EG 2008
Dan Ariely: Are we in control of our own decisions?
Դեն Ըրայլին հարցնում է. Արդյո՞ք մենք կառավարում ենք մեր որոշումները
Filmed:
Readability: 3.3
6,706,559 views
Վարքագծային տնտեսագետ և "Կանխատեսելիորեն իռացիոնալ" գրքի հեղինակ Դեն Ըրայլին օգտագործում է դասական տեսողական խաբկանքները և սեփական ուսումնասիրության հակաինտուիտիվ (մասամբ ցնցող) բացահայտումները` ցուցադրելու, որ մենք այնքան էլ ռացիոնալ չենք որոշումներ կայացնելուց, ինչպես մտածում ենք:
Dan Ariely - Behavioral economist
The dismal science of economics is not as firmly grounded in actual behavior as was once supposed. In "Predictably Irrational," Dan Ariely told us why. Full bio
The dismal science of economics is not as firmly grounded in actual behavior as was once supposed. In "Predictably Irrational," Dan Ariely told us why. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:16
I'll tell you a little bit about irrational behavior.
0
0
3000
Ես ձեզ մի քիչ կպատմեմ իռացիոնալ վարքագծի մասին:
00:19
Not yours, of course -- other people's.
1
3000
2000
Իհարկե ոչ ձեր, այլ ուրիշների:
00:21
(Laughter)
2
5000
1000
/Ծիծաղ/
00:22
So after being at MIT for a few years,
3
6000
4000
Մի քանի տարի Մասաչուսեթսի տեխնոլոգիական ինստիտուտում (ՄՏԻ) գտնվելուց հետո
00:26
I realized that writing academic papers is not that exciting.
4
10000
4000
հասկացա, որ գիտական աշխատանքներ գրելը այդքան էլ հետաքրքիր չէ:
00:30
You know, I don't know how many of those you read,
5
14000
2000
Չգիտեմ էլ, թե դրանցից քանիսն եք կարդում:
00:32
but it's not fun to read and often not fun to write --
6
16000
3000
Սակայն դրանք ոչ ընթերցելը, հաճախ ոչ էլ գրելը, հետաքրքիր չէ:
00:35
even worse to write.
7
19000
2000
Գրելը նույնիսկ ավելի վատ է:
00:37
So I decided to try and write something more fun.
8
21000
3000
Այդպիսով որոշեցի փորձել և ավելի զավեշտալի բան գրել:
00:40
And I came up with an idea that I will write a cookbook.
9
24000
4000
Մոտս միտք հղացավ, որ խոհարարական գիրք գրեմ:
00:44
And the title for my cookbook was going to be
10
28000
2000
Եվ իմ այդ գրքի անվանումը պիտի լիներ
00:46
"Dining Without Crumbs: The Art of Eating Over the Sink."
11
30000
3000
"Սնվել առանց փշրանքների. Լվացարանակոնքի մոտ ուտելու արվեստը"
00:49
(Laughter)
12
33000
2000
/Ծիծաղ/
00:51
And it was going to be a look at life through the kitchen.
13
35000
3000
Եվ դա պիտի լիներ հայացք աշխարհին խոհանոցի միջոցով:
00:54
And I was quite excited about this. I was going to talk
14
38000
2000
Բավականին ոգևորված էի: Պատրաստվում էի մի քիչ խոսել
00:56
a little bit about research, a little bit about the kitchen.
15
40000
3000
ուսումնասիրություններից, մի քիչ էլ խոհանոցից:
00:59
You know, we do so much in the kitchen I thought this would be interesting.
16
43000
3000
Գիտեք, այնքան բան ենք անում խոհանոցում, որ կարծեցի` հետաքրքիր կլինի:
01:02
And I wrote a couple of chapters.
17
46000
2000
Մի քանի գլուխ գրեցի:
01:04
And I took it to MIT press and they said,
18
48000
2000
Տարա այն ՄՏԻ հրատարակչություն, բայց նրանք ասացին.
01:06
"Cute, but not for us. Go and find somebody else."
19
50000
4000
"Գրավիչ է, բայց ոչ մեզ համար: Մեկ ուրիշին գտեք":
01:10
I tried other people and everybody said the same thing,
20
54000
2000
Ես մոտեցա այլ մարդկանց, բայց բոլորը նույնն ասացին:
01:12
"Cute. Not for us."
21
56000
3000
"Գրավիչ է, բայց ոչ մեզ համար":
01:15
Until somebody said,
22
59000
3000
Մինչ մեկն ասաց.
01:18
"Look, if you're serious about this,
23
62000
2000
"Լսիր, եթե լուրջ մտադրություններ ունես,
01:20
you first have to write a book about your research. You have to publish something,
24
64000
3000
առաջին հերթին շարադրիր ուսումնասիրությունդ: Պարտավոր ես մի բան հրատարակել":
01:23
and then you'll get the opportunity to write something else.
25
67000
2000
Հետո նոր կկարողանաս այլ բան գրել:
01:25
If you really want to do it you have to do it."
26
69000
2000
Եթե իրոք ուզում ես, ապա ստիպված ես":
01:27
So I said, "You know, I really don't want to write about my research.
27
71000
3000
Ես էլ ասացի. "Գիտեք, իրոք չեմ ուզում ուսումնասիրությանս մասին գրել:
01:30
I do this all day long. I want to write something else.
28
74000
2000
Ամբողջ օրը դա եմ անում: Կուզենայի այլ բան գրել.
01:32
Something a bit more free, less constrained."
29
76000
3000
ինչ-որ ավելի ազատ և սակավ սահմանափակ բան:
01:35
And this person was very forceful and said,
30
79000
3000
Այդ մարդը շատ հաստատակամ էր և ասաց.
01:38
"Look. That's the only way you'll ever do it."
31
82000
2000
"Լսիր, դա քո ուզածին հասնելու միակ ճանապարհն է":
01:40
So I said, "Okay, if I have to do it -- "
32
84000
3000
Ես էլ ասացի: "Լավ, դե եթե ստիպված եմ..."
01:43
I had a sabbatical. I said, "I'll write about my research
33
87000
3000
Ես մի քիչ հանգստացա ու ասեցի: "Ես կգրեմ ուսումնասիրությանս մասին,
01:46
if there is no other way. And then I'll get to do my cookbook."
34
90000
2000
եթե այլ ելք չկա: Հետո կվերադառնամ խոհարարական գրքին":
01:48
So I wrote a book on my research.
35
92000
3000
Այդպիսով, գրեցի ուսումնասիրությանս մասին գիրքը:
01:51
And it turned out to be quite fun in two ways.
36
95000
3000
Պարզվեց, որ բավականին զավեշտալի էր երկու տեսանկյունից:
01:54
First of all, I enjoyed writing.
37
98000
3000
Առաջին հերթին, հաճույքով էի գրում:
01:57
But the more interesting thing was that
38
101000
2000
Բայց ամենահետաքրքրիրն այն էր,
01:59
I started learning from people.
39
103000
2000
որ սկսեցի մարդկանցից սովորել:
02:01
It's a fantastic time to write,
40
105000
2000
Գրելու համար հիանալի ժամանակաշրջան է,
02:03
because there is so much feedback you can get from people.
