TED2013
Hyeonseo Lee: My escape from North Korea
Hyeonseo Lee: မြောက်ကိုရီယားမှ လွတ်မြောက်ခြင်း
Filmed:
Readability: 3.9
13,915,716 views
မြောက်ကိုရီယားမှာ မွေးဖွားကြီးပြင်းပြီး Hyeonseo Lee ဟာ သူ့နိုင်ငံကို "ကမ္ဘာပေါ်မှာ အကောင်းဆုံး နိုင်ငံ"အဖြစ် ထင်ခဲ့တယ်။ ၉၀ ခုနှစ်တွေမှာ အငတ်ဘေး မကြုံခင်အထိ ဒီလို ထင်နေဆဲပဲ။ အငတ်ဘေးတွေ့တော့မှ သူစပြီး ဟုတ်ရဲ့လားလို့ သံသယဝင်ခဲ့တယ်။ အသက် ၁၄နှစ်မှာ တိုင်းပြည်က ထွက်ပြေးခဲ့တယ်။ တရုတ်ပြည်မှာ ဒုက္ခသည်အဖြစ် ဘဝကို ဖုံးကွယ်ပြီး နေထိုင်ခဲ့တယ်။ သူ့ဘဝဟာ ကြမ်းတမ်းတယ်။ ဒါပေမယ့် အသက်ရှင်သန်ခြင်း၊ မျှော်လင့်ချက်တွေနဲ့ လူပဲ။ အန္တရာယ်ကြုံပေမယ့် ရင်းဆိုင်နိုင်တဲ့ ခွန်အားအပြည့်ရှိတယ်။ နယ်စပ်ဟာ အခုတော့ အဝေးကြီးမှာ ကျန်ခဲ့ပြီ။
Hyeonseo Lee - Activist
As a child growing up in North Korea, Hyeonseo Lee thoght her country was the "best on the planet." It wasn't until the famine of the 90s that she began to wonder. She escaped the country at 17-years-old to begin a life in hiding as a refugee in China. Hers is a harrowing, personal tale of survival and hope -- and a powerful reminder of those who face constant danger, even when the border is far behind. Full bio
As a child growing up in North Korea, Hyeonseo Lee thoght her country was the "best on the planet." It wasn't until the famine of the 90s that she began to wonder. She escaped the country at 17-years-old to begin a life in hiding as a refugee in China. Hers is a harrowing, personal tale of survival and hope -- and a powerful reminder of those who face constant danger, even when the border is far behind. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:16
When I was little,
0
357
1351
ငယ်ငယ်တုန်းကတော့ကျွန်မနိုင်ငံက
ကမ္ဘာပေါ်မှာအကောင်းဆုံးနိုင်ငံလို့ထင်ခဲ့တာ
ကမ္ဘာပေါ်မှာအကောင်းဆုံးနိုင်ငံလို့ထင်ခဲ့တာ
00:17
I thought my country was the best on the planet,
1
1708
3362
00:20
and I grew up singing a song called "Nothing To Envy."
2
5070
3375
"မနာလိုစရာဘာမှမရှိဘူး"ဆိုတဲ့
သီချင်းကို ဆိုပြီး ကြီးလာခဲ့တာ။
သီချင်းကို ဆိုပြီး ကြီးလာခဲ့တာ။
00:24
And I was very proud.
3
8445
2635
အရမ်းလည်း ဂုဏ်ယူခဲ့တယ်။
00:26
In school, we spent a lot of time
4
11080
1788
Kim ll-Sung ရဲ့ သမိုင်းကို သင်ရင်း
အချိန်တွေ အများကြီး ကုန်ခဲ့တယ်
အချိန်တွေ အများကြီး ကုန်ခဲ့တယ်
00:28
studying the history of Kim Il-Sung,
5
12868
1761
00:30
but we never learned much about the outside world,
6
14629
3942
ဒါပေမဲ့ အပြင်ကမ္ဘာအကြောင်းကို
တစ်ခါမှ မသင်ခဲ့ဖူးဘူး။
တစ်ခါမှ မသင်ခဲ့ဖူးဘူး။
00:34
except that America, South Korea, Japan are the enemies.
