TED2008
Benjamin Zander: The transformative power of classical music
Бенџамин Зандер зборува за музиката и страста
Filmed:
Readability: 2.5
13,160,338 views
Бенџамин Зандер има две заразни пасии: класичната музика и желбата да ни помогне да ја откриеме нашата скриена љубов кон неа, а со тоа и љубовта кон новите можности, новите искуства и новите врски.
Benjamin Zander - Conductor
A leading interpreter of Mahler and Beethoven, Benjamin Zander is known for his charisma and unyielding energy -- and for his brilliant pre-concert talks. Full bio
A leading interpreter of Mahler and Beethoven, Benjamin Zander is known for his charisma and unyielding energy -- and for his brilliant pre-concert talks. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
Probably a lot of you know the story of the two salesmen
0
0
3000
Сигурно многумина од вас ја знаат приказната за двајцата трговци
00:15
who went down to Africa in the 1900s.
1
3000
3000
кои отишле во Африка во почетокот на 20ти век.
00:18
They were sent down to find if there was any opportunity
2
6000
2000
Биле пратени за да видат дали има можност
00:20
for selling shoes,
3
8000
2000
таму да се продаваат чевли.
00:22
and they wrote telegrams back to Manchester.
4
10000
3000
Испратиле телеграми до Манчестер.
00:25
And one of them wrote, "Situation hopeless. Stop.
5
13000
4000
Едниот напишал „Безнадежно е. Стоп.
00:29
They don't wear shoes."
6
17000
1000
Овде не носат чевли.“
00:30
And the other one wrote, "Glorious opportunity.
7
18000
3000
А, другиот напишал „Неверојатна шанса.
00:33
They don't have any shoes yet."
8
21000
2000
Сеуште никој нема чевли.“
00:35
(Laughter)
9
23000
1000
(Смеа)
00:36
Now, there's a similar situation in the classical music world,
10
24000
3000
Слична ситуација постои и во светот на класичната музика,
00:40
because there are some people who think
11
28000
1000
затоа што има луѓе кои мислат
00:41
that classical music is dying.
12
29000
3000
дека класичната музика изумира.
00:45
And there are some of us who think you ain't seen nothing yet.
13
33000
3000
Но, нè има и такви кои мислиме дека најдоброто допрва доаѓа.
00:48
And rather than go into statistics and trends,
14
36000
4000
И наместо да почнам со статистики и трендови,
00:52
and tell you about all the orchestras that are closing,
15
40000
2000
и да ви кажам за сите оркестри кои се растураат
00:54
and the record companies that are folding,
16
42000
3000
и продукциски куќи кои се затвораат,
00:57
I thought we should do an experiment tonight -- an experiment.
17
45000
4000
помислив дека е подобро да направиме експеримент вечерва.
01:01
Actually, it's not really an experiment, because I know the outcome.
18
49000
4000
Всушност, ова баш и не е експеримент, затоа што веќе знам кој ќе биде резултатот.
01:06
But it's like an experiment. Now, before we --
19
54000
2000
Но, наликува на експеримент. Пред да...
01:08
(Laughter)
20
56000
4000
(Смеа)
01:12
-- before we start, I need to do two things.
21
60000
2000
...пред да почнеме, две работи.
01:14
One is I want to remind you of what a seven-year-old child
22
62000
4000
Прво, сакам да ве потсетам како свири пијано
01:19
sounds like when he plays the piano.
23
67000
1000
едно седум-годишно дете.
01:20
Maybe you have this child at home.
24
68000
2000
Можеби и вие имате едно вакво дете дома.
01:23
He sounds something like this.
25
71000
1000
Тоа звучи вака некако...
01:24
(Piano)
26
72000
20000
(пијано)
01:44
I see some of you recognize this child.
27
92000
2000
Гледам дека ова ви е познато.
01:46
Now, if he practices for a year and takes lessons, he's now eight
28
94000
5000
Е, сега, ако тоа дете вежба и зема часови уште една година...
01:51
and he sounds like this.
29
99000
1000
сега има осум години и звучи вака.
01:52
(Piano)
30
100000
7000
(пијано)
01:59
Then he practices for another year and takes lessons -- now he's nine.
31
107000
3000
Па, вежба и зема часови уште една година. Сега има девет години.
02:02
(Piano)
32
110000
6000
(пијано)
02:08
Then he practices for another and takes lessons -- now he's 10.
33
116000
3000
Па, уште една година... сега има десет.
02:11
(Piano)
34
119000
7000
(пијано)
02:18
At that point, they usually give up.
35
126000
1000
И тука обично се откажуваат.
02:19
(Laughter)
36
127000
2000
(Смеа)
02:21
(Applause)
37
129000
2000
(Аплауз)
02:23
Now, if you'd waited, if you'd waited for one more year,
38
131000
2000
Но, да почекало уште една година,
02:26
you would have heard this.
39
134000
1000
би го слушнале ова.
02:27
(Piano)
40
135000
9000
(пијано)
02:36
Now, what happened was not maybe what you thought,
41
144000
3000
Можеби си помисливте дека детето
02:39
which is, he suddenly became passionate, engaged,
42
147000
3000
одеднаш се внело во музиката, почнало да свири со страст,
02:42
involved, got a new teacher, he hit puberty, or whatever it is.
