TEDSummit
Abigail Marsh: Why some people are more altruistic than others
Abigail Marsh: Tại sao một số người có lòng vị tha hơn những người khác
Filmed:
Readability: 4.4
2,142,656 views
Tại sao một số người làm những việc vị tha, giúp người khác thậm chí phải liều mạng sống mình? Nhà nghiên cứu tâm lý Abigail Marsh tìm hiểu những động lực của những người làm những việc cực kỳ cao thượng, như hiến 1 quả thận cho người hoàn toàn xa lạ. Có phải bộ não của họ rất khác biệt?
Abigail Marsh - Psychologist
Abigail Marsh asks essential questions: If humans are evil, why do we sometimes go to extraordinary lengths to help others even at a cost to ourselves? Full bio
Abigail Marsh asks essential questions: If humans are evil, why do we sometimes go to extraordinary lengths to help others even at a cost to ourselves? Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
Đây là một người bình thường ở đâu đó,
00:12
There's a man out there, somewhere,
0
760
2096
00:14
who looks a little bit
like the actor Idris Elba,
like the actor Idris Elba,
1
2880
2976
hơi giống diễn viên Idris Elba,
00:17
or at least he did 20 years ago.
2
5880
2376
hay ít ra cũng giống ông ta
cách đây 20 năm.
cách đây 20 năm.
00:20
I don't know anything else about him,
3
8280
1816
Tôi không biết gì khác về ông ta,
00:22
except that he once saved my life
4
10120
1896
trừ một lần ông ta cứu tôi
00:24
by putting his own life in danger.
5
12040
1640
một cách liều mạng.
00:26
This man ran across four lanes of freeway
traffic in the middle of the night
traffic in the middle of the night
6
14600
5376
Người này chạy băng qua 4 làn đường cao
tốc giữa đêm tối
tốc giữa đêm tối
00:32
to bring me back to safety
7
20000
1776
để đưa tôi ra khỏi nơi nguy hiểm
00:33
after a car accident
that could have killed me.
that could have killed me.
8
21800
2776
sau một tai nạn xe có thể giết chết tôi.
00:36
And the whole thing
left me really shaken up, obviously,
left me really shaken up, obviously,
9
24600
2656
Đương nhiên, sự việc làm tôi vô cùng
cảm động,
cảm động,
00:39
but it also left me with this
kind of burning, gnawing need
kind of burning, gnawing need
10
27280
3976
nhưng cũng để lại trong tôi một tình cảm
nung nấu, dai dẳng muốn
nung nấu, dai dẳng muốn
00:43
to understand why he did it,
11
31280
1640
biết được tại sao ông ta làm điều đó,
00:45
what forces within him
caused him to make the choice
caused him to make the choice
12
33760
2776
động lực nào đã thúc đẩy ông
quyết định làm điều
quyết định làm điều
00:48
that I owe my life to,
13
36560
1856
mà tôi phải nợ cả đời,
00:50
to risk his own life
to save the life of a stranger?
to save the life of a stranger?
14
38440
3616
ông đã liều mạng mình
để cứu một người xa lạ?
để cứu một người xa lạ?
00:54
In other words, what are the causes of his
or anybody else's capacity for altruism?
or anybody else's capacity for altruism?
15
42080
5040
Nói cách khác, động lực của lòng
vị tha ở ông hay ở bất kỳ ai là gì?
vị tha ở ông hay ở bất kỳ ai là gì?
Nhưng trước hết cho phép tôi
kể điều đã xảy ra.
kể điều đã xảy ra.
00:59
But first let me tell you what happened.
16
47840
2016
01:01
That night, I was 19 years old
17
49880
1456
Đêm hôm đó, tôi 19 tuổi
01:03
and driving back to my home
in Tacoma, Washington,
in Tacoma, Washington,
18
51360
2376
đang lái xe về nhà
ở Tacoma, Washington,
ở Tacoma, Washington,
01:05
down the Interstate 5 freeway,
19
53760
1816
theo trục cao tốc số 5,
01:07
when a little dog
darted out in front of my car.
darted out in front of my car.
20
55600
2536
thì một con chó nhỏ chạy ra
ngay trước xe tôi.
ngay trước xe tôi.
01:10
And I did exactly
what you're not supposed to do,
what you're not supposed to do,
21
58160
2336
Và tôi đã làm điều không nên làm,
01:12
which is swerve to avoid it.
22
60520
1360
đó là quẹo để tránh nó.
01:14
And I discovered why
you're not supposed to do that.
you're not supposed to do that.
23
62480
2440
Tôi đã hiểu ra tại sao
không nên làm như thế.
không nên làm như thế.
01:17
I hit the dog anyways,
24
65319
1737
Tôi vẫn va phải con chó,
01:19
and that sent the car into a fishtail,
25
67080
2616
và làm cho xe tôi vẽ
một đường ngoằn ngoèo,
một đường ngoằn ngoèo,
01:21
and then a spin across the freeway,
26
69720
2576
rồi quặt ngang đường cao tốc,
01:24
until finally it wound up
in the fast lane of the freeway
in the fast lane of the freeway
27
72320
3576
cho tới lúc nó dừng ở làn đường
nhanh nhất của cao tốc,
nhanh nhất của cao tốc,
01:27
faced backwards into oncoming traffic
28
75920
2936
xe đối đầu với dòng lưu thông
01:30
and then the engine died.
29
78880
1360
rồi tắt máy.
