TED2007
Murray Gell-Mann: The ancestor of language
Մյուրեյ Գել-Մանը խոսում է լեզվի ծագման մասին
Filmed:
Readability: 3.6
944,446 views
TED2007-ին ֆիզիկայի վայելչության մասին խոսելուց հետո, անկրկնելի Մյուրեյ Գել-Մանը մի փոքր նաև ներկայացնում է մեկ այլ իր մոլի հետաքրքրության մասին` մեր ժամանակակից լեզուների ծագման միևնույն աղբյուրների մասին:
Murray Gell-Mann - Physicist
Murray Gell-Mann brings visibility to a crucial aspect of our existence that we can't actually see: elemental particles. He won the Nobel Prize in Physics for introducing quarks, one of two fundamental ingredients for all matter in the universe. Full bio
Murray Gell-Mann brings visibility to a crucial aspect of our existence that we can't actually see: elemental particles. He won the Nobel Prize in Physics for introducing quarks, one of two fundamental ingredients for all matter in the universe. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:13
Well, I'm involved in other things, besides physics.
0
1000
4000
Դե, ես զբաղվում եմ նաև ուրիշ բաներով ֆիզիկայից դուրս։
00:17
In fact, mostly now in other things.
1
5000
2000
Իրականում, հիմա ավելի շատ զբաղվում եմ այլ բաներով։
00:19
One thing is distant relationships among human languages.
2
7000
4000
Դրանցից մեկն է հեռավոր կապը մարդկային լեզուների միջև։
00:24
And the professional, historical linguists in the U.S.
3
12000
4000
Եվ պատմական լեզվաբանության մասնագետները ԱՄՆ-ում
00:28
and in Western Europe mostly try to stay away
4
16000
3000
և Արևմտյան Եվրոպայում հիմնականում փորձում են հեռու մնալ
00:31
from any long-distance relationships, big groupings,
5
19000
4000
ցանկացած իրարից հեռու կապերից, մեծ խմբավորումներից,
00:35
groupings that go back a long time,
6
23000
3000
խմբավորումներից, որ գնում են պատմության խորքեր,
00:38
longer than the familiar families.
7
26000
3000
ավելի խորը քան շատ հայտնի ընտանիքների պատմությունները:
00:41
They don't like that. They think it's crank. I don't think it's crank.
8
29000
4000
Նրան նման բաներ չեն սիրում: Նիանք կարծում են սա անլուրջ է: Ես չեմ կարծում, որ սա անլուրջ է:
00:45
And there are some brilliant linguists, mostly Russians,
9
33000
3000
Ռուսական շատ հիանալի լեզվաբաններ կան,
00:48
who are working on that, at Santa Fe Institute and in Moscow,
10
36000
4000
ովքեր աշխատում են Մոսկվայի Սանտա Ֆե Ինստիտուտում,
00:52
and I would love to see where that leads.
11
40000
4000
ու կցանկանային տեսնել, թե ուր կհասնեն:
00:56
Does it really lead to a single ancestor
12
44000
3000
Արդյոք իսկապես մի մայր լեզվի կհանգեն,
00:59
some 20, 25,000 years ago?
13
47000
3000
որը գոյություն է ունեցել 20-25,000 տարի առաջ:
01:02
And what if we go back beyond that single ancestor,
14
50000
3000
Եվ ինչ կպատահի եթե, հեռանանաք միակ մայր լեզվի գաղափարից,
01:05
when there was presumably a competition among many languages?
15
53000
4000
և հասնենք այն ժամանակներին, երբ, հավանաբար, մրցակցություն կար շատ լեզուների միջև:
01:09
How far back does that go? How far back does modern language go?
16
57000
3000
Որքան հեռու պիտի գնանք: Որքան հին է ժամանակակից լեզուն:
01:13
How many tens of thousands of years does it go back?
17
61000
3000
Քանի տաս հազար տարիներ պիտի հետ գնանք:
01:16
Chris Anderson: Do you have a hunch or a hope for what the answer to that is?