41
107000
2000
քանի որ այնքան կարծիքներ կարող ես մարդկանցից ստանալ:
02:05
People write me about their personal experience,
42
109000
3000
Մարդիկ ինձ գրում են իրենց անձնական փորձի մասին
02:08
and about their examples, and what they disagree,
43
112000
2000
և իրենց օրինակների մասին, տարակարծությանների
02:10
and nuances.
44
114000
2000
ու նյուանսների:
02:12
And even being here -- I mean the last few days,
45
116000
2000
Եվ նույնիսկ վերջին մի քանի օրերին այստեղ լինելով`
02:14
I've known really heights of obsessive behavior
46
118000
3000
ես ծանոթացա սևեռուն վարքագծի բարձունքների հետ,
02:17
I never thought about.
47
121000
2000
որոնց մասին կյանքում չէի մտածել:
02:19
(Laughter)
48
123000
1000
/Ծիծաղ/
02:20
Which I think is just fascinating.
49
124000
2000
Կարծում եմ` դա հիանալի է:
02:22
I will tell you a little bit about irrational behavior.
50
126000
3000
Ես ձեզ մի քիչ կպատմեմ իռացիոնալ վարքագծի մասին:
02:25
And I want to start by giving you some examples of visual illusion
51
129000
3000
Կուզենայի սկսել տեսողական մի քանի խաբկանքի ցուցադրությամբ`
02:28
as a metaphor for rationality.
52
132000
2000
որպես ռացիոնալի մետաֆոր:
02:30
So think about these two tables.
53
134000
2000
Ուրեմն, մտածեք այս երկու սեղանների մասին:
02:32
And you must have seen this illusion.
54
136000
2000
Երևի տեսել եք այս խաբկանքը:
02:34
If I asked you what's longer, the vertical line on the table on the left,
55
138000
3000
Եթե հարցնեի` ո՞րն է ավելի երկար` ձախ սեղանի ուղղահայաց գիծը,
02:37
or the horizontal line on the table on the right?
56
141000
3000
թե աջ սեղանի հորիզոնտալ գիծը:
02:40
Which one seems longer?
57
144000
3000
Ո՞րը կնշեիք:
02:43
Can anybody see anything but the left one being longer?
58
147000
3000
Արդյո՞ք ձախ սեղանի երկար լինելուց բացի այլ բան կտեսնեիք:
02:46
No, right? It's impossible.
59
150000
2000
Իհարկե ոչ, դա անհնարին Է:
02:48
But the nice thing about visual illusion is we can easily demonstrate mistakes.
60
152000
3000
Բայց տեսախաբկանքի լավն այն է, որ կարող ենք հեշտությամբ ցուցադրել սխալները:
02:51
So I can put some lines on; it doesn't help.
61
155000
3000
Տանենք գծեր, բայց դրանք էլ բան չէն բացատրում:
02:54
I can animate the lines.
62
158000
2000
Կարող եմ հիմա շարժել այդ գծերը:
02:56
And to the extent you believe I didn't shrink the lines,
63
160000
2000
Ու առանց այդ գծերը փոփոխելու, հավատացեք դա չեմ արել,
02:58
which I didn't, I've proven to you that your eyes were deceiving you.
64
162000
5000
ես ապացուցեցի, որ ձեր աչքերը ձեզ խաբում էին:
03:03
Now, the interesting thing about this
65
167000
2000
Հետաքրքրականն այն է,
03:05
is when I take the lines away,
66
169000
2000
երբ գծերը հանեմ,
03:07
it's as if you haven't learned anything in the last minute.
67
171000
2000
այնպես կստացվի, որ մի րոպե առաջ բան չսովորեցիք:
03:09
(Laughter)
68
173000
3000
/Ծիծաղ/
03:12
You can't look at this and say, "Okay now I see reality as it is."
69
176000
3000
Դուք չեք կարողանա նայել ու ասել. "Լավ, հիմա ես տեսնում եմ իրականությունը անպես, ինպես կա":
03:15
Right? It's impossible to overcome this
70
179000
2000
Ճի՞շտ չեմ: Դուք չեք կարող ձերբազատվել
03:17
sense that this is indeed longer.
71
181000
3000
այն զգացողությունից, որ միևնույնն է մի գիծը ավելի երկար է:
03:20
Our intuition is really fooling us in a repeatable, predictable, consistent way.
72
184000
3000
Մեր ինտուիցիան մեզ խաբում է կրկնվող, կանխատեսելի և հետևողական կերպով:
03:23
And there is almost nothing we can do about it,
73
187000
3000
Ու ոչինչ դրա հետ չենք կարող անել`
03:26
aside from taking a ruler and starting to measure it.
74
190000
3000
քանոն վերցնելուց ու չափելուց բացի:
03:29
Here is another one -- this is one of my favorite illusions.
75
193000
3000
Ահա ևս մեկ օրինակ: Սա իմ սիրած խաբկանքներից մեկն է:
03:32
What do you see the color that top arrow is pointing to?
76
196000
3000
Ի՞նչ գույնի է վերևի աղեղի տակի քառակուսին:
03:35
Brown. Thank you.
77
199000
2000
Դարչնագույն: Շնորհակալություն:
03:37
The bottom one? Yellow.
78
201000
2000
Իսկ ներքևի՞նը: Դեղին:
03:39
Turns out they're identical.
79
203000
2000
Պարզվում է դրանք նույնն են:
03:41
Can anybody see them as identical?
80
205000
2000
Ինչ որ մեկը կարո՞ղ է դա տեսնել:
03:43
Very very hard.
81
207000
2000
Շատ մեծ դժվարությամբ:
03:45
I can cover the rest of the cube up.
82
209000
2000
Կարող եմ ծածկել խորանարդի մնացյալ մասը:
03:47
And if I cover the rest of the cube you can see that they are identical.
83
211000
3000
Ու եթե դա անեմ, կտեսնեք, որ դրանք նույնն են:
03:50
And if you don't believe me you can get the slide later
84
214000
2000
Իսկ եթե ինձ չեք հավատում, ապա կարող եք հետո վերցնել սլայդը,
03:52
and do some arts and crafts and see that they're identical.
85
216000
3000
փորձարկումներ անել և տեսնել, որ դրանք նույնն են:
03:55
But again it's the same story
86
219000
2000
Սակայն պատմությունը կկրկնվի,
03:57
that if we take the background away,
87
221000
2000
եթե ֆոնը հանենք, ապա
03:59
the illusion comes back. Right.
88
223000
2000
խաբկանքը հետ կգա:
04:01
There is no way for us not to see this illusion.
89
225000
3000
Չխաբնվելու տարբերակ չկա:
04:04
I guess maybe if you're colorblind I don't think you can see that.
90
228000
3000
Իհարկե եթե դուք դալտոնիկ չեք:
04:07
I want you to think about illusion as a metaphor.
91
231000
3000
Ուզում եմ խաբկանքը ընդունեք որպես փոխաբերություն (մետաֆոր):
04:10
Vision is one of the best things we do.