01:33
And I was sure in that moment
that I was about to die too,
that I was about to die too,
30
81480
3560
Lúc đó tôi nghĩ mình chết chắc,
01:37
but I didn't
31
85880
1216
nhưng không
01:39
because of the actions
of that one brave man
of that one brave man
32
87120
2736
nhờ hành động của người đàn
ông can đảm
ông can đảm
01:41
who must have made the decision
33
89880
1496
đã quyết định,
01:43
within a fraction of a second
of seeing my stranded car
of seeing my stranded car
34
91400
3016
trong tích tắc khi thấy xe tôi lâm nạn,
01:46
to pull over and run
across four lanes of freeway traffic
across four lanes of freeway traffic
35
94440
4256
tấp xe vào lề và chạy băng qua
bốn làn đường cao tốc
bốn làn đường cao tốc
01:50
in the dark
36
98720
1936
trong đêm tối
01:52
to save my life.
37
100680
1976
để cứu tôi.
01:54
And then after he got my car working again
38
102680
2896
Rồi sau đó ông khởi động lại xe tôi
01:57
and got me back to safety
and made sure I was going to be all right,
and made sure I was going to be all right,
39
105600
3616
khi đưa tôi trở lại an toàn
và biết chắc chắn là tôi ổn
và biết chắc chắn là tôi ổn
02:01
he drove off again.
40
109240
1536
rồi mới lái xe đi.
02:02
He never even told me his name,
41
110800
2336
Ông ta không nói cho tôi biết tên,
02:05
and I'm pretty sure
I forgot to say thank you.
I forgot to say thank you.
42
113160
2160
và tôi có lẽ tôi cũng quên mất lời cảm ơn.
02:08
So before I go any further,
43
116440
1936
Vì thế trước khi tôi tiếp tục,
02:10
I really want to take a moment
44
118400
1456
tôi muốn dành một phút
02:11
to stop and say thank you
to that stranger.
to that stranger.
45
119880
2800
để cảm ơn người xa lạ kia.
02:15
(Applause)
46
123280
1720
(Vỗ tay)
Tôi nói với các bạn về chuyện đó
02:22
I tell you all of this
47
130919
1217
02:24
because the events of that night changed
the course of my life to some degree.
the course of my life to some degree.
48
132160
4216
vì sự việc tối hôm đó đã thay đổi đời tôi
ở một mức độ nào đó.
ở một mức độ nào đó.
Tôi trở thành nhà nghiên cứu tâm lý học,
02:28
I became a psychology researcher,
49
136400
1616
02:30
and I've devoted my work to understanding
the human capacity to care for others.
the human capacity to care for others.
50
138040
4776
và tôi cố gắng tìm hiểu khả năng chăm sóc
người khác của con người.
người khác của con người.
02:34
Where does it come from,
and how does it develop,
and how does it develop,
51
142840
2336
Khả năng đó từ đâu tới,
nó phát triển như thế nào,
nó phát triển như thế nào,
02:37
and what are the extreme forms
that it can take?
that it can take?
52
145200
2240
và mức độ lớn nhất của nó là gì?
Những câu hỏi này rất quan trọng
để hiểu được những phương diện cơ bản
để hiểu được những phương diện cơ bản
02:40
These questions are really important
to understanding basic aspects
to understanding basic aspects
53
148120
3176
02:43
of human social nature.
54
151320
1240
của bản chất xã hội loài người.
02:45
A lot of people,
and this includes everybody
and this includes everybody
55
153320
2096
Nhiều người, và điều này bao hàm
mỗi người
mỗi người
02:47
from philosophers
and economists to ordinary people
and economists to ordinary people
56
155440
2896
từ triết gia và nhà kinh tế
cho đến dân thường
cho đến dân thường
02:50
believe that human nature
is fundamentally selfish,
is fundamentally selfish,
57
158360
3256
tin rằng bản chất con người
được xây dựng trên sự ích kỷ,
được xây dựng trên sự ích kỷ,
02:53
that we're only ever really motivated
by our own welfare.
by our own welfare.
58
161640
4176
rằng chúng ta chỉ có động lực
tìm sự thoải mái của riêng mình.
tìm sự thoải mái của riêng mình.
02:57
But if that's true, why do some people,
like the stranger who rescued me,
like the stranger who rescued me,
59
165840
4296
Nhưng nếu điều đó là đúng, thì tại sao một
số người như người xa lạ đó lại cứu tôi,
số người như người xa lạ đó lại cứu tôi,
03:02
do selfless things,
like helping other people
like helping other people
60
170160
2496
làm những điều vì người khác,
như giúp đỡ người khác
như giúp đỡ người khác
03:04
at enormous risk and cost to themselves?
61
172680
2440
bất chấp biết bao nguy hiểm và
nguy hại đến chính bản thân mình?
nguy hại đến chính bản thân mình?
03:07
Answering this question
62
175880
1296
Để trả lời cho câu hỏi này
03:09
requires exploring the roots
of extraordinary acts of altruism,
of extraordinary acts of altruism,
63
177200
4096
ta cần tìm ra những nguyên nhân gốc rễ
của hành động tuyệt vời vì người khác,
của hành động tuyệt vời vì người khác,
03:13
and what might make people
who engage in such acts
who engage in such acts
64
181320
2376
và lý do làm cho người ta dấn thân
vào những việc
vào những việc
03:15
different than other people.
65
183720
1856
khác với mọi người như vậy.