18
64000
3000
Քրիս Անդերսոն.Արդյոք որևէ պատասխան կամ հույս ունեք դրա վերաբերյալ:
01:19
Murray Gell-Mann: Well, I would guess that modern language must be older
19
67000
3000
Մյուրեյ Գել-Ման. Կարծում եմ ժամնակակից լեզուն ավելի հին է,
01:22
than the cave paintings and cave engravings and cave sculptures
20
70000
4000
քան քարանձավային նկարները, փորագրությունները կամ արձանները:
01:26
and dance steps in the soft clay in the caves in Western Europe,
21
74000
5000
Եվ ոտքերի հետքերը փափուկ կավի վրա, որոնք գտել էին արևելյան Եվրոպայի քարանձավներում
01:31
in the Aurignacian Period some 35,000 years ago, or earlier.
22
79000
6000
մի գուցե դասվեն Արինյան ժամանակաշրջանին, որն եղել է 35,000 տարի առաջ, կամ գուցե ավելի վաղ ժամանակաշրջանում:
01:37
I can't believe they did all those things and didn't also have a modern language.
23
85000
3000
Չեմ կարծում, որ այս ամենը անելով նրանք նաև ժամանակակից լեզու չունենային:
01:40
So, I would guess that the actual origin goes back at least that far and maybe further.
24
88000
5000
Այնպես որ կարծում եմ, որ լեզվի իրական ծագումը այդքան հին է, կամ գուցե ավելի հին:
01:45
But that doesn't mean that all, or many, or most
25
93000
3000
Բայց դա չի նշանակում, որ բոլորը, կամ շատերը կամ որոշները
01:48
of today's attested languages couldn't descend perhaps
26
96000
4000
այսօրվա լեզուներից չէին կարող ծագել
01:52
from one that's much younger than that, like say 20,000 years,
27
100000
4000
այլ լեզուներից, որոնք ավելի երտասարդ են քան մայր լեզուն, ասենք 20,000 տարեկան,
01:56
or something of that kind. It's what we call a bottleneck.
28
104000
3000
կամ նման մի բան: Սա այն է, ինչին մենք "դժվար անցանելի մաս" ենք անվանում:
02:00
CA: Well, Philip Anderson may have been right.
29
108000
1000
ՔԱ` Երևի Ֆիլիպ Անդերոնը իրավացի էր:
02:01
You may just know more about everything than anyone.
30
109000
3000
Դուք իսկապես ամեն ինչի մասին ավելի շատ բան գիտեք, քան որևէ մեկը:
02:04
So, it's been an honor. Thank you Murray Gell-Mann.
31
112000
2000
Այնպես որ իսկապես պատիվ էր ձեր ներկայությունը, Շնորհակալություն Մյուրեյ Գել-Մանը:
02:06
(Applause)
32
114000
4000
Ծափահարություններ
ABOUT THE SPEAKER
Murray Gell-Mann - PhysicistMurray Gell-Mann brings visibility to a crucial aspect of our existence that we can't actually see: elemental particles. He won the Nobel Prize in Physics for introducing quarks, one of two fundamental ingredients for all matter in the universe.
Why you should listen
He's been called "the man with five brains" -- and Murray Gell-Mann has the resume to prove it. In addition to being a Nobel laureate, he is an accomplished physicist who's earned numerous awards, medals and honorary degrees for his work with subatomic particles, including the groundbreaking theory that the nucleus of an atom comprises 100 or so fundamental building blocks called quarks.
Gell-Mann's influence extends well beyond his field: He's a member of the National Academy of Sciences, the American Academy of Arts and Sciences, and the Council on Foreign Relations. He also serves on the board of the Wildlife Conservation Society and is a director of Encyclopedia Britannica. Gell-Mann, a professor emeritus of Caltech, now heads the evolution of human languages program at the Santa Fe Institute, which he cofounded in 1984.
A prolific writer -- he's penned scores of academic papers and several books, including The Quark and the Jaguar -- Gell-Mann is also the subject of the popular science biography Strange Beauty: Murray Gell-Mann and the Revolution in 20th-Century Physics.
Murray Gell-Mann | Speaker | TED.com