43
150000
3000
или има нов професор, влегло во пубертет, што ли ти не.
02:45
What actually happened was the impulses were reduced.
44
153000
4000
Но, всушност, разликата е во тоа што се намалија импулсите.
02:50
You see, the first time, he was playing
45
158000
1000
Првиот пат кога свиреше,
02:51
with an impulse on every note.
46
159000
2000
свиреше со потенцирање на секоја нота.
02:54
(Piano)
47
162000
2000
(пијано)
02:56
And the second, with an impulse every other note.
48
164000
2000
Потоа, со потенцирање на секоја втора нота.
02:59
(Piano)
49
167000
2000
(пијано)
03:01
You can see it by looking at my head.
50
169000
1000
Ќе го забележите тоа ако ми ја гледате главата.
03:03
(Laughter)
51
171000
1000
(Смеа)
03:04
The nine-year-old
52
172000
2000
Девет-годишното дете
03:06
put an impulse on every four notes.
53
174000
1000
ја потенцира секоја четврта нота.
03:07
(Piano)
54
175000
2000
(пијано)
03:10
And the 10-year-old, on every eight notes.
55
178000
1000
Десет-годишното секоја осма нота.
03:11
(Piano)
56
179000
3000
(пијано)
03:14
And the 11-year-old, one impulse on the whole phrase.
57
182000
2000
Единаесет-годишното потенцира само една нота во целиот сегмент.
03:16
(Piano)
58
184000
3000
(пијано)
03:20
I know -- I don't know how we got into this position.
59
188000
2000
Навистина не знам како се најдов во оваа позиција.
03:22
(Laughter)
60
190000
2000
(Смеа)
03:25
I didn't say, "I'm going to move my shoulder over, move my body."
61
193000
2000
Не го правам тоа намерно.
03:27
No, the music pushed me over,
62
195000
2000
Не... музиката ме турка,
03:29
which is why I call it one-buttock playing.
63
197000
2000
па затоа ова го нарекувам свирење со половина газе.
03:31
(Piano)
64
199000
2000
(пијано)
03:33
It can be the other buttock.
65
201000
1000
Може и со другата половина.
03:34
(Piano)
66
202000
4000
(пијано)
03:38
You know, a gentleman was once watching a presentation I was doing,
67
206000
3000
Еден господин еднаш гледаше една презентација која ја правев
03:41
when I was working with a young pianist.
68
209000
1000
кога работев со еден млад пијанист.
03:43
He was the president of a corporation in Ohio.
69
211000
2000
Тој беше претседател на една корпорација од Охајо.
03:45
And I was working with this young pianist
70
213000
2000
Додека работев со пијанистот му реков
03:48
and I said, "The trouble with you is you're a two-buttock player.
71
216000
2000
„Твојот проблем е што свириш со целото газе.
03:50
You should be a one-buttock player."
72
218000
2000
Треба да свириш само со едната половина.“
03:52
And I moved his body like that, while he was playing.
73
220000
2000
Му го поместив телото вака, додека свиреше,
03:54
And suddenly, the music took off. It took flight.
74
222000
2000
и музиката одеднаш како да полета.
03:57
There was a gasp in the audience when they heard the difference.
75
225000
2000
Публиката веднаш ја забележа разликата.
03:59
And then I got a letter from this gentleman.
76
227000
2000
Подоцна добив писмо од овој господин.
04:01
He said, "I was so moved.
77
229000
1000
Вели: „Бев толку трогнат,
04:02
I went back and I transformed my entire company
78
230000
2000
што ја трансформирав целата компанија
04:05
into a one-buttock company."
79
233000
1000
во компанија која работи на половина газе.“
04:06
(Laughter)
80
234000
3000
(Смеа)
04:10
Now, the other thing I wanted to do is to tell you about you.
81
238000
2000
Втората работа која сакав да ви ја кажам се однесува на вас.
04:12
There are 1,600 people, I believe.
82
240000
3000
Мислам дека овде има околу 1.600 луѓе.
04:15
My estimation is that probably 45 of you
83
243000
3000
Според моја проценка, околу 45 од вас
04:18
are absolutely passionate about classical music.
84
246000
2000
се апсолутно вљубени во класичната музика.
04:21
You adore classical music. Your FM is always on that classical dial.
85
249000
5000
Ја обожавате. Радиото ви е наместено на тој канал,
04:26
And you have CDs in your car, and you go to the symphony.
86
254000
3000
имате цедиња во кола, одите на симфониски концерти,
04:29
And your children are playing instruments.
87
257000
1000
децата ви свират на некој инструмент.
04:30
You can't imagine your life without classical music.
88
258000
2000
Животот не можете да си го замислите без класичната музика.
04:33
That's the first group; it's quite a small group.
89
261000
2000
Тоа е првата група, која е доста мала.
04:35
Then there's another group, bigger group.
90
263000
2000
Втората група е малку поголема.
04:37
These are the people who don't mind classical music.
91
265000
2000
Тоа се луѓето на кои класичната музика не им пречи.