03:17
But until recently, very little work
on this topic had been done.
on this topic had been done.
66
185600
3080
Nhưng cho tới gần đây, rất ít nghiên cứu
về chủ đề này được quan tâm.
về chủ đề này được quan tâm.
03:21
The actions of the man who rescued me
67
189920
1816
Những hành động của người cứu tôi
03:23
meet the most stringent
definition of altruism,
definition of altruism,
68
191760
2976
có chứa khái niệm hóc búa nhất
của lòng vị tha,
của lòng vị tha,
03:26
which is a voluntary, costly behavior
69
194760
2616
đó là một thái độ tự nguyện cao cả
03:29
motivated by the desire
to help another individual.
to help another individual.
70
197400
2440
được thúc đẩy bởi ý muốn giúp người khác.
03:32
So it's a selfless act
intended to benefit only the other.
intended to benefit only the other.
71
200640
3120
Vậy đó là một hành động vị tha
để mang lại lợi ích cho người khác.
để mang lại lợi ích cho người khác.
Điều gì có thể lý giải một
hành động như thế?
hành động như thế?
03:36
What could possibly
explain an action like that?
explain an action like that?
72
204560
2560
Một câu trả lời rõ ràng, đó
là lòng trắc ẩn,
là lòng trắc ẩn,
03:40
One answer is compassion, obviously,
73
208120
1936
03:42
which is a key driver of altruism.
74
210080
1800
nó là chìa khóa dẫn đến lòng vị tha.
03:44
But then the question becomes,
75
212520
1616
Nhưng rồi câu hỏi tiếp theo là,
03:46
why do some people
seem to have more of it than others?
seem to have more of it than others?
76
214160
2760
tại sao một số người hình như
có lòng trắc ẩn nhiều hơn người khác?
có lòng trắc ẩn nhiều hơn người khác?
03:50
And the answer may be that the brains
of highly altruistic people
of highly altruistic people
77
218120
3896
Câu trả lời có thể là do não của
những người có lòng vị tha
những người có lòng vị tha
03:54
are different in fundamental ways.
78
222040
2200
rất khác về cấu trúc.
03:57
But to figure out how,
79
225120
1896
Để minh họa,
03:59
I actually started from the opposite end,
80
227040
2120
tôi bắt đầu từ trường hợp đặc biệt nhất,
04:02
with psychopaths.
81
230160
1200
trường hợp bệnh tâm thần.
Một cách tiếp cận chung để hiểu
những phương diện tự nhiên của con người,
những phương diện tự nhiên của con người,
04:04
A common approach to understanding
basic aspects of human nature,
basic aspects of human nature,
82
232680
3096
04:07
like the desire to help other people,
83
235800
2016
như sự ham muốn giúp người khác,
04:09
is to study people
in whom that desire is missing,
in whom that desire is missing,
84
237840
3136
là tìm hiểu chính những người bị
thiếu những tình cảm đó,
thiếu những tình cảm đó,
04:13
and psychopaths are exactly such a group.
85
241000
2120
và người bệnh tâm thần chính là
1 nhóm như vậy.
1 nhóm như vậy.
04:16
Psychopathy is a developmental disorder
86
244200
2376
Bệnh tâm thần là sự rối loạn phát triển
04:18
with strongly genetic origins,
87
246600
2096
do di truyền rõ nét,
04:20
and it results in a personality
that's cold and uncaring
that's cold and uncaring
88
248720
2896
tạo ra một cá tính lạnh lùng và vô cảm
04:23
and a tendency to engage in antisocial
and sometimes very violent behavior.
and sometimes very violent behavior.
89
251640
3524
có khuynh hướng chống lại xã hội
và đôi khi có hành vi rất bạo lực.
và đôi khi có hành vi rất bạo lực.
Một lần kia, tại Viện Sức khỏe Tâm thần
Quốc gia, những đồng nghiệp và tôi
Quốc gia, những đồng nghiệp và tôi
04:28
Once my colleagues and I
at the National Institute of Mental Health
at the National Institute of Mental Health
90
256040
3256
04:31
conducted some of the first ever
brain imaging research
brain imaging research
91
259320
2615
tiến hành một số nghiên cứu hình ảnh
về não lần đầu tiên
về não lần đầu tiên
04:33
of psychopathic adolescents,
92
261959
2137
trên những thiếu niên bệnh tâm thần,
04:36
and our findings, and the findings
of other researchers now,
of other researchers now,
93
264120
2856
những kết quả tìm thấy của chúng tôi
và những nghiên cứu khác
và những nghiên cứu khác
04:39
have shown that people
who are psychopathic
who are psychopathic
94
267000
2296
đã chỉ ra rằng người có bệnh tâm thần
04:41
pretty reliably exhibit
three characteristics.
three characteristics.
95
269320
2920
thể hiện rõ nét 3 đặc tính.
04:45
First, although they're not generally
insensitive to other people's emotions,
insensitive to other people's emotions,
96
273160
4616
Thứ nhất, dù họ không vô cảm
trước cảm xúc của người khác,
trước cảm xúc của người khác,
04:49
they are insensitive to signs
that other people are in distress.
that other people are in distress.
97
277800
3776
họ lại vô cảm trước những đau khổ
của người xung quanh.
của người xung quanh.
04:53
And in particular,
98
281600
1216
Đặc biệt,
04:54
they have difficulty recognizing
fearful facial expressions like this one.
fearful facial expressions like this one.