92
234000
2000
Տեսնելը մեզ մոտ ամենալավ ստացվող բաներից մեկն է:
04:12
We have a huge part of our brain dedicated to vision --
93
236000
2000
Մեր ուղեղի մի մեծ մաս տեսողությանն է նվիրված:
04:14
bigger than dedicated to anything else.
94
238000
2000
Ավելի մեծ մասը, քան որևէ այլ բանի:
04:16
We do more vision more hours of the day than we do anything else.
95
240000
4000
Մենք օրվա ընթացքում ամենաշատը տեսնում ենք:
04:20
And we are evolutionarily designed to do vision.
96
244000
2000
Մենք էվոլյուցիայով ստեղծված ենք տեսնելու համար:
04:22
And if we have these predictable repeatable mistakes in vision,
97
246000
3000
Եթե անում ենք նույն կրկնվող և կանխատեսելի սխալները տեսողության մեջ,
04:25
which we're so good at,
98
249000
2000
որը մեզ մոտ ստացվող ամենալավ բաներից մեկն է:
04:27
what's the chance that we don't make even more mistakes
99
251000
2000
Այդ պարագայում ինչքանո՞վ է հնարավոր ավելի շատ սխալներ չկատարելը
04:29
in something we're not as good at --
100
253000
2000
մեզ մոտ այդքան էլ լավ չստացվող բաներում:
04:31
for example, financial decision making:
101
255000
2000
Օրինակ` ֆինանսկան որոշումների ընդունման ժամանակ:
04:33
(Laughter)
102
257000
2000
/Ծիծաղ/
04:35
something we don't have an evolutionary reason to do,
103
259000
2000
Մի բան, որը մենք էվոլյուցիայի ընթացքում խնդիր չունեինք անելու:
04:37
we don't have a specialized part of the brain,
104
261000
2000
Մենք ուղեղի հատուկ հատված չունենք դրա համար,
04:39
and we don't do that many hours of the day.
105
263000
2000
ինչպես նաև ժամերով չենք զբաղվում դրանով օրվա ընթացքում:
04:41
And the argument is in those cases
106
265000
3000
Դրա համար էլ այս դեպքերում,
04:44
it might be the issue that we actually make many more mistakes
107
268000
4000
մենք ավելի շատ սխալներ ենք անում:
04:48
and, worse, not have an easy way to see them.
108
272000
3000
Ու ավելի վատ է, որ չենք էլ կարողանում դրանք տեսնել:
04:51
Because in visual illusions we can easily demonstrate the mistakes;
109
275000
3000
Որովհետև տեսողական խաբկանքների դեպքում մենք կարող ենք դրանք ցուցադրել:
04:54
in cognitive illusion it's much, much harder
110
278000
2000
Սակայն իմացական (կոգնիտիվ) խաբկանքների ժամանակ շատ ավելի բարդ է
04:56
to demonstrate to people the mistakes.
111
280000
2000
մարդկանց իրենց սխալները ցուցադրելը:
04:58
So I want to show you some cognitive illusions,
112
282000
3000
Այսպիսով, ուզում եմ ձեզ իմացական կամ
05:01
or decision-making illusions, in the same way.
113
285000
3000
որոշումների կայացման խաբկանքներ ցուցադրել:
05:04
And this is one of my favorite plots in social sciences.
114
288000
3000
Սա հասարակական գիտությունների իմ ամնեասիրած գրաֆիկներից է:
05:07
It's from a paper by Johnson and Goldstein.
115
291000
4000
Ջոնսոնի և Գոլդշտայնի աշխատություններից է վերցված:
05:11
And it basically shows
116
295000
2000
Այն պարզապես ցույց է տալիս
05:13
the percentage of people who indicated
117
297000
2000
մարդկանց տոկոսը, որոնք նշում են, որ
05:15
they would be interested in giving their organs to donation.
118
299000
4000
հետաքրքրված են օրգաններ նվիրաբերելու մեջ:
05:19
And these are different countries in Europe. And you basically
119
303000
2000
Սրանք եվրոպական տարբեր երկրներ են: Կարելի է տարանջատել
05:21
see two types of countries:
120
305000
2000
երկրների երկու տեսակ:
05:23
countries on the right, that seem to be giving a lot;
121
307000
2000
Աջում գտնվող երկրները ավելի շատ են հակված օրգաններ նվիրաբերելուն:
05:25
and countries on the left that seem to giving very little,
122
309000
3000
Իսկ ձախում գտնվող երկրները շատ քիչ
05:28
or much less.
123
312000
2000
կամ շատ ավելի քիչ:
05:30
The question is, why? Why do some countries give a lot
124
314000
2000
Հարցը նրանում է, թե ինչու՞: Ինչու՞ են որոշ երկրներ ավելի
05:32
and some countries give a little?
125
316000
2000
շատ տալիս, իսկ որոշները՝ քիչ:
05:34
When you ask people this question,
126
318000
2000
Երբ մարդկանց հարցնում ես,
05:36
they usually think that it has to be something about culture.
127
320000
2000
նրանք սովորաբար կարծում են, թե դա պայմանավորված է մշակույթի հետ:
05:38
Right? How much do you care about people?
128
322000
2000
Այդպե՞ս չէ: Որքա՞նով եք դուք մտահոգվում այլ մարդկանց մասին:
05:40
Giving your organs to somebody else
129
324000
2000
Օրգանները մեկ այլ մարդուն տալը
05:42
is probably about how much you care about society, how linked you are.
130
326000
3000
հավանաբար կախված է նրանից, թե ինչքան եք մտահոգվում հասարակության մասին, ինչքան եք դրան կապված:
05:45
Or maybe it is about religion.
131
329000
2000
Իսկ միգուցե դա հավատքից է:
05:47
But, if you look at this plot,
132
331000
2000
Սակայն, եթե նայենք պատկերին,
05:49
you can see that countries that we think about as very similar
133
333000
3000
կտեսնենք, որ այն երկները, որոնք մեր կարծիքով նման են,
05:52
actually exhibit very different behavior.
134
336000
3000
իրականում լրիվ տարբեր վարքագիծ են ցուցաբերում:
05:55
For example, Sweden is all the way on the right,
135
339000
2000
Օրինակ` Շվեդիան ամենաաջում է,
05:57
and Denmark, that we think is culturally very similar,
136
341000
3000
մինչդեռ Դանիան, որը մենք համարում ենք մշակույթով նման,
06:00
is all the way on the left.
137
344000
2000
ամենաձախում է:
06:02
Germany is on the left. And Austria is on the right.
138
346000
4000
Գերմանիան ձախում է, Ավստրիան աջում:
06:06
The Netherlands is on the left. And Belgium is on the right.
139
350000
3000
Նիդեռլանդները ձախում են, իսկ Բելգիան աջում:
06:09
And finally, depending on your particular version
140
353000
3000
Ի վերջո, հիմնվելով եվրոպական նմանության ձեր յուրահատուկ
06:12
of European similarity,
141
356000
2000
ընկալման վրա,
06:14
you can think about the U.K and France as either similar culturally or not.
142
358000
5000
կարող եք մտածել, որ Մեծ Բրիտանիան և Ֆրանսիան կամ իրար նման են, կամ ոչ:
06:19
But it turns out that from organ donation they are very different.
