oczy błyszczą,
wiesz, że dobrze ci idzie.
wiesz, że dobrze ci idzie.
18:13
If the eyes are not shining, you get to ask a question.
314
1081000
3000
A kiedy się nie błyszczą, zadaj sobie pytanie.
18:16
And this is the question:
315
1084000
1000
Brzmi ono tak:
18:17
who am I being, that my players' eyes are not shining?
316
1085000
6000
"Co w moim zachowaniu powoduje,
że orkiestrze nie błyszczą oczy?".
że orkiestrze nie błyszczą oczy?".
18:24
We can do that with our children, too.
317
1092000
1000
Albo: "Co w moim zachowaniu powoduje,
że dzieciom nie błyszczą oczy?".
że dzieciom nie błyszczą oczy?".
18:25
Who am I being, that my children's eyes are not shining?
318
1093000
5000
Albo: "Co w moim zachowaniu powoduje,
że dzieciom nie błyszczą oczy?".
że dzieciom nie błyszczą oczy?".
18:31
That's a totally different world.
319
1099000
2000
To jest całkiem inny świat.
18:33
Now, we're all about to end this magical, on-the-mountain week,
320
1101000
5000
Magiczny tydzień w górach
dobiega końca, wrócimy do świata.
dobiega końca, wrócimy do świata.
18:39
and we're going back into the world.
321
1107000
1000
Magiczny tydzień w górach
dobiega końca, wrócimy do świata.
dobiega końca, wrócimy do świata.
18:40
And I say, it's appropriate for us to ask the question,
322
1108000
4000
Warto sobie zadawać pytanie:
18:44
who are we being as we go back out into the world?
323
1112000
5000
"Jak będziemy zachowywać się po powrocie?".
18:49
And you know, I have a definition of success.
324
1117000
2000
Mam swoją definicję sukcesu.
18:52
For me, it's very simple. It's not about wealth and fame and power.
325
1120000
2000
Nie chodzi o bogactwo, sławę czy władzę.
18:54
It's about how many shining eyes I have around me.
326
1122000
3000
Chodzi o liczbę błyszczących oczu dookoła.
18:58
So now, I have one last thought, which is
327
1126000
3000
Ostatnia myśl:
19:01
that it really makes a difference what we say --
328
1129000
3000
naprawdę liczy się to, co mówimy.
19:04
the words that come out of our mouth.
329
1132000
2000
Słowa, które wypowiadamy.
19:06
I learned this from a woman who survived Auschwitz,
330
1134000
4000
Powiedziała mi to kobieta,
która przetrwała Oświęcim,
która przetrwała Oświęcim,
19:10
one of the rare survivors.
331
1138000
1000
jedna z niewielu.
19:11
She went to Auschwitz when she was 15 years old,
332
1139000
4000
Zabrano ja do obozu, gdy miała 15 lat,
19:16
and her brother was eight, and the parents were lost.
333
1144000
7000
jej brat miał 8 lat, rodzice zaginęli.
19:23
And she told me this, she said,
334
1151000
5000
Powiedziała mi kiedyś:
19:28
"We were in the train going to Auschwitz, and I looked down
335
1156000
3000
"Jechaliśmy pociągiem do obozu.
19:31
and saw my brother's shoes were missing.
336
1159000
2000
Zobaczyłam, że brat zgubił buty.
19:34
And I said, 'Why are you so stupid, can't you keep your things together
337
1162000
3000
Powiedziałam »Dlaczego jesteś taki głupi? Nie umiesz upilnować swoich rzeczy?«".
19:37
for goodness' sake?' " The way an elder sister
338
1165000
1000
Tak, jak starsza siostra mówi do brata.
19:38
might speak to a younger brother.
339
1166000
4000
Tak, jak starsza siostra mówi do brata.
19:42
Unfortunately, it was the last thing she ever said to him,
340
1170000
3000
Niestety, były to ostatnie słowa,
które od niej usłyszał.
które od niej usłyszał.
19:45
because she never saw him again. He did not survive.
341
1173000
4000
Więcej go nie zobaczyła, nie przeżył.
19:49
And so when she came out of Auschwitz, she made a vow.
342
1177000
2000
Po wyjściu z obozu, postanowiła coś sobie.
19:52
She told me this. She said, "I walked out of Auschwitz into life
343
1180000
4000
"Kiedy wyszłam z Oświęcimia do życia,
19:56
and I made a vow. And the vow was, I will never say anything
344
1184000
5000
przysięgłam, że nigdy nie powiem niczego,
20:02
that couldn't stand as the last thing I ever say."
345
1190000
3000
co nie mogłoby być moimi ostatnimi słowami".
20:05
Now, can we do that? No. And we'll make ourselves wrong
346
1193000
4000
Dalibyśmy tak radę? Nie.
Zaszkodzilibyśmy sobie i innym.
Zaszkodzilibyśmy sobie i innym.
20:10
and others wrong. But it is a possibility to live into. Thank you.
347
1198000
7000
Ale możemy przynajmniej próbować. Dziękuję.
20:17
(Applause)
348
1205000
5000
(Brawa)
20:23
Shining eyes, shining eyes.
349
1211000
11000
Błyszczące oczy, błyszczące oczy.
20:34
Thank you, thank you.
350
1222000
3000
Dziękuję, dziękuję.
20:38
(Music)
351
1226000
5000
(Muzyka)
ABOUT THE SPEAKER
Benjamin Zander - ConductorA leading interpreter of Mahler and Beethoven, Benjamin Zander is known for his charisma and unyielding energy -- and for his brilliant pre-concert talks.
Why you should listen
Since 1979, Benjamin Zander has been the conductor of the Boston Philharmonic. He is known around the world as both a guest conductor and a speaker on leadership -- and he's been known to do both in a single performance. He uses music to help people open their minds and create joyful harmonies that bring out the best in themselves and their colleagues.
His provocative ideas about leadership are rooted in a partnership with Rosamund Stone Zander, with whom he co-wrote The Art of Possibility.
Benjamin Zander | Speaker | TED.com