99
282840
3896
họ khó nhận ra những sự diễn đạt lo
sợ trên nét mặt ví dụ như nét mặt này.
sợ trên nét mặt ví dụ như nét mặt này.
04:58
And fearful expressions convey
urgent need and emotional distress,
urgent need and emotional distress,
100
286760
3696
Sự diễn đạt nỗi sợ phát ra lời cầu xin
khẩn cấp, thể hiện cơn đau cảm xúc,
khẩn cấp, thể hiện cơn đau cảm xúc,
05:02
and they usually elicit
compassion and a desire to help
compassion and a desire to help
101
290480
2616
khẩn nài sự cảm thông và
sự giúp đỡ
sự giúp đỡ
05:05
in people who see them,
102
293120
1256
đến những người họ gặp,
05:06
so it makes sense that people
who tend to lack compassion
who tend to lack compassion
103
294400
2696
điều đó có nghĩa là những người
thiếu lòng trắc ẩn
thiếu lòng trắc ẩn
05:09
also tend to be insensitive to these cues.
104
297120
2120
sẽ có khuynh hướng vô cảm với
những tín hiệu này.
những tín hiệu này.
05:12
The part of the brain
105
300520
1216
Một phần trong não,
05:13
that's the most important
for recognizing fearful expressions
for recognizing fearful expressions
106
301760
2896
phần quan trọng nhất để nhận ra
những biểu hiện của sự sợ hãi
những biểu hiện của sự sợ hãi
05:16
is called the amygdala.
107
304680
1256
được gọi là hạch amygdala.
05:17
There are very rare cases of people
who lack amygdalas completely,
who lack amygdalas completely,
108
305960
3416
Rất hiếm khi có người thiếu hoàn toàn
hạch amygdala,
hạch amygdala,
05:21
and they're profoundly impaired
in recognizing fearful expressions.
in recognizing fearful expressions.
109
309400
3856
những người này có rất ít khả năng nhận
ra những biểu hiện sợ hãi của người khác.
ra những biểu hiện sợ hãi của người khác.
05:25
And whereas healthy adults and children
110
313280
2376
Trong khi ở người lớn và
trẻ em bình thường
trẻ em bình thường
khi hạch amygdala hoạt động
thì thấy xuất hiện gai lớn
thì thấy xuất hiện gai lớn
05:27
usually show big spikes
in amygdala activity
in amygdala activity
111
315680
2616
đó là lúc họ nhìn những biểu
hiện của nỗi sợ,
hiện của nỗi sợ,
05:30
when they look at fearful expressions,
112
318320
2136
hạch amygdala của người bệnh tâm thần
không phản ứng đủ trước biểu hiện này.
không phản ứng đủ trước biểu hiện này.
05:32
psychopaths' amygdalas
are underreactive to these expressions.
are underreactive to these expressions.
113
320480
3136
Đôi khi họ không có một phản ứng nào cả,
05:35
Sometimes they don't react at all,
114
323640
1656
05:37
which may be why they have
trouble detecting these cues.
trouble detecting these cues.
115
325320
2620
đó có thể là lý do tại sao họ không bình
thường trước những tín hiệu này.
thường trước những tín hiệu này.
Cuối cùng, hạch amygdala của người bệnh
tâm thần nhỏ hơn bình thường
tâm thần nhỏ hơn bình thường
05:41
Finally, psychopaths' amygdalas
are smaller than average
are smaller than average
116
329240
3136
05:44
by about 18 or 20 percent.
117
332400
1600
khoảng 18 đến 20% về hình thể.
05:46
So all of these findings
are reliable and robust,
are reliable and robust,
118
334920
3816
Tất cả những phát hiện này
đều đáng tin cậy, chính xác
đều đáng tin cậy, chính xác
05:50
and they're very interesting.
119
338760
1456
và rất thú vị.
05:52
But remember that my main interest
120
340240
1656
Xin lưu ý, mục tiêu chính của tôi
05:53
is not understanding
why people don't care about others.
why people don't care about others.
121
341920
3536
không phải là tìm hiểu tại sao
người ta không quan tâm đến người khác,
người ta không quan tâm đến người khác,
05:57
It's understanding why they do.
122
345480
1560
mà là tìm hiểu tại sao họ lại quan tâm.
Vậy câu hỏi ở đây là,
05:59
So the real question is,
123
347880
2296
có phải trạng thái của người
có lòng vị tha cao đẹp,
có lòng vị tha cao đẹp,
06:02
could extraordinary altruism,
124
350200
2256
06:04
which is the opposite of psychopathy
125
352480
2216
đối lập với trạng thái bệnh tâm thần,
06:06
in terms of compassion
and the desire to help other people,
and the desire to help other people,
126
354720
3416
còn nói về lòng trắc ẩn và sự ham
muốn giúp đỡ người khác,
muốn giúp đỡ người khác,
06:10
emerge from a brain that is also
the opposite of psychopathy?
the opposite of psychopathy?
127
358160
4016
có phải lòng vị tha xuất phát từ bộ não
khác biệt với não người tâm thần?
khác biệt với não người tâm thần?