143
363000
4000
Պարզվում է, որ օրգանների նվիրաբերման տեսանկյունից նրանք շատ տարբեր են:
06:23
By the way, the Netherlands is an interesting story.
144
367000
2000
Ի դեպ, Նիդեռլանդները հետաքրքրիր պատմություն ունեն:
06:25
You see the Netherlands is kind of the biggest of the small group.
145
369000
5000
Կարող եք տեսնել, որ այն փոքր խմբի ամենամեծն է:
06:30
Turns out that they got to 28 percent
146
374000
3000
Պարզվում է, նրանք 28 տոկոսի են հասել
06:33
after mailing every household in the country a letter
147
377000
3000
երկրի ամեն ընտանիքին նամակ ուղարկելով
06:36
begging people to join this organ donation program.
148
380000
3000
և աղաչելով միանալ օրգանների նվիրաբերման ծրագրին:
06:39
You know the expression, "Begging only gets you so far"?
149
383000
3000
Գիտեք արտահայտությունը. "Աղաչելով միայն այսքանի կհասնես":
06:42
It's 28 percent in organ donation.
150
386000
3000
Այն 28 տոկոս է օրգանների նվիրաբերման պարագայում:
06:45
(Laughter)
151
389000
2000
/Ծիծաղ/
06:47
But whatever the countries on the right are doing
152
391000
2000
Սակայն ինչ էլ որ աջի երկրներն են անում,
06:49
they are doing a much better job than begging.
153
393000
2000
նրանք շատ ավելի լավ աշխատանք են անում, քան աղաչելը:
06:51
So what are they doing?
154
395000
2000
Այսպիսով, ի՞նչ են նրանք անում:
06:53
Turns out the secret has to do with a form at the DMV.
155
397000
3000
Պարզվում է, գաղտնիքը ՊԱՏ-ի (Պետական ավտոտեսչության) կողմից օգտագործվող ձևերից մեկի մեջ է:
06:56
And here is the story.
156
400000
2000
Ահա և պատմությունը:
06:58
The countries on the left have a form at the DMV
157
402000
2000
Ձախ կողմի երնրները ՊԱՏ-ի ձևն են կիրառում,
07:00
that looks something like this.
158
404000
2000
որը հետևալ տեսքի ունի.
07:02
Check the box below if you want to participate
159
406000
2000
Նշում կատարեք, եթե ցանկանում եք մասնակցել
07:04
in the organ donor program.
160
408000
2000
օրգանների նվիրաբերման ծրագրին:
07:06
And what happens?
161
410000
2000
Ու ի՞նչ է հետևում:
07:08
People don't check, and they don't join.
162
412000
3000
Մարդիկ չեն նշում և չեն մասնակցում:
07:11
The countries on the right, the ones that give a lot,
163
415000
2000
Աջի երկրներում, որոնք ավելի շատ են նվիրաբերում,
07:13
have a slightly different form.
164
417000
2000
գոյություն ունի մի քիչ տարբերվող ձև:
07:15
It says check the box below if you don't want to participate.
165
419000
3000
Այն ասում է. նշում կատարեք, եթե չեք ուզում մասնակցել:
07:18
Interestingly enough, when people get this,
166
422000
2000
Բավականին հետաքրքիր է, որ մարդիկ
07:20
they again don't check -- but now they join.
167
424000
3000
կրկին չեն նշում: Բայց այս դեպքում նրանք մասնակից են դառնում:
07:23
(Laughter)
168
427000
3000
/Ծիծաղ/
07:26
Now think about what this means.
169
430000
3000
Հիմա մտածեք, թե սա ինչ է նշանակում:
07:29
We wake up in the morning and we feel we make decisions.
170
433000
4000
Մենք առավոտյան արթնանում ենք և կարծում, որ որոշումներ ենք կայացնում:
07:33
We wake up in the morning and we open the closet
171
437000
2000
Մենք առավոտյան արթնանում ենք և բացում զգեստապահարանի դուռը:
07:35
and we feel that we decide what to wear.
172
439000
2000
Մենք կարծում ենք, թե որոշում ենք ինչ հագնել:
07:37
And we open the refrigerator and we feel that we decide what to eat.
173
441000
3000
Մենք բացում ենք սառնարանը և կարծում, թե որոշում ենք ինչ ուտել:
07:40
What this is actually saying is that
174
444000
2000
Իրականում այս ամենի իմաստն այն է,
07:42
much of these decisions are not residing within us.
175
446000
2000
որ մեր որոշումներից շատերը մեզանից կախված չեն:
07:44
They are residing in the person who is designing that form.
176
448000
3000
Դրանք կախված են այն մարդկանցից, որոնք մեզ համար այդ ձևերը մշակում են:
07:47
When you walk into the DMV,
177
451000
3000
Երբ մտնում ես ՊԱՏ,
07:50
the person who designed the form will have a huge influence
178
454000
2000
այդ ձևը մշակած մարդը մեզ վրա մեծ ազդեցություն կունենա այն պարագայում,
07:52
on what you'll end up doing.
179
456000
2000
թե մենք ինչպես ենք վարվելու վերջում:
07:54
Now it's also very hard to intuit these results. Think about it for yourself.
180
458000
4000
Շատ բարդ է նաև կանխազգալ այդ արդյուքները: Ինքներդ մտածեք այդ մասին:
07:58
How many of you believe
181
462000
2000
Ձեզանից քանի՞սն է մտածում,
08:00
that if you went to renew your license tomorrow,
182
464000
2000
որ երբ վաղը գնաք վարորդական իրավունքները նորացնելու
08:02
and you went to the DMV,
183
466000
2000
և գնաք ՊԱՏ
08:04
and you would encounter one of these forms,
184
468000
2000
ու լրացնեք այս ձևերից մեկը,
08:06
that it would actually change your own behavior?
185
470000
3000
ձեր վարքագիծը կփոխվի:
08:09
Very, very hard to think that you will influence us.
186
473000
2000
Շատ դժվար է պատկերացնել, թե դուք ազդեցություն կունենաք մեր վրա:
08:11
We can say, "Oh, these funny Europeans, of course it would influence them."
187
475000
2000
Մենք կարող ենք ասել. "Վա՜յ, այս ծիծաղելի եվրոպացիները: Իհարկե դա նրանց վրա կազդի":
08:13
But when it comes to us,
188
477000
3000
Սակայն, երբ խոսքը մեզ է վերաբերվում,
08:16
we have such a feeling that we are at the driver's seat,
189
480000
2000
մենք կարծում ենք, թե ուղղորդողը մենք ենք,
08:18
we have such a feeling that we are in control,
190
482000
2000
մենք մտածում ենք, որ մենք ենք հսկում իրավիճակը
08:20
and we are making the decision,
191
484000
2000
և մենք ենք որոշումներ կայացնում:
08:22
that it's very hard to even accept
192
486000
2000
Այդ իսկ պատճառով շատ բարդ է ընդունել
08:24
the idea that we actually have
193
488000
2000
այն գաղափարը, որ իրականում
08:26
an illusion of making a decision, rather than an actual decision.