04:39
(Laughter)
92
267000
1000
(Смеа)
04:40
You know, you've come home from a long day,
93
268000
2000
Се враќате дома, по напорниот ден,
04:42
and you take a glass of wine, and you put your feet up.
94
270000
2000
си ставате чаша вино и се опуштате.
04:45
A little Vivaldi in the background doesn't do any harm.
95
273000
2000
Малку Вивалди во позадина никому нема да наштети.
04:47
(Laughter)
96
275000
1000
(Смеа)
04:48
That's the second group.
97
276000
1000
Тоа е втората група.
04:49
Now comes the third group.
98
277000
1000
Е, сега доаѓа третата група.
04:50
These are the people who never listen to classical music.
99
278000
2000
Тоа се луѓето кои никогаш не слушаат класична музика.
04:52
It's just simply not part of your life.
100
280000
2000
Таа воопшто не е дел од нивниот живот.
04:55
You might hear it like second-hand smoke at the airport, but --
101
283000
2000
Ја слушате по аеродроми, но...
04:57
(Laughter)
102
285000
2000
(Смеа)
04:59
-- and maybe a little bit of a march from "Aida"
103
287000
1000
можеби го слушнавте маршот од Аида
05:00
when you come into the hall. But otherwise, you never hear it.
104
288000
3000
кога влегувавте во салата, но тоа е тоа.
05:04
That's probably the largest group of all.
105
292000
1000
Ова, најверојатно, е најголемата група.
05:05
And then there's a very small group.
106
293000
2000
Но, постои и една многу мала група
05:07
These are the people who think they're tone-deaf.
107
295000
3000
на луѓе кои мислат дека немаат слух за музика.
05:10
Amazing number of people think they're tone-deaf.
108
298000
2000
Неверојатно многу луѓе мислат дека немаат слух.
05:13
Actually, I hear a lot, "My husband is tone-deaf."
109
301000
2000
Често слушам коментари како „маж ми нема слух.“
05:15
(Laughter)
110
303000
1000
(Смеа)
05:16
Actually, you cannot be tone-deaf. Nobody is tone-deaf.
111
304000
3000
Всушност, не може да немате слух. Сите имаат слух.
05:19
If you were tone-deaf, you couldn't change the gears
112
307000
3000
Да немате слух, не би можеле ни да ја смените брзината
05:22
on your car, in a stick shift car.
113
310000
2000
во кола со рачен менувач.
05:24
You couldn't tell the difference between
114
312000
2000
Не би можеле да препознаете дали некој
05:26
somebody from Texas and somebody from Rome.
115
314000
2000
е од Тексас или Рим.
05:28
And the telephone. The telephone. If your mother calls
116
316000
4000
А, телефонот, пак... да се јави сега мајка ви
05:33
on the miserable telephone, she calls and says, "Hello,"
117
321000
2000
на тој мизерен телефон, и да каже „здраво“,
05:35
you not only know who it is, you know what mood she's in.
118
323000
3000
не само што ќе знаете кој е, туку ќе знаете и во какво расположение е.
05:39
You have a fantastic ear. Everybody has a fantastic ear.
119
327000
3000
Имате одлично уво. Сите ние имаме одлично уво.
05:42
So nobody is tone-deaf.
120
330000
2000
Сите имаме слух.
05:44
But I tell you what. It doesn't work for me to go on with this thing,
121
332000
4000
Но, залудно е да ви го зборувам ова
05:48
with such a wide gulf between those who understand,
122
336000
3000
кога има толку голем јаз помеѓу оние кои ја разбираат
05:52
love and [are] passionate about classical music,
123
340000
2000
и сакаат класичната музика
05:54
and those who have no relationship to it at all.
124
342000
3000
и оние кои немаат никаква врска со неа.
05:57
The tone-deaf people, they're no longer here.
125
345000
2000
Значи, нема луѓе без слух.
05:59
But even between those three categories, it's too wide a gulf.
126
347000
4000
Но, дури и кај трите други групи, јазот е голем.
06:03
So I'm not going to go on until every single person in this room,
127
351000
4000
Значи, не сопирам сè додека сите овде,
06:07
downstairs and in Aspen, and everybody else looking,
128
355000
5000
долу, во Аспен, па и тие што нè гледаат,
06:13
will come to love and understand classical music.
129
361000
3000
не ја засакаат и не почнат да ја разбираат класичната музика.
06:16
So that's what we're going to do.
130
364000
2000
Тоа ми е целта.
06:19
Now, you notice that there is not the slightest doubt in my mind
131
367000
5000
Како што гледате, воопшто не се сомневам
06:24
that this is going to work if you look at my face, right?
132
372000
3000
дека ова ќе успее... ако ме погледнете, така?
06:27
It's one of the characteristics of a leader that he not doubt
133
375000
4000
Една од особините на лидерот е тоа што тој, ниту за момент,
06:31
for one moment the capacity of the people he's leading
134
379000
3000
не се сомнева во капацитетот на луѓето што ги предводи
06:35
to realize whatever he's dreaming.
135
383000
2000
да го согледаат неговиот сон.
06:37
Imagine if Martin Luther King had said, "I have a dream.
136
385000
3000
Замислете Мартин Лутер Кинг да кажеше: „Имам еден сон,
06:40
Of course, I'm not sure they'll be up to it."