06:14
A sort of antipsychopathic brain,
128
362200
2240
Có phải não mạnh khỏe,
có thể nhận ra nỗi sợ của người khác
dễ dàng hơn,
dễ dàng hơn,
06:17
better able to recognize
other people's fear,
other people's fear,
129
365880
3096
hạch amygdala hoạt động tốt hơn
trước loại biểu hiện này
trước loại biểu hiện này
06:21
an amygdala that's more reactive
to this expression
to this expression
130
369000
2416
và có thể có hình dạng lớn hơn
mức trung bình?
mức trung bình?
06:23
and maybe larger than average as well?
131
371440
1840
06:25
As my research has now shown,
132
373920
2016
Theo nghiên cứu của tôi,
06:27
all three things are true.
133
375960
1456
cả ba đều đúng.
Chúng tôi đã phát hiện ra điều này
06:29
And we discovered this
134
377440
1256
06:30
by testing a population
of truly extraordinary altruists.
of truly extraordinary altruists.
135
378720
3016
qua thử nghiệm trên nhóm người
có lòng vị tha tuyệt vời.
có lòng vị tha tuyệt vời.
06:33
These are people who have given
one of their own kidneys
one of their own kidneys
136
381760
2656
Có những người đã hiến
một quả thận của mình
một quả thận của mình
06:36
to a complete stranger.
137
384440
1200
cho một người không quen biết.
06:38
So these are people who have volunteered
to undergo major surgery
to undergo major surgery
138
386600
3096
Họ là những người chấp nhận một
cuộc phẫu thuật đau đớn
cuộc phẫu thuật đau đớn
06:41
so that one of their own
healthy kidneys can be removed
healthy kidneys can be removed
139
389720
2616
cắt đi một quả thận mạnh khỏe của mình
06:44
and transplanted into a very ill stranger
140
392360
2056
để cấy vào một người xa lạ đau ốm
06:46
that they've never met and may never meet.
141
394440
2040
mà họ chưa bao giờ gặp và
có thể là không bao giờ gặp.
có thể là không bao giờ gặp.
06:49
"Why would anybody do this?"
is a very common question.
is a very common question.
142
397040
2800
"Tại sao người ta có thể làm điều đó?"
đây là câu hỏi chính.
đây là câu hỏi chính.
06:52
And the answer may be
143
400520
1376
Câu trả lời có thể là
06:53
that the brains of these
extraordinary altruists
extraordinary altruists
144
401920
2256
não của những người có lòng
vị tha tuyệt vời này
vị tha tuyệt vời này
06:56
have certain special characteristics.
145
404200
1800
có một vài tính chất rất đặc biệt.
06:59
They are better at recognizing
other people's fear.
other people's fear.
146
407040
3216
Họ có thể nhận ra nỗi sợ của người khác
dễ dàng hơn.
dễ dàng hơn.
Theo nghĩa đen, họ phát hiện một cách dễ
dàng hơn khi nào người khác đau khổ.
dàng hơn khi nào người khác đau khổ.
07:02
They're literally better at detecting
when somebody else is in distress.
when somebody else is in distress.
147
410280
3416
07:05
This may be in part because their amygdala
is more reactive to these expressions.
is more reactive to these expressions.
148
413720
4656
Đây có thể là một yếu tố vì amygdala của
họ phản ứng mạnh hơn đối với tín hiệu này.
họ phản ứng mạnh hơn đối với tín hiệu này.
07:10
And remember, this is the same part
of the brain that we found
of the brain that we found
149
418400
2936
Và xin nhớ rằng đây chính là phần
não chúng tôi thấy
não chúng tôi thấy
07:13
was underreactive
in people who are psychopathic.
in people who are psychopathic.
150
421360
2336
bị hạn chế ở
những người bệnh tâm thần.
những người bệnh tâm thần.
Sau cùng, người có lòng vị tha rõ
nét có amygdala lớn hơn mức trung bình
nét có amygdala lớn hơn mức trung bình
07:15
And finally, their amygdalas
are larger than average as well,
are larger than average as well,
151
423720
2896
07:18
by about eight percent.
152
426640
1216
khoảng 8%.
07:19
So together, what these data suggest
153
427880
1736
Tóm lại, những dữ liệu này nói lên
07:21
is the existence of something
like a caring continuum in the world
like a caring continuum in the world
154
429640
3616
sự liên hệ trực tiếp của kích thước
hạch amigdala đến các nhóm người,
hạch amigdala đến các nhóm người,
07:25
that's anchored at the one end
by people who are highly psychopathic,
by people who are highly psychopathic,
155
433280
3536
từ người bệnh tâm thần nặng,
07:28
and at the other by people
who are very compassionate
who are very compassionate
156
436840
2496
đến những người có lòng từ bi bao la
07:31
and driven to acts of extreme altruism.
157
439360
1920
có những hành động vô cùng nhân ái.
07:34
But I should add that what makes
extraordinary altruists so different
extraordinary altruists so different
158
442760
3936
Nhưng tôi nên thêm rằng điều làm cho
những người từ bi trở nên khác biệt
những người từ bi trở nên khác biệt
07:38
is not just that they're
more compassionate than average.
more compassionate than average.
159
446720
2696
không phải là họ vị tha hơn
mức trung bình.
mức trung bình.
07:41
They are,
160
449440
1216
Mà chính là,
điều mà thậm chí không bình
thường ở chính con người họ,
thường ở chính con người họ,
07:42
but what's even more unusual about them
161
450680
1896
07:44
is that they're compassionate
and altruistic
and altruistic
162
452600
2096
họ rất từ bi và vị tha
07:46
not just towards people
who are in their own innermost circle
who are in their own innermost circle
163
454720
2936
không chỉ đối với người trong nhóm
những người thân quen
những người thân quen
07:49
of friends and family. Right?