194
490000
4000
մեզ մոտ որոշում կայացնելու խաբկանք է, այլ ոչ իրական որոշում:
08:30
Now, you might say,
195
494000
2000
Իհարկե կարող եք ասել.
08:32
"These are decisions we don't care about."
196
496000
3000
"Մեզ համար մեկ են այդ որոշումները":
08:35
In fact, by definition, these are decisions
197
499000
2000
Իրականում, սրանք որոշումներ են մի բանի մասին,
08:37
about something that will happen to us after we die.
198
501000
2000
ինչը կպատահի մեզ հետ մահվանից հետո:
08:39
How could we care about something less
199
503000
3000
Արդյո՞ք ամենաքիչը չպիտի հետաքրքրվենք այն բանի մասին, ինչ է կատարվում մահվանից հետո,
08:42
than something that happens after we die?
200
506000
2000
քան այլ բանի մասին:
08:44
So a standard economist, someone who believes in rationality,
201
508000
3000
Այսպիսով, սովորական տնտեսագետը, որը հավատում է ռացիոնալությանը,
08:47
would say, "You know what? The cost of lifting the pencil
202
511000
3000
կասեր. "Գիտե՞ք ինչ: Մատիտ վերցնելու
08:50
and marking a V is higher than the possible
203
514000
2000
և V նկարելու ծախսը անձի համար ավելի մեծ է,
08:52
benefit of the decision,
204
516000
2000
քան իր որոշումից ստացված հնարավոր օգուտը":
08:54
so that's why we get this effect."
205
518000
2000
Դրա համար էլ ստանում ենք նմանատիպ արդյունք:
08:56
But, in fact, it's not because it's easy.
206
520000
3000
Բայց իրականում սա տեղի է ունենում, ոչ թե այն պատճառով, որ հեշտ է:
08:59
It's not because it's trivial. It's not because we don't care.
207
523000
3000
Ոչ թե, որ պարզ է: Ոչ թե, որ չենք մտահոգվում:
09:02
It's the opposite. It's because we care.
208
526000
3000
Ընդհակառակը, որովհետև մտահոգվում ենք:
09:05
It's difficult and it's complex.
209
529000
2000
Դա շատ բարդ է և բազմաբնույթ:
09:07
And it's so complex that we don't know what to do.
210
531000
2000
Այնքան բազմաբնույթ է, որ չգիտենք, թե ինչ անենք:
09:09
And because we have no idea what to do
211
533000
2000
Ու քանի որ գաղափար անգամ չունենք անելիքի վերաբերյալ,
09:11
we just pick whatever it was that was chosen for us.
212
535000
4000
մենք ընտրում ենք այն, ինչ մեզ համար արդեն ընտրված էր:
09:15
I'll give you one more example for this.
213
539000
2000
Մեկ այլ օրինակ կբերեմ:
09:17
This is from a paper by Redelmeier and Schaefer.
214
541000
3000
Սա Ռեդելմայերի և Շըֆիերի աշխատությունից է:
09:20
And they said, "Well, this effect also happens to experts,
215
544000
3000
Նրանք ասում են."Դե, այս էֆեկտը պատահում է նաև փորձագետների հետ.
09:23
people who are well-paid, experts in their decisions,
216
547000
3000
մարդիկ, որոնք լավ են վարձատրվում, մասնագիտացած են իրենց որոշումների մեջ,
09:26
do it a lot."
217
550000
2000
դա շատ են անում":
09:28
And they basically took a group of physicians.
218
552000
2000
Նրանք հավաքեցին մի խումբ բժիշկների
09:30
And they presented to them a case study of a patient.
219
554000
2000
և ներկայացրեցին մի հիվանդի գործ:
09:32
Here is a patient. He is a 67-year-old farmer.
220
556000
4000
Ահա հիվանդը: Նա 67 տարեկան ֆերմեր է:
09:36
He's been suffering from a right hip pain for a while.
221
560000
2000
Նա ինչքան ժամանակ է տանջվում է աջ կոնքի ցավից:
09:38
And then they said to the physician,
222
562000
2000
Հետո բժիշկներին ասացին.
09:40
"You decided a few weeks ago
223
564000
2000
"Մի քանի շաբաթ առաջ որոշում կայացվեց,
09:42
that nothing is working for this patient.
224
566000
2000
որ այս հիվանդին ոչինչ չի օգնում...
09:44
All these medications, nothing seems to be working.
225
568000
2000
բոլոր այս դեղամիջոցները... Ոչինչ չի գործում...
09:46
So you refer the patient to hip replacement therapy.
226
570000
3000
Այսպիսով դուք ուղարկում եք հիվանդին կոնքի վիրահատության
09:49
Hip replacement. Okay?"
227
573000
2000
Կոնքազդրի վիրահատության... Հասկանալի՞ է:"
09:51
So the patient is on a path to have his hip replaced.
228
575000
3000
Այսպիսով հիվանդը կոնքազդրի վիրահատության ճամփին է:
09:54
And then they said to half the physicians, they said,
229
578000
2000
Հետո բժիշկների մի մասին ասում են.
09:56
"Yesterday you reviewed the patient's case
230
580000
2000
"Երեկ վերանայեցինք հիվանդի անկետան
09:58
and you realized that you forgot to try one medication.
231
582000
3000
և հասկացանք, որ մոռացել էիք մի դեղամիջոց օգտագործել:
10:01
You did not try ibuprofen.
232
585000
3000
Դուք չէիք փորձել այբուփրոֆենը:
10:04
What do you do? Do you pull the patient back and try ibuprofen?
233
588000
3000
Ի՞նչ կանեիք. հետ կկանչեիք հիվանդին և կփորձեիք այբուփրոֆենը,
10:07
Or do you let them go and have hip replacement?"
234
591000
3000
թե կթողնեիք տանեին վիրահատության":
10:10
Well the good news is that most physicians in this case
235
594000
2000
Լավ լուրն այն է, որ բժիշկների մեծ մասը այս դեպքում
10:12
decided to pull the patient and try the ibuprofen.
236
596000
3000
որոշել էր հետ կանչել հիվանդին և փորձել այբուփրոֆենը:
10:15
Very good for the physicians.
237
599000
2000
Շատ լավ է բժիշկների համար:
10:17
The other group of the physicians, they said,
238
601000
2000
Բժիշկների երկրորդ կեսին ասել էին.
10:19
"Yesterday when you reviewed the case
239
603000
2000
"Երեկ, երբ դուք վերանայեցիք հիվանդի անկետան
10:21
you discovered there were two medications you didn't try out yet,
240
605000
2000
և բացահայտեցիք, որ դեռևս երկու դեղամիջոց չեք օգտագործել`
10:23
ibuprofen and piroxicam."
241
607000
3000
այբուփրոֆեն և պիրոքսիկամ":
10:26
And they said, "You have two medications you didn't try out yet. What do you do?
242
610000
3000
Նրանց ասել էին: "Դուք ունեք երկու դեղամիջոց, որ դեռ չեք փորձել: Ի՞նչպես կվարվեք":
10:29
You let them go. Or you pull them back.
243
613000
2000
Կթողնեք գնա, թե հետ կկանչեք:
10:31
And if you pull them back do you try ibuprofen or piroxicam? Which one?"