137
388000
2000
ама не сум баш сигурен дека ќе ме сфатат.“
06:42
(Laughter)
138
390000
3000
(Смеа)
06:46
All right. So I'm going to take a piece of Chopin.
139
394000
2000
Добро. Значи, ќе одам со едно дело од Шопен.
06:48
This is a beautiful prelude by Chopin. Some of you will know it.
140
396000
5000
Ова е една убава увертира. Некои од вас ќе ја препознаат.
06:54
(Music)
141
402000
28000
(музика)
07:22
Do you know what I think probably happened in this room?
142
430000
2000
Знаете ли што мислам дека се случи сега?
07:25
When I started, you thought, "How beautiful that sounds."
143
433000
2000
Кога почнав, си помисливте: „Колку убаво звучи тоа.“
07:27
(Music)
144
435000
13000
(музика)
07:41
"I don't think we should go to the same place
145
449000
1000
„Мислам дека догодина не треба
07:42
for our summer holidays next year."
146
450000
2000
да одиме на одмор на истово место.“
07:44
(Laughter)
147
452000
3000
(Смеа)
07:47
It's funny, isn't it? It's funny how those thoughts
148
455000
3000
Интересно, нели? Од каде одеднаш
07:50
kind of waft into your head.
149
458000
3000
тие мисли во главата.
07:53
And of course --
150
461000
1000
И, секако...
07:54
(Applause)
151
462000
3000
(Аплауз)
07:57
-- and of course, if the piece is long and you've had a long day,
152
465000
2000
...ако делото е долго, а вие сте изморени,
08:00
you might actually drift off.
153
468000
1000
би можеле и да задремете.
08:01
Then your companion will dig you in the ribs
154
469000
2000
Па, тој до вас ќе ве удри во ребра
08:03
and say, "Wake up! It's culture!" And then you feel even worse.
155
471000
4000
и ќе рече: „Разбуди се! Ова ти е култура!“ А, вие умирате од срам.
08:07
But has it ever occurred to you that the reason you feel sleepy
156
475000
3000
Но, дали сте помислиле дека причината зошто ви се спие
08:11
in classical music is not because of you, but because of us?
157
479000
2000
кога слушате класична музика е во нас?
08:13
Did anybody think while I was playing,
158
481000
2000
Дали некој си помисли, додека свирев сега,
08:15
"Why is he using so many impulses?"
159
483000
2000
„Зошто користи толку импулси?“
08:17
If I'd done this with my head you certainly would have thought it.
160
485000
3000
Да ја мрдав вака главата, сигурно ќе си го помислевте тоа.
08:21
(Music)
161
489000
5000
(музика)
08:26
And for the rest of your life, every time you hear classical music,
162
494000
4000
И, така, до крајот на животот, кога и да слушнете класична музика,
08:30
you'll always be able to know if you hear those impulses.
163
498000
4000
секогаш ќе знаете дали ги слушате импулсите.
08:34
So let's see what's really going on here.
164
502000
2000
Ајде, да видиме што, всушност, се случува тука.
08:36
We have a B. This is a B. The next note is a C.
165
504000
5000
Имаме едно (си). Ова е (си). Следната нота е (до).
08:41
And the job of the C is to make the B sad. And it does, doesn't it?
166
509000
3000
Целата поента на нотата (до) е да направи (си) да звучи тажно. Нели?
08:44
(Laughter)
167
512000
3000
(Смеа)
08:47
Composers know that. If they want sad music,
168
515000
2000
Композиторите го знаат тоа. Ако сакаат тажна музика,
08:49
they just play those two notes.
169
517000
1000
ги користат овие две ноти.
08:50
(Music)
170
518000
5000
(музика)
08:55
But basically, it's just a B, with four sads.
171
523000
2000
Но, во основа, тоа е (си) со четири тажни ноти.
08:57
(Laughter)
172
525000
2000
(Смеа)
09:00
Now, it goes down to A. Now to G. And then to F.
173
528000
5000
Сега одиме на (ла)... па, на (сол)... па, на (фа).
09:05
So we have B, A, G, F. And if we have B, A, G, F,
174
533000
4000
Значи, (си), (ла), (сол), (фа). Ако е така...
09:10
what do we expect next? Oh, that might have been a fluke.
175
538000
6000
тогаш, што очекуваме да биде следно? Не ни успеа...
09:16
Let's try it again. Ooh, the TED choir.
176
544000
6000
Ајде, пак... хорот на ТЕД.
09:22
(Laughter)
177
550000
3000
(Смеа)
09:25
And you notice nobody is tone-deaf, right? Nobody is.
178
553000
4000
Гледате дека сите имаат слух? Сите.
09:29
You know, every village in Bangladesh
179
557000
2000
Дури и во селата во Бангладеш,
09:31
and every hamlet in China -- everybody knows:
180
559000
5000
или во селцата во Кина. Сите знаат...
09:37
da, da, da, da -- da. Everybody knows, who's expecting that E.
181
565000
3000
Сите знаат дека треба да дојде (ми).
09:40
Now, Chopin didn't want to reach the E there,
182
568000
3000
Но, Шопен не сакал веднаш да оди на (ми),
09:44
because what will have happened? It will be over, like Hamlet.