164
457680
1976
bạn bè và gia đình. Phải vậy không?
07:51
Because to have compassion for people
that you love and identify with
that you love and identify with
165
459680
3256
Vì nếu lo lắng cho người mà bạn yêu thương
và giống bạn
và giống bạn
07:54
is not extraordinary.
166
462960
2200
thì đâu có gì là tuyệt vời.
Lòng từ bi tuyệt vời của họ
mở rộng cho mọi người,
mở rộng cho mọi người,
07:58
Truly extraordinary altruists' compassion
extends way beyond that circle,
extends way beyond that circle,
167
466040
4176
thậm chí đến với người ngoài
mối quan hệ quen biết
mối quan hệ quen biết
08:02
even beyond their wider
circle of acquaintances
circle of acquaintances
168
470240
2216
08:04
to people who are outside
their social circle altogether,
their social circle altogether,
169
472480
2936
đến với người không thuộc
cùng nhóm xã hội,
cùng nhóm xã hội,
08:07
total strangers,
170
475440
1536
đến với người hoàn toàn xa lạ,
08:09
just like the man who rescued me.
171
477000
1600
như trường hợp người đàn ông cứu tôi.
08:11
And I've had the opportunity now
to ask a lot of altruistic kidney donors
to ask a lot of altruistic kidney donors
172
479960
3496
Tôi có may mắn được hỏi nhiều
người hiến thận
người hiến thận
08:15
how it is that they manage to generate
such a wide circle of compassion
such a wide circle of compassion
173
483480
4376
bằng cách nào họ có được lòng
thương người rộng lớn như vậy
thương người rộng lớn như vậy
08:19
that they were willing to give
a complete stranger their kidney.
a complete stranger their kidney.
174
487880
3336
đến mức mà có thể cho một người xa lạ
quả thận của mình.
quả thận của mình.
08:23
And I found it's a really difficult
question for them to answer.
question for them to answer.
175
491240
3496
Và tôi nhận ra rằng đó là câu hỏi quá khó
để trả lời.
để trả lời.
08:26
I say, "How is it that
you're willing to do this thing
you're willing to do this thing
176
494760
4056
Tôi nói, " Làm thế nào bạn có thể làm
điều đó
điều đó
08:30
when so many other people don't?
177
498840
1976
khi mà nhiều người khác không làm?
08:32
You're one of fewer than 2,000 Americans
178
500840
2416
Bạn là 1 trong khoảng 2000 người Mỹ
08:35
who has ever given a kidney to a stranger.
179
503280
2616
đã hiến 1 quả thận cho người xa lạ.
08:37
What is it that makes you so special?"
180
505920
1840
Điều gì làm bạn trở nên đặc biệt như vậy?"
08:40
And what do they say?
181
508400
1280
Họ trả lời thế nào?
08:43
They say, "Nothing.
182
511400
1920
Họ nói, "Không gì cả.
08:46
There's nothing special about me.
183
514200
1776
Tôi không có gì đặc biệt cả.
08:48
I'm just the same as everybody else."
184
516000
1799
Tôi giống mọi người thôi."
08:51
And I think that's actually
a really telling answer,
a really telling answer,
185
519200
3096
Và tôi nghĩ đó là một câu trả lời ý nghĩa,
08:54
because it suggests that the circles
of these altruists don't look like this,
of these altruists don't look like this,
186
522320
3840
vì nó gợi ra rằng lòng vị tha của những
người này không giống thế này,
người này không giống thế này,
08:59
they look more like this.
187
527240
1976
mà giống thế này hơn.
09:01
They have no center.
188
529240
1240
Vòng tròn không có tâm.
Những người vì tha nhân thật sự
không nghĩ về chính họ,
không nghĩ về chính họ,
09:03
These altruists literally
don't think of themselves
don't think of themselves
189
531320
2416
09:05
as being at the center of anything,
190
533760
2256
không cho mình như là
trung tâm của vũ trụ,
trung tâm của vũ trụ,
09:08
as being better or more inherently
important than anybody else.
important than anybody else.
191
536040
2960
không nghĩ mình quan trọng hơn
hay tốt đẹp hơn người khác.
hay tốt đẹp hơn người khác.
Khi tôi hỏi một người tại sao việc
cho thận có ý nghĩa đối với cô ta,
cho thận có ý nghĩa đối với cô ta,
09:12
When I asked one altruist
why donating her kidney made sense to her,
why donating her kidney made sense to her,
192
540000
3216
09:15
she said, "Because it's not about me."
193
543240
2720
cô ta trả lời, "Vì điều đó
giúp người khác."
giúp người khác."
Người hiến thận khác nói,
09:19
Another said,
194
547040
1736
"Tôi không có gì khác biệt. Tôi không
phải là người duy nhất.
phải là người duy nhất.
09:20
"I'm not different. I'm not unique.
195
548800
2256
09:23
Your study here is going to find out
that I'm just the same as you."
that I'm just the same as you."
196
551080
3336
Nghiên cứu của bạn sẽ cho thấy
tôi cũng giống như bạn thôi."
tôi cũng giống như bạn thôi."