244
615000
3000
Ու եթե հետ կանչեք, որ մի դեղամիջոցը կփորձեք` այբուփրոֆենը, թե պիրոքսիկամը:"
10:34
Now think of it. This decision
245
618000
2000
Մի պահ մտածեք սրա մասին: Ավելի հեշտ է
10:36
makes it as easy to let the patient continue with hip replacement.
246
620000
3000
ուղարկել հիվանդին վիրահատության:
10:39
But pulling them back, all of the sudden becomes more complex.
247
623000
3000
Բայց նրան հետ կանչելը հիմա դառնում է ավելի բարդ:
10:42
There is one more decision.
248
626000
2000
Առաջանում է մեկ այլ որոշման կարիք:
10:44
What happens now?
249
628000
2000
Ի՞նչ է պատահում այս դեպքում:
10:46
Majority of the physicians now choose to let the patient go
250
630000
3000
Բժիշկների մեծամասնությունը որոշում է հետ չկանչել
10:49
to hip replacement.
251
633000
2000
հիվանդին վիրահատությունից:
10:51
I hope this worries you, by the way --
252
635000
2000
Ի դեպ, հուսով եմ, սա ձեզ մտածելու առիթ կդառնա,
10:53
(Laughter)
253
637000
1000
/Ծիծաղ/
10:54
when you go to see your physician.
254
638000
2000
երբ գնաք բժշկի այցելության:
10:56
The thing is is that no physician would ever say,
255
640000
3000
Բանը նրանում է, որ ոչ մի բժիշկ երբեք չի ասի.
10:59
"Piroxicam, ibuprofen, hip replacement.
256
643000
2000
"Պիրոքսիկամ, այբուփրոֆեն, վիրահատություն:
11:01
Let's go for hip replacement."
257
645000
2000
Եկեք վիրահատություն անենք":
11:03
But the moment you set this as the default
258
647000
3000
Բայց այն պահին, երբ դա տրվում է որպես դիցուք,
11:06
it has a huge power over whatever people end up doing.
259
650000
4000
այն մեծ ազդեցություն է ունենում մարդկանց հետագա արարքների վրա:
11:10
I'll give you a couple of more examples on irrational decision-making.
260
654000
3000
Ես ձեզ իռացիոնալ որոշումներ կայացնելու ևս մի քանի օրինակներ կբերեմ:
11:13
Imagine I give you a choice.
261
657000
2000
Պատկերացրեք, ես ձեզ ընտրելու հնարավորություն եմ ընձեռում.
11:15
Do you want to go for a weekend to Rome?
262
659000
2000
Ցանկանու՞մ եք արդյոք գնալ Հռոմ հանգստյան օրերին:
11:17
All expenses paid:
263
661000
2000
Բոլոր ծախսերը փակվում են`
11:19
hotel, transportation, food, breakfast,
264
663000
2000
հյուրանոցը, տրանսպորտը, ուտելիքը, հիմնական նախաճաշը,
11:21
a continental breakfast, everything.
265
665000
2000
թեթև նախաճաշը:
11:23
Or a weekend in Paris?
266
667000
2000
Թե՞ ուիքենդ Փարիզում:
11:25
Now, a weekend in Paris, a weekend in Rome, these are different things;
267
669000
3000
Փարիզում կամ Հռոմում ուիքենդները տարբեր բաներ են:
11:28
they have different food, different culture, different art.
268
672000
2000
Տարբեր ուտելիքներ, տարբեր մշակույթ, տարբեր արվեստ:
11:30
Now imagine I added a choice to the set
269
674000
2000
Պատկերացրեք, որ ավելցանում եմ մեկ այլ տարբերակ,
11:32
that nobody wanted.
270
676000
2000
որ ոչ ոք չէր ընտրել:
11:34
Imagine I said, "A weekend in Rome,
271
678000
2000
Պատկերացրեք ես ասում եմ. "Ուիքենդ Հռոմում,
11:36
a weekend in Paris, or having your car stolen?"
272
680000
3000
ուիքենդ Փարիզում, թե՞ ձեր մեքենայի առևանգում":
11:39
(Laughter)
273
683000
3000
/Ծիծաղ/
11:42
It's a funny idea, because why would having your car stolen,
274
686000
3000
Զավեշտալի գաղափար է: Ի՞նչ պիտի մեքեանյի առևանգումը փոխի
11:45
in this set, influence anything?
275
689000
2000
այս պարագայում:
11:47
(Laughter)
276
691000
2000
/Ծիծաղ/
11:49
But what if the option to have your car stolen
277
693000
3000
Բայց ինչ կլինի, եթե մեքենայի առևանգման տարբերակը
11:52
was not exactly like this.
278
696000
2000
մի քիչ այլ ձևակերպենք:
11:54
What if it was a trip to Rome, all expenses paid,
279
698000
2000
Ինչ կնախընտրեիք, եթե Հռոմի համար բոլոր ծախսերը
11:56
transportation, breakfast,
280
700000
2000
փակվում են:
11:58
but doesn't include coffee in the morning.
281
702000
3000
Սակայն առավոտյան սուրճ չի մատուցվում:
12:01
If you want coffee you have to pay for it yourself. It's two euros 50.
282
705000
3000
Ցանկության դեպքում պիտի դուք ինքներդ վճարեք 2.50 եվրո:
12:04
Now in some ways,
283
708000
3000
Այսպիոսով, եթե հնարավոր է Հռոմի տարբերակը ստանալ
12:07
given that you can have Rome with coffee,
284
711000
2000
սուրճի հետ միասին,
12:09
why would you possibly want Rome without coffee?
285
713000
3000
ապա ինչու՞ պիտի ընտրեք Հռոմ առանց սուրճի տարբերակը:
12:12
It's like having your car stolen. It's an inferior option.
286
716000
3000
Դա մեքենան գողանալու նման բան է: Անբարենպաստ պայման է:
12:15
But guess what happened. The moment you add Rome without coffee,
287
719000
2000
Ու գիտեք, այն վայրկյանին, երբ ավելացնում եք Հռոմը առանց սուրճի տարբերակը,
12:17
Rome with coffee becomes more popular. And people choose it.
288
721000
5000
սուրճով Հռոմը դառնում է ավելի ցանկալի: Մարդիկ դա են ընտրում:
12:22
The fact that you have Rome without coffee
289
726000
3000
Փաստը, որ կա Հռոմ առաց սուրճի,
12:25
makes Rome with coffee look superior,
290
729000
2000
սուրճով Հռոմը դարձնում է ավելի գրավիչ:
12:27
and not just to Rome without coffee -- even superior to Paris.
291
731000
3000
Նույնիսկ ավելի գրավիչ, քան Փարիզը:
12:30
(Laughter)
292
734000
4000
/Ծիծաղ/
12:34
Here are two examples of this principle.
293
738000
2000
Ահա երկու օրինակ այս սկզբունքից:
12:36
This was an ad from The Economist a few years ago
294
740000
3000
Մի քանի տարի առաջ սա The Economist ամսագրի գովազդներից մեկն էր, որը
12:39
that gave us three choices.