183
572000
2000
затоа што... што ќе се случи? Ќе заврши, како Хамлет.
09:46
Do you remember Hamlet? Act one, scene three,
184
574000
2000
Се сеќавате на Хамлет? Уште во чин 1, сцена 3,
09:49
he finds out that his uncle killed his father.
185
577000
1000
дознава дека чичко му го убил татко му.
09:50
You remember, he keeps on going up to his uncle
186
578000
2000
Па, доаѓа до чичко му
09:52
and almost killing him. And then he backs away,
187
580000
1000
и за малку да го убие, па се повлекува.
09:53
and he goes up to him again and almost kills him.
188
581000
3000
Пак му се доближува и скоро го убива...
09:56
And the critics, all of whom are sitting in the back row there,
189
584000
2000
Па, критичарите од задните редови,
09:58
they have to have an opinion, so they say, "Hamlet is a procrastinator."
190
586000
3000
кои мора да кажат нешто, велат: „Да, Хамлет е нерешителен.“
10:01
(Laughter)
191
589000
1000
(Смеа)
10:02
Or they say, "Hamlet has an Oedipus complex."
192
590000
2000
Или „Хамлет има Едипов комплекс.“
10:05
No, otherwise the play would be over, stupid.
193
593000
3000
Не бре, инаку претставата би завршила, смотани!
10:08
That's why Shakespeare puts all that stuff in Hamlet --
194
596000
2000
Затоа Шекспир ја натрупал драмата со толку случки.
10:11
you know, Ophelia going mad and the play within the play,
195
599000
2000
Офелија полудува, па драма во драма,
10:13
and Yorick's skull, and the gravediggers.
196
601000
1000
па черепот и гробарите.
10:15
That's in order to delay -- until act five, he can kill him.
197
603000
3000
Сето тоа е одложување до чин 5, кога го убива.
10:18
It's the same with the Chopin. He's just about to reach the E,
198
606000
5000
Истото е и со Шопен. Само што требаше да дојде до (ми),
10:23
and he says, "Oops, better go back up and do it again."
199
611000
2000
вели: „А, не, подобро да си се вратам.“
10:25
So he does it again.
200
613000
3000
И се враќа.
10:29
Now, he gets excited. (Piano) That's excitement,
201
617000
3000
Сега се возбудува... ова е возбуда,
10:32
you don't have to worry about it.
202
620000
1000
ништо страшно.
10:34
Now, he gets to F-sharp, and finally he goes down to E,
203
622000
2000
Па, оди до повишено (фа), и конечно до (ми).
10:36
but it's the wrong chord -- because the chord he's looking for
204
624000
3000
Ама, акордот е погрешен. Се бара овој акорд...
10:40
is this one, (Piano) and instead he does ...
205
628000
3000
А, тој го дава овој...
10:43
(Piano) Now, we call that a deceptive cadence, because it deceives us.
206
631000
4000
Тоа се нарекува лажна каденца, затоа што ве залажува.
10:48
I always tell my students, "If you have a deceptive cadence,
207
636000
2000
На студентите секогаш им велам: „Ако имате лажна каденца,
10:50
be sure to raise your eyebrows. Then everybody will know."
208
638000
2000
само кренете ги веѓите и сите ќе знаат.“
10:52
(Laughter)
209
640000
3000
(Смеа)
10:55
(Applause)
210
643000
3000
(Аплауз)
10:59
Right. So, he gets to E, but it's the wrong chord.
211
647000
2000
Значи, доаѓа до (ми), но во погрешниот акорд.
11:01
Now, he tries E again. That chord doesn't work.
212
649000
3000
Пак се обидува со (ми). Акордот не чини.
11:04
Now, he tries the E again. That chord doesn't work.
213
652000
3000
Пак... и тој акорд не чини.
11:07
Now, he tries E again, and that doesn't work.
214
655000
2000
И пак... не чини.
11:10
And then finally ... (Piano)
215
658000
3000
И конечно...
11:13
There was a gentleman in the front row who went, "Mmm."
216
661000
4000
Еден господин од првиот ред направи...
11:18
It's the same gesture he makes when he comes home
217
666000
2000
Истиот гест како кога ќе се врати дома
11:20
after a long day, turns off the key in his car and says,
218
668000
3000
по долг ден, ја гаси колата и вели:
11:24
"Aah, I'm home." Because we all know where home is.
219
672000
3000
„Ах, дома сум си.“ Сите знаеме каде е дома.
11:27
So this is a piece which goes from away to home.
220
675000
3000
Ова е дело кое тргнува од далеку и оди дома.
11:30
And I'm going to play it all the way through
221
678000
2000
Ќе го отсвирам целото
11:32
and you're going to follow. B, C, B, C, B, C, B --
222
680000
3000
и ќе видите... (си), (до), (си), (до)...
11:35
down to A, down to G, down to F.
223
683000
2000
до (ла), па (сол), па (фа),
11:37
Almost goes to E, but otherwise the play would be over.
224
685000
2000
скоро доаѓа до (ми), но тука сè би завршило.
11:40
He goes back up to B. He gets very excited. Goes to F-sharp. Goes to E.