09:26
I think the best description
for this amazing lack of self-centeredness
for this amazing lack of self-centeredness
197
554440
4096
Tôi nghĩ sự mô tả hay nhất cho sự vắng
bóng tuyệt diệu của lòng ích kỷ
bóng tuyệt diệu của lòng ích kỷ
09:30
is humility,
198
558560
1856
là sự khiêm nhường,
09:32
which is that quality
that in the words of St. Augustine
that in the words of St. Augustine
199
560440
3096
đó là đức tính, nói theo
cách nói của Thánh Augustine,
cách nói của Thánh Augustine,
09:35
makes men as angels.
200
563560
1520
làm con người trở thành thiên thần.
09:38
And why is that?
201
566120
1696
Tại sao vậy?
09:39
It's because if there's
no center of your circle,
no center of your circle,
202
567840
2776
vì nếu có cái tâm ở giữa vòng tròn đó,
09:42
there can be no inner rings
or outer rings,
or outer rings,
203
570640
2536
nó sẽ không còn là hình dạng của
chiếc nhẫn nữa,
chiếc nhẫn nữa,
09:45
nobody who is more or less worthy
of your care and compassion
of your care and compassion
204
573200
2896
bạn không còn sự "nhẫn" nại của lòng
từ bi để có thể chăm sóc ai
từ bi để có thể chăm sóc ai
09:48
than anybody else.
205
576120
1200
không bất kỳ ai.
09:49
And I think that this is what really
distinguishes extraordinary altruists
distinguishes extraordinary altruists
206
577920
3496
Tôi nghĩ đây là điều phân biệt
người vị tha tuyệt vời
người vị tha tuyệt vời
09:53
from the average person.
207
581440
1240
với người bình thường.
Nhưng theo tôi nhiều người cho rằng việc
không đặt mình ở trung tâm là khả thi
không đặt mình ở trung tâm là khả thi
09:55
But I also think that this is a view
of the world that's attainable by many
of the world that's attainable by many
208
583400
3576
và thậm chí có thể là số đông
nghĩ như vậy.
nghĩ như vậy.
09:59
and maybe even most people.
209
587000
1976
10:01
And I think this
because at the societal level,
because at the societal level,
210
589000
2256
Tôi nghĩ như vậy vì ở một mức độ xã hội,
10:03
expansions of altruism and compassion
are already happening everywhere.
are already happening everywhere.
211
591280
3720
sự mở rộng của lòng vị tha và lòng trắc ẩn
luôn hiện diện ở mọi nơi.
luôn hiện diện ở mọi nơi.
Nhà tâm lý học Steven Pinker
và những học giả khác nhận xét
và những học giả khác nhận xét
10:07
The psychologist Steven Pinker
and others have shown
and others have shown
212
595920
2456
10:10
that all around the world people
are becoming less and less accepting
are becoming less and less accepting
213
598400
3256
tất cả mọi người trên thế giới
đang trở nên khó chấp nhận
đang trở nên khó chấp nhận
10:13
of suffering in ever-widening
circles of others,
circles of others,
214
601680
2456
những đau khổ của đồng loại,
10:16
which has led to declines
of all kinds of cruelty and violence,
of all kinds of cruelty and violence,
215
604160
3056
điều đó làm giảm bớt
những hình thức tàn ác và bạo lực,
những hình thức tàn ác và bạo lực,
10:19
from animal abuse to domestic violence
to capital punishment.
to capital punishment.
216
607240
3520
từ hành hạ động vật, bạo lực
gia đình cho tới bản án tử hình.
gia đình cho tới bản án tử hình.
10:23
And it's led to increases
in all kinds of altruism.
in all kinds of altruism.
217
611480
2816
Và nó làm tăng các hoạt động
vị tha
vị tha
Cách đây một trăm năm, người ta
cho là hão huyền
cho là hão huyền
10:26
A hundred years ago, people
would have thought it was ludicrous
would have thought it was ludicrous
218
614320
3096
vì làm gì có chuyện xem là bình thường
10:29
how normal and ordinary it is
219
617440
1496
10:30
for people to donate
their blood and bone marrow
their blood and bone marrow
220
618960
3296
đối với việc hiến máu, tặng tủy
10:34
to complete strangers today.
221
622280
1640
cho người hoàn toàn xa lạ ở thời nay.
10:36
Is it possible that
a hundred years from now
a hundred years from now
222
624720
2096
Có phải từ 100 năm nay
người ta có thể nghĩ việc hiến thận cho
một người xa lạ
một người xa lạ
10:38
people will think
that donating a kidney to a stranger
that donating a kidney to a stranger
223
626840
2576
chỉ là việc bình thường và
thường ngày
thường ngày
10:41
is just as normal and ordinary
224
629440
1456
10:42
as we think donating blood
and bone marrow is today?
and bone marrow is today?
225
630920
3016
như là ngày nay ta nghĩ đến việc
cho máu và tủy không?
cho máu và tủy không?
10:45
Maybe.
226
633960
1200
Có thể.
10:47
So what's at the root
of all these amazing changes?
of all these amazing changes?
227
635800
2896
Vậy những thay đổi ngoạn mục, tận
gốc rễ này là gì?
gốc rễ này là gì?
10:50
In part it seems to be
228
638720
1776
Một phần, đó dường như là
10:52
increases in wealth
and standards of living.
and standards of living.
229
640520
3200
nhờ vào sự tăng về của
cải và nâng cao tiêu chuẩn sống.
cải và nâng cao tiêu chuẩn sống.