295
743000
2000
առաջարկում էր երեք տարբերակ:
12:41
An online subscription for 59 dollars.
296
745000
3000
Առցանց բաժանորդագրում 59 դոլարով:
12:44
A print subscription for 125.
297
748000
4000
Տպագիր բաժանորդագրում 125 դոլարով:
12:48
Or you could get both for 125.
298
752000
2000
Կամ երկուսը 125-ով:
12:50
(Laughter)
299
754000
2000
/Ծիծաղ/
12:52
Now I looked at this and I called up The Economist.
300
756000
2000
Ես տեսա դա ու զանգահարեցի The Economist ամսագրի խմբագրությանը:
12:54
And I tried to figure out what were they thinking.
301
758000
3000
Փորձեցի պարզել` ինչ էին մտածում:
12:57
And they passed me from one person to another to another,
302
761000
3000
Մի մարդուց մեկն էին փոխանցում զանգս:
13:00
until eventually I got to a person who was in charge of the website.
303
764000
4000
Մինչև միացրեցին վեբ կայքի պատասխանատուի հետ:
13:04
And I called them up. And they went to check what was going on.
304
768000
3000
Զանգահարեցի, նրանք սկսեցին պարզաբանել, թե ինչ է կատարվում:
13:07
The next thing I know, the ad is gone. And no explanation.
305
771000
4000
Հաջորդ բանն այն էր, որ գովազդը հանվեց առանց բացատրության:
13:11
So I decided to do the experiment
306
775000
2000
Որոշեցի մի փորձ անց կացնել, որը
13:13
that I would have loved The Economist to do with me.
307
777000
3000
կուզենայի The Economist-ը աներ ինձ հետ:
13:16
I took this and I gave it to 100 MIT students.
308
780000
2000
Վերցրեցի գովազդի հայտարարությունը և տվեցի ՄՏԻ 100 ուսանողի:
13:18
I said, "What would you choose?"
309
782000
2000
Հարցրեցի. ո՞ր տարբերակը կընտրեք:
13:20
These are the market share. Most people wanted the combo deal.
310
784000
4000
Մեծ մասը ընտրեց երրորդ տարբերակը:
13:24
Thankfully nobody wanted the dominated option.
311
788000
2000
Բարեբախտաբար ոչ ոք չուզեց գերակշռող տարբերակը:
13:26
That means our students can read.
312
790000
2000
Նշանակում է, մեր ուսանողները կարդալ գիտեն:
13:28
(Laughter)
313
792000
1000
/Ծիծաղ/
13:29
But now if you have an option that nobody wants,
314
793000
3000
Բայց եթե կա տարբերակ, որը ոչ ոք չի նախընտրում,
13:32
you can take it off. Right?
315
796000
2000
ապա կարող ենք հանել այն, այդպես չէ՞:
13:34
So I printed another version of this,
316
798000
2000
Տպեցի մեկ այլ առաջարկ:
13:36
where I eliminated the middle option.
317
800000
2000
Որտեղ հանել էի մեջտեղի տարբերակը:
13:38
I gave it to another 100 students. Here is what happens.
318
802000
3000
Տվեցի այլ 100 ուսանողների: Ահա թե ինչ տեղի ունեցավ:
13:41
Now the most popular option became the least popular.
319
805000
3000
Հիմա էլ ամենագրավիչ տարբերակը դարձավ ամենաքիչը,
13:44
And the least popular became the most popular.
320
808000
3000
և հակառակը:
13:47
What was happening was the option that was useless,
321
811000
4000
Մեջտեղի անօգտակար ընտրությունը,
13:51
in the middle, was useless in the sense that nobody wanted it.
322
815000
4000
անօգտակար էր այն պատճառով, որովհետև ոչ ոք այն չէր նախընտրում:
13:55
But it wasn't useless in the sense that it helped people figure out
323
819000
2000
Բայց օգտակար էր նրանով, որ օգնում էր մարդկանց հասկանալ,
13:57
what they wanted.
324
821000
2000
թե իրենք ինչ էին ուզում:
13:59
In fact, relative to the option in the middle,
325
823000
3000
Իրականում, համեմատած մեջտեղի տարբերակի հետ,
14:02
which was get only the print for 125,
326
826000
4000
ինչը տպագիր բաժանորդագրությունն էր 125-ով,
14:06
the print and web for 125 looked like a fantastic deal.
327
830000
4000
առցանաց և տպագիր բաժանորդագրությունը 125-ով հիանալի ձեռքբերում էր:
14:10
And as a consequence, people chose it.
328
834000
2000
Եվ որպես հետևանք, մարդիկ դա էլ ընտրում էին:
14:12
The general idea here, by the way,
329
836000
2000
Այստեղ հիմնական իմաստը կայանում է նրանում,
14:14
is that we actually don't know our preferences that well.
330
838000
2000
որ մենք իրականում այդքան էլ լավ չենք հասկանում մեր նախընտրությունները:
14:16
And because we don't know our preferences that well
331
840000
2000
Ու քանի որ դա այդպես է,
14:18
we're susceptible to all of these influences from the external forces:
332
842000
4000
մեզ վրա ազդում են արտաքին ուժերը:
14:22
the defaults, the particular options that are presented to us, and so on.
333
846000
4000
Դիցուք տվյալները, որոշակի պայմանները և այլնը:
14:26
One more example of this.
334
850000
2000
Մեկ այլ օրինակ:
14:28
People believe that when we deal with physical attraction,
335
852000
3000
Մարդիկ կարծում են, որ արտաքին գրավչության դեպքում,
14:31
we see somebody, and we know immediately whether we like them or not,
336
855000
3000
մեկին տեսնում ենք ու միանգամից հասկանում, արդյոք մեզ դուր է գալիս անձը, թե ոչ:
14:34
attracted or not.
337
858000
2000
Շլանում ենք նրանով, թե ոչ:
14:36
Which is why we have these four-minute dates.
338
860000
2000
Դրա համար էլ ունենք 4 րոպեանոց ժամադրություններ:
14:38
So I decided to do this experiment with people.
339
862000
3000
Այդ իսկ պատճառով որոշեցի մի փորձ կատարել մարդկանց հետ:
14:41
I'll show you graphic images of people -- not real people.
340
865000
2000
Կցուցադրեմ ոչ իրական մարդկանց գրաֆիկական պատկերներ:
14:43
The experiment was with people.
341
867000
2000
Փորձը կատարել էի մարդկանց հետ:
14:45
I showed some people a picture of Tom, and a picture of Jerry.
342
869000
3000
Որոշ մարդկանց ցույց էի տվել Թոմի և Ջերիի նկարները:
14:48
I said "Who do you want to date? Tom or Jerry?"
343
872000
3000
Հարցրել էի, արդյոք Թոմին, թե Ջերիին կժամադրեին:
14:51
But for half the people I added an ugly version of Jerry.
344
875000
4000
Մասնակիցների մի կեսի համար ավելացրել էի Ջերիի տգեղ տարբերակը:
14:55
I took Photoshop and I made Jerry slightly less attractive.
345
879000
5000
Photoshop-ով թեթևակի տգեղացրել էի Ջերիին:
15:00
(Laughter)
346
884000
1000
/Ծիծաղ/
15:01
The other people, I added an ugly version of Tom.