225
688000
2000
Се враќа на (си), се возбудува, па на повишено (фа), па (ми).
11:42
It's the wrong chord. It's the wrong chord. It's the wrong chord.
226
690000
2000
Погрешен акорд, погрешен акорд, погрешен акорд.
11:45
And finally goes to E, and it's home.
227
693000
2000
И конечно оди до (ми) - оди дома.
11:47
And what you're going to see is one-buttock playing.
228
695000
3000
И ќе видите свирење со половина газе.
11:50
(Laughter)
229
698000
3000
(Смеа)
11:53
Because for me, to join the B to the E,
230
701000
2000
За од (си) да дојдам до (ми),
11:56
I have to stop thinking about every single note along the way,
231
704000
5000
мора да престанам да мислам на секоја поединечна нота,
12:01
and start thinking about the long, long line from B to E.
232
709000
5000
туку треба да мислам на долгата низа од (си) до (ми).
12:07
You know, we were just in South Africa, and you can't go to South Africa
233
715000
4000
Бев во Јужна Африка, а не можете да отидете таму,
12:11
without thinking of Mandela in jail for 27 years.
234
719000
3000
а да не помислите на Мандела во затвор 27 години.
12:15
What was he thinking about? Lunch?
235
723000
2000
За што ли размислувал? За ручекот?
12:17
No, he was thinking about the vision for South Africa
236
725000
3000
Не, размислувал за визијата за Јужна Африка
12:21
and for human beings. That's what kept --
237
729000
1000
и за човечките суштества.
12:22
this is about vision. This is about the long line.
238
730000
3000
И овде зе работи за визијата, за долгата низа.
12:25
Like the bird who flies over the field
239
733000
2000
Како птица која лета над некое поле
12:27
and doesn't care about the fences underneath, all right?
240
735000
4000
и не размислува за оградите под неа, така?
12:31
So now, you're going to follow the line all the way from B to E.
241
739000
3000
Значи, ќе ја проследиме низата од (си) до (ми).
12:34
And I've one last request before I play this piece all the way through.
242
742000
4000
Имам една последна молба, пред да го отсвирам делото.
12:38
Would you think of somebody who you adore, who's no longer there?
243
746000
5000
Мислете на некого што го сакате, а кој повеќе не е тука.
12:43
A beloved grandmother, a lover --
244
751000
3000
Вашата баба или саканиот.
12:47
somebody in your life who you love with all your heart,
245
755000
3000
Некој што го сакате од сè срце,
12:50
but that person is no longer with you.
246
758000
3000
но кој повеќе не е со вас.
12:54
Bring that person into your mind, and at the same time
247
762000
3000
Замислете ја таа личност, во исто време
12:57
follow the line all the way from B to E,
248
765000
4000
следете ја низата од (си) до (ми),
13:01
and you'll hear everything that Chopin had to say.
249
769000
8000
и ќе слушнете што Шопен сакал да каже.
13:09
(Music)
250
777000
111000
(музика)
15:00
(Applause)
251
888000
7000
(Аплауз)
15:07
Now, you may be wondering,
252
895000
5000
Можеби се прашувате...
15:12
you may be wondering why I'm clapping.
253
900000
6000
...зошто аплаудирам.
15:18
Well, I did this at a school in Boston
254
906000
2000
Ова го направив и во едно училиште во Бостон,
15:20
with about 70 seventh graders, 12-year-olds.
255
908000
4000
пред околу 70 шесто-одделенци, околу 12 години.
15:24
And I did exactly what I did with you, and I told them
256
912000
2000
Им го објаснив истото ова,
15:26
and explained them and the whole thing.
257
914000
1000
им ја раскажав целата приказна.
15:27
And at the end, they went crazy, clapping. They were clapping.
258
915000
2000
На крајот, побудалеа. Аплаудираа.
15:30
I was clapping. They were clapping.
259
918000
1000
Јас аплаудирав, тие аплаудираа.
15:31
Finally, I said, "Why am I clapping?"
260
919000
2000
И реков: „Ма, зошто аплаудирам јас?“
15:33
And one of the little kids said, "Because we were listening."
261
921000
1000
А, едно од децата рече: „Па, затоа што ние те слушавме.“
15:34
(Laughter)
262
922000
5000
(Смеа)
15:40
Think of it. 1,600 people, busy people,
263
928000
2000
Замислете... 1.600 зафатени луѓе,
15:42
involved in all sorts of different things,
264
930000
2000
кои се зафатени со најразлични работи,
15:45
listening, understanding and being moved by a piece by Chopin.
265
933000
6000
ја слушаат, ја разбираат и уживаат во музиката на Шопен.
15:51
Now that is something.
266
939000
1000
Тоа е веќе нешто.
15:52
Now, am I sure that every single person followed that,
267
940000
3000
Сигурен ли сум дека сите тука ја следевте музиката,
15:55
understood it, was moved by it? Of course, I can't be sure.
268
943000
2000
ја разбравте и бевте трогнати од неа? Секако, не можам да бидам сигурен.
15:58
But I tell you what happened to me.
269
946000
1000
Но, ќе ви кажам што ми се случи еднаш.