10:56
As societies become
wealthier and better off,
wealthier and better off,
230
644600
2736
Khi xã hội trở nên giàu có hơn
và tốt đẹp hơn,
và tốt đẹp hơn,
10:59
people seem to turn
their focus of attention outward,
their focus of attention outward,
231
647360
2616
hình như người ta mở rộng
mối quan tâm ra bên ngoài,
mối quan tâm ra bên ngoài,
11:02
and as a result, all kinds of altruism
towards strangers increases,
towards strangers increases,
232
650000
3856
như vậy tất cả các hình thức của lòng vị
tha hướng đến người xa lạ càng tăng lên,
tha hướng đến người xa lạ càng tăng lên,
11:05
from volunteering to charitable donations
and even altruistic kidney donations.
and even altruistic kidney donations.
233
653880
4720
từ việc tình nguyện đến thiện nguyện bác
ái cho đến thậm chí việc hiến tặng thận.
ái cho đến thậm chí việc hiến tặng thận.
11:11
But all of these changes also yield
234
659440
2976
Nhưng tất cả những thay đổi
này cũng dẫn đến
này cũng dẫn đến
11:14
a strange and paradoxical result,
235
662440
3216
một kết quả kỳ cục và nghịch lý,
11:17
which is that even as the world is
becoming a better and more humane place,
becoming a better and more humane place,
236
665680
3536
đó là thậm chí thế giới đang trở nên một
nơi tốt hơn và nhân bản hơn,
nơi tốt hơn và nhân bản hơn,
11:21
which it is,
237
669240
1216
và đúng là như vậy,
11:22
there's a very common perception
that it's becoming worse
that it's becoming worse
238
670480
2696
thì cũng có một thực tế
ở đó thế giới trở nên tồi tệ hơn
ở đó thế giới trở nên tồi tệ hơn
11:25
and more cruel, which it's not.
239
673200
2040
và bạo lực hơn, mà nó không đáng như vậy.
Tôi không biết chính xác tại
sao lại như vậy,
sao lại như vậy,
11:28
And I don't know exactly why this is,
240
676080
1816
11:29
but I think it may be
that we now just know so much more
that we now just know so much more
241
677920
3576
nhưng tôi nghĩ có thể chính việc
chúng ta biết nhiều hơn
chúng ta biết nhiều hơn
11:33
about the suffering
of strangers in distant places,
of strangers in distant places,
242
681520
3176
tình trạng đau khổ của
con người ở nơi khác,
con người ở nơi khác,
11:36
and so we now care a lot more
243
684720
2416
làm cho chúng ta cảm nhận và
lo lắng nhiều hơn
lo lắng nhiều hơn
11:39
about the suffering
of those distant strangers.
of those distant strangers.
244
687160
2200
về nỗi đau con người ở khắp nơi.
11:42
But what's clear is the kinds
of changes we're seeing show
of changes we're seeing show
245
690240
3696
Nhưng những thay đổi thật rõ ràng
để chúng ta nhận thấy rằng
để chúng ta nhận thấy rằng
11:45
that the roots of altruism and compassion
246
693960
2456
gốc rễ của lòng vị tha và lòng trắc ẩn
là 1 phần trong bản chất con
người và sự ác độc, bạo lực cũng vậy,
người và sự ác độc, bạo lực cũng vậy,
11:48
are just as much a part of human nature
as cruelty and violence,
as cruelty and violence,
247
696440
3016
11:51
maybe even more so,
248
699480
1696
nhưng có thể phần tốt đẹp lớn hơn,
11:53
and while some people do seem
to be inherently more sensitive
to be inherently more sensitive
249
701200
4056
và trong khi vài người dường như
tự bản thân có nhiều đồng cảm hơn
tự bản thân có nhiều đồng cảm hơn
11:57
to the suffering of distant others,
250
705280
2096
với sự đau khổ của người khác,
11:59
I really believe that the ability
to remove oneself
to remove oneself
251
707400
2776
thì tôi nghĩ rằng khả năng
thay đổi chính mình
thay đổi chính mình
12:02
from the center of the circle
252
710200
1776
để không còn xem mình là trung tâm
12:04
and expand the circle of compassion
outward to include even strangers
outward to include even strangers
253
712000
4056
và biết mở rộng lòng
với cả những người xa lạ
với cả những người xa lạ
12:08
is within reach for almost everyone.
254
716080
2800
là trong tầm tay của tất cả mọi người.
12:12
Thank you.
255
720080
1216
Cảm ơn.
12:13
(Applause)
256
721320
7578
(Vỗ tay)
ABOUT THE SPEAKER
Abigail Marsh - PsychologistAbigail Marsh asks essential questions: If humans are evil, why do we sometimes go to extraordinary lengths to help others even at a cost to ourselves?
Why you should listen
How do we understand what others think and feel? An associate professor in the department of psychology and the interdisciplinary neuroscience program at Georgetown University, Abigail Marsh focuses on social and affective neuroscience. She addresses questions using multiple approaches that include functional and structural brain imaging in adolescents and adults from both typical and non-typical populations, as well as behavioral, cognitive, genetic and pharmacological techniques. Among her ongoing research projects are brain imaging and behavioral studies of altruistic kidney donors and brain imaging studies of children/adolescents with severe conduct problems and limited empathy.
Marsh's 2017 book The Fear Factor: How One Emotion Connects Altruists, Psychopaths, and Everyone In-Between explores the extremes of human generosity and cruelty.
Abigail Marsh | Speaker | TED.com