347
885000
4000
Մյուս կեսին տվել էի Թոմի տգեղ տարբերակը:
15:05
And the question was, will ugly Jerry and ugly Tom
348
889000
3000
Հարցը նրանում էր` արդյո՞ք տգեղ Ջերին կամ Թոմը
15:08
help their respective, more attractive brothers?
349
892000
4000
կօգնեն իրենց ավելի հմայիչ "եղբայրներին":
15:12
The answer was absolutely yes.
350
896000
2000
Պատասխանը միանգամայն դրական էր:
15:14
When ugly Jerry was around, Jerry was popular.
351
898000
2000
Երբ կար տգեղ Ջերի տարբերակը, Ջերին ավելի ցանկալի էր:
15:16
When ugly Tom was around, Tom was popular.
352
900000
2000
Երբ կար տգեղ Թոմի տարբերակը, Թոմն ավելի ցանկալի էր:
15:18
(Laughter)
353
902000
2000
/Ծիծաղ/
15:20
This of course has two very clear implications
354
904000
2000
Այս ամենը կյանքի համար ունի երկու
15:22
for life in general.
355
906000
4000
կոնկրետ նշանակություն:
15:26
If you ever go bar hopping, who do you want to take with you?
356
910000
3000
Եթե գնաս բար ծանոթանալու, ու՞մ կտանես հետդ:
15:29
(Laughter)
357
913000
6000
/Ծիծաղ/
15:35
You want a slightly uglier version of yourself.
358
919000
3000
Ձեր մի քիչ ավելի տգեղ տարբերակը:
15:38
(Laughter)
359
922000
2000
/Ծիծաղ/
15:40
Similar. Similar ... but slightly uglier.
360
924000
2000
Ձեզ նման, նման... Բայց մի քիչ տգեղ:
15:42
(Laughter)
361
926000
2000
/Ծիծաղ/
15:44
The second point, or course, is that
362
928000
2000
Երկրորդ կետն էլ այն է,
15:46
if somebody else invites you, you know how they think about you.
363
930000
3000
եթե մեկը ձեզ հրավիրում է, կարող եք կռահել, թե ինչ է նա ձեր մասին մտածում:
15:49
(Laughter)
364
933000
3000
/Ծիծաղ/
15:52
Now you're getting it.
365
936000
2000
Հիմա սկսեցիք հասկանալ:
15:54
What is the general point?
366
938000
2000
Ո՞րն է գլխավոր միտքը:
15:56
The general point is that when we think about economics we have
367
940000
2000
Միտքը կայանում է նրանում, որ երբ մտածում ենք տնտեսագիտության մասին,
15:58
this beautiful view of human nature.
368
942000
3000
մտածում ենք մարդու գեղեցիկ էության մասին:
16:01
"What a piece of work is man! How noble in reason!"
369
945000
2000
"Ի՜նչ գլուխգործոց է մարդը:Ինչպիսի՜ վեհ նպատակներով": (Շեքսպիր)
16:03
We have this view of ourselves, of others.
370
947000
3000
Մենք այդպես ենք ընկալում ենք մեզ, ուրիշներին:
16:06
The behavioral economics perspective
371
950000
2000
Վարքագծային տնտեսագիտությունը մարդուն
16:08
is slightly less generous to people.
372
952000
3000
սակավ դրական է պատկերում:
16:11
In fact in medical terms, that's our view.
373
955000
3000
Բժիշկների ասած` դա մեր կարծիքն է:
16:14
(Laughter)
374
958000
6000
/Ծիծաղ/
16:20
But there is a silver lining.
375
964000
2000
Բայց մի սպիտակ կետ կա:
16:22
The silver lining is, I think,
376
966000
2000
Իմ կարծիքով, կետը այն է, որ
16:24
kind of the reason that behavioral economics is interesting and exciting.
377
968000
4000
հենց դա էլ վարքագծային տնտեսագիտությունը դարձնում է հետաքրքիր:
16:28
Are we Superman? Or are we Homer Simpson?
378
972000
2000
Արդյո՞ք մենք Գերմարդն ենք, թե՞ Հոմեր Սիմփսոնը:
16:30
When it comes to building the physical world,
379
974000
4000
Երբ հասնում ենք ֆիզիկական աշխարհի կառուցմանը,
16:34
we kind of understand our limitations.
380
978000
2000
հասկանում ենք մեր սահամնաափակումները:
16:36
We build steps. And we build these things
381
980000
2000
Քայլեր ենք նախաձեռնում ու այլ բաներ ստեղծում,
16:38
that not everybody can use obviously.
382
982000
3000
որ բոլորը չէ, որ կարողանում են օգտագործել:
16:41
(Laughter)
383
985000
1000
/Ծիծաղ/
16:42
We understand our limitations,
384
986000
2000
Մենք հասկանում ենք մեր սահմանափակումները:
16:44
and we build around it.
385
988000
2000
Եվ կառուցում ենք դրանց շուրջ:
16:46
But for some reason when it comes to the mental world,
386
990000
2000
Բայց ինչ-որ պատճառով, երբ բանական աշխարհի հերթն է գալիս,
16:48
when we design things like healthcare and retirement and stockmarkets,
387
992000
4000
երբ պիտի ստեղծենք առողջապահություն, թոշակային համակարգ
16:52
we somehow forget the idea that we are limited.
388
996000
2000
և արժեթղթերի շուկաներ, մոռանում ենք, որ սահմանափակ ենք:
16:54
I think that if we understood our cognitive limitations
389
998000
3000
Կարծում եմ, եթե հասկանայինք գիտակցության սահմանափակումները,
16:57
in the same way that we understand our physical limitations,
390
1001000
2000
միևնույն կերպով, ինչպես հասկանում ենք ֆիզիկական սահմանափակումները,
16:59
even though they don't stare us in the face in the same way,
391
1003000
2000
չնայած նրան, որ դրանք այդքան էլ բացահայտ չեն՝
17:01
we could design a better world.
392
1005000
3000
կկարողանայինք ավել լավ աշխարհ կառուցել:
17:04
And that, I think, is the hope of this thing.
393
1008000
2000
Կարծում եմ, հենց դա էլ այս ամենի հույսն է:
17:06
Thank you very much.
394
1010000
2000
Շատ շնորհակալ եմ:
17:08
(Applause)
395
1012000
8000
/Ծափահարություններ/
ABOUT THE SPEAKER
Dan Ariely - Behavioral economistThe dismal science of economics is not as firmly grounded in actual behavior as was once supposed. In "Predictably Irrational," Dan Ariely told us why.
Why you should listen
Dan Ariely is a professor of psychology and behavioral economics at Duke University and a founding member of the Center for Advanced Hindsight. He is the author of the bestsellers Predictably Irrational, The Upside of Irrationality, and The Honest Truth About Dishonesty -- as well as the TED Book Payoff: The Hidden Logic that Shapes Our Motivations.
Through his research and his (often amusing and unorthodox) experiments, he questions the forces that influence human behavior and the irrational ways in which we often all behave.
Dan Ariely | Speaker | TED.com