15:59
I was in Ireland during the Troubles, 10 years ago,
270
947000
3000
Бев во Ирска за време на немирите пред 10 години,
16:02
and I was working with some Catholic and Protestant kids
271
950000
3000
каде работев со деца од католичката и протeстантската заедница
16:05
on conflict resolution. And I did this with them --
272
953000
4000
на тема разрешување на конфликт. Ова го направив и со нив.
16:10
a risky thing to do, because they were street kids.
273
958000
2000
Што беше малку ризично, затоа што тоа беа улични деца.
16:12
And one of them came to me the next morning and he said,
274
960000
3000
Едно од нив дојде следниот ден и рече:
16:16
"You know, I've never listened to classical music in my life,
275
964000
3000
„Никогаш до сега не сум слушал класична музика,
16:19
but when you played that shopping piece ... "
276
967000
1000
но кога го отсвири она од шопинг...
16:20
(Laughter)
277
968000
3000
(Смеа)
16:23
He said, "My brother was shot last year and I didn't cry for him.
278
971000
4000
Брат ми го убија лани, а јас не заплакав.
16:28
But last night, when you played that piece,
279
976000
1000
Ама, вчера, кога свиреше,
16:29
he was the one I was thinking about.
280
977000
3000
помислив на него.
16:32
And I felt the tears streaming down my face.
281
980000
2000
И солзите сами ми потекоа.
16:34
And you know, it felt really good to cry for my brother."
282
982000
3000
Добро ми дојде, да се исплачам за брат ми.“
16:37
So I made up my mind at that moment
283
985000
2000
Во тој момент сфатив
16:39
that classical music is for everybody. Everybody.
284
987000
7000
дека класичната музика е за сите. За сите.
16:47
Now, how would you walk -- because you know,
285
995000
2000
Како би оделе... затоа што,
16:49
my profession, the music profession doesn't see it that way.
286
997000
4000
во мојата професија не се размислува така.
16:53
They say three percent of the population likes classical music.
287
1001000
3000
Велат дека 3% од популацијата сака класична музика.
16:56
If only we could move it to four percent, our problems would be over.
288
1004000
4000
Кога само би можеле да дојдеме до 4%, би било супер!
17:01
I say, "How would you walk? How would you talk? How would you be?
289
1009000
3000
Јас велам „Како би оделе, како би зборувале, какви би биле
17:04
If you thought, three percent of the population likes classical music,
290
1012000
3000
ако мислите дека 3% од популацијата сака класична музика?
17:08
if only we could move it to four percent. How would you walk?
291
1016000
2000
Кога би дошле до 4%, како би оделе?
17:10
How would you talk? How would you be?
292
1018000
2000
Како би зборувале, какви би биле
17:12
If you thought, everybody loves classical music --
293
1020000
2000
ако мислите дека сите сакаат класична музика,
17:14
they just haven't found out about it yet."
294
1022000
2000
само не се свесни за тоа?“
17:16
(Laughter)
295
1024000
1000
(Смеа)
17:17
See, these are totally different worlds.
296
1025000
2000
Тоа се два сосема различни света.
17:20
Now, I had an amazing experience. I was 45 years old,
297
1028000
3000
Имав едно прекрасно искуство. Имав 45 години.
17:23
I'd been conducting for 20 years, and I suddenly had a realization.
298
1031000
5000
Бев диригент веќе 20 години и одеднаш сфатив нешто.
17:29
The conductor of an orchestra doesn't make a sound.
299
1037000
3000
Диригентот не испушта ни звук.
17:32
My picture appears on the front of the CD --
300
1040000
2000
Сликата ми стои на цедето...
17:34
(Laughter)
301
1042000
3000
(Смеа)
17:37
-- but the conductor doesn't make a sound.
302
1045000
2000
ама, диригентот не испушта никаков звук.
17:40
He depends, for his power, on his ability to make other people powerful.
303
1048000
4000
Неговата моќ и способност зависат од тоа дали ќе може другите да ги направи моќни.
17:44
And that changed everything for me. It was totally life changing.
304
1052000
4000
Тоа смени сè за мене. Ми се смени животот.
17:49
People in my orchestra came up to me and said,
305
1057000
1000
Членовите на оркестарот ме прашуваа:
17:50
"Ben, what happened?" That's what happened.
306
1058000
2000
„Бен, што се случи?“ Ете, тоа се случи.
17:52
I realized my job was to awaken possibility in other people.
307
1060000
5000
Сфатив дека мојата работа е да ги разбудам можностите во другите луѓе.
17:57
And of course, I wanted to know whether I was doing that.
308
1065000
3000
И сакав да знам дали го правам тоа.
18:00
And you know how you find out? You look at their eyes.
309
1068000
3000
Знаете како дознавате? Им погледнувате во очите.
18:03
If their eyes are shining, you know you're doing it.
310
1071000
4000
Ако очите им светкаат, сте успеале.
18:08
You could light up a village with this guy's eyes.
311
1076000
1000
Цело село може да осветлите со неговите очи.
18:09
(Laughter)
312
1077000
2000
(Смеа)
18:11
Right. So if the eyes are shining, you know you're doing it.
313
1079000
2000
Ако очите светкаат, сте успеале.
18:13
If the eyes are not shining, you get to ask a question.
314
1081000
3000
Ако очите не светкаат, треба да си поставите едно прашање.
18:16
And this is the question:
315
1084000
1000
А, тоа е ова:
18:17
who am I being, that my players' eyes are not shining?
316
1085000
6000
Кој сум јас, па очите на моите музичари не светкаат?
18:24
We can do that with our children, too.
317
1092000
1000
Тоа може да го направиме и со децата.
18:25
Who am I being, that my children's eyes are not shining?
318
1093000
5000
Кој сум јас, па очите на моите деца не светкаат?
18:31
That's a totally different world.
319
1099000
2000
Тоа е сосема друг свет.
18:33
Now, we're all about to end this magical, on-the-mountain week,
320
1101000
5000
Скоро доаѓа крајот на оваа магична недела,
18:39
and we're going back into the world.
321
1107000
1000
по што се враќаме во вистинскиот свет.
18:40
And I say, it's appropriate for us to ask the question,
322
1108000
4000
Време е да се запрашаме:
18:44
who are we being as we go back out into the world?
323
1112000
5000
Кои сме, како што се враќаме во светот?
18:49
And you know, I have a definition of success.
324
1117000
2000
Јас имам една дефиниција за успехот.
18:52
For me, it's very simple. It's not about wealth and fame and power.
325
1120000
2000
За мене, тоа е многу просто. Богатството, славата и моќта не се важни.
18:54
It's about how many shining eyes I have around me.
326
1122000
3000
Важно е колку светкави очи има околу мене.
18:58
So now, I have one last thought, which is
327
1126000
3000
Сакам да кажам уште нешто,
19:01
that it really makes a difference what we say --
328
1129000
3000
а тоа е дека навистина е важно што зборуваме.
19:04
the words that come out of our mouth.
329
1132000
2000
Зборовите што ги изговараме се важни.
19:06
I learned this from a woman who survived Auschwitz,
330
1134000
4000
Ова го научив од една жена која го преживеала Аушвиц,
19:10
one of the rare survivors.
331
1138000
1000
една од ретките преживеани.
19:11
She went to Auschwitz when she was 15 years old,
332
1139000
4000
Отишла во Аушвиц кога имала 15 години,
19:16
and her brother was eight, and the parents were lost.
333
1144000
7000
нејзиниот брат имал 8, а родителите им умреле.
19:23
And she told me this, she said,
334
1151000
5000
И ми рече вака...
19:28
"We were in the train going to Auschwitz, and I looked down
335
1156000
3000
Бевме во возот и одевме кон Аушвиц. Погледнав надолу
19:31
and saw my brother's shoes were missing.
336
1159000
2000
и видов дека брат ми ги изгубил чевлите.
19:34
And I said, 'Why are you so stupid, can't you keep your things together
337
1162000
3000
Му реков: „Зошто си толку глупав? Пази си ги работите,
19:37
for goodness' sake?' " The way an elder sister
338
1165000
1000
аман веќе?!“ Како што една постара сестра
19:38
might speak to a younger brother.
339
1166000
4000
би му рекла на помалиот брат.
19:42
Unfortunately, it was the last thing she ever said to him,
340
1170000
3000
За жал, тоа било последното нешто што му го рекла,
19:45
because she never saw him again. He did not survive.
341
1173000
4000
затоа што повеќе не го видела. Тој не преживеал.
19:49
And so when she came out of Auschwitz, she made a vow.
342
1177000
2000
Па, кога излегла од Аушвиц, си ветила нешто.
19:52
She told me this. She said, "I walked out of Auschwitz into life
343
1180000
4000
Рече: „Од Аушвиц излегов во нов живот
19:56
and I made a vow. And the vow was, I will never say anything
344
1184000
5000
и се заколнав. Се заколнав дека никогаш нема да кажам нешто
20:02
that couldn't stand as the last thing I ever say."
345
1190000
3000
што не е достојно да биде последното нешто што ќе го кажам.“
20:05
Now, can we do that? No. And we'll make ourselves wrong
346
1193000
4000
Можеме ли и ние така? Не. Ќе грешиме и ќе бараме грешки во другите.
20:10
and others wrong. But it is a possibility to live into. Thank you.
347
1198000
7000
Но, сепак, тоа е можност кон која може да се стремиме. Благодарам.
20:17
(Applause)
348
1205000
5000
(Аплауз)
20:23
Shining eyes, shining eyes.
349
1211000
11000
Очи што светкаат.
20:34
Thank you, thank you.
350
1222000
3000
Благодарам.
20:38
(Music)
351
1226000
5000
(музика)
ABOUT THE SPEAKER
Benjamin Zander - ConductorA leading interpreter of Mahler and Beethoven, Benjamin Zander is known for his charisma and unyielding energy -- and for his brilliant pre-concert talks.
Why you should listen
Since 1979, Benjamin Zander has been the conductor of the Boston Philharmonic. He is known around the world as both a guest conductor and a speaker on leadership -- and he's been known to do both in a single performance. He uses music to help people open their minds and create joyful harmonies that bring out the best in themselves and their colleagues.
His provocative ideas about leadership are rooted in a partnership with Rosamund Stone Zander, with whom he co-wrote The Art of Possibility.
Benjamin Zander | Speaker | TED.com