7
18571
4950
အမေရိကား၊ တောင်ကိုရီးယားနဲ့
ဂျပန်ဟာ ရန်သူတွေ ဆိုတာကလွဲလို့ပေါ့
ဂျပန်ဟာ ရန်သူတွေ ဆိုတာကလွဲလို့ပေါ့
00:39
Although I often wondered about the outside world,
8
23521
3214
အပြင်ကမ္ဘာအကြောင်း ခဏခဏတွေးဖူးပေမဲ့
00:42
I thought I would spend my entire life in North Korea,
9
26735
4148
တစ်ဘဝလုံး မြောက်ကိုရီးယားမှာပဲ
ကုန်ဆုံးရမယ်လို့ ထင်ခဲ့တယ်
ကုန်ဆုံးရမယ်လို့ ထင်ခဲ့တယ်
00:46
until everything suddenly changed.
10
30883
3704
အရာအားလုံး ရုတ်တရက်
မပြောင်းလဲသွားခင်အထိပေါ့
မပြောင်းလဲသွားခင်အထိပေါ့
00:50
When I was seven years old, I saw my first public execution,
11
34587
4760
အသက် ခုနှစ်နှစ်မှာ သေဒဏ်
စီရင်တာကို မြင်ခဲ့တယ်။
စီရင်တာကို မြင်ခဲ့တယ်။
00:55
but I thought my life in North Korea was normal.
12
39347
3258
ဒါပေမဲ့ မြောက်ကိုရီးယားက
ဘဝကို ပုံမှန်ပဲလို့ ထင်နေခဲ့တာ
ဘဝကို ပုံမှန်ပဲလို့ ထင်နေခဲ့တာ
00:58
My family was not poor,
13
42605
2112
မိသားစုက ဆင်းရဲတဲ့သူတွေ မဟုတ်ဘူး
01:00
and myself, I had never experienced hunger.
14
44717
3533
ကျွန်မကိုယ်တိုင်လည်း တစ်ခါမှ မငတ်ခဲ့ဖူးဘူး
01:04
But one day, in 1995, my mom brought home a letter
15
48250
4503
ဒါပေမဲ့ ၁၉၉၅ က တစ်နေ့မှာတော့
အမေက လုပ်ဖော်ကိုင်ဖက်ရဲ့ ညီမဆီက
အမေက လုပ်ဖော်ကိုင်ဖက်ရဲ့ ညီမဆီက
01:08
from a coworker's sister.
16
52753
2063
စာတစ်စောင်ယူလာခဲ့တယ်
01:10
It read, "When you read this, all five family members
17
54816
5134
ဖတ်လိုက်တော့ "ဒီစာကို ဖတ်နေတဲ့ အချိန်မှာ
ငါ့မိသားစု ငါးယောက်ဟာ
ကမ္ဘာပေါ်မှာ မရှိကြတော့ဘူး
ကမ္ဘာပေါ်မှာ မရှိကြတော့ဘူး
01:15
will not exist in this world,
18
59950
2740
01:18
because we haven't eaten for the past two weeks.
19
62690
4151
ဘာလို့ဆိုတော့ လွန်ခဲ့တဲ့ သုံးပတ်လောက်
လုံးလုံး ဘာမှမစားရလို့
လုံးလုံး ဘာမှမစားရလို့
01:22
We are lying on the floor together,
20
66841
2472
ကြမ်းပြင်ပေါ်မှာ အတူတူ လဲလျောင်းနေကြတယ်
01:25
and our bodies are so weak we are ready to die."
21
69313
8711
ငါတို့တွေ အရမ်းအားနည်းနေပြီ။
သေဖို့ပဲရှိတော့တယ်။"
သေဖို့ပဲရှိတော့တယ်။"
01:33
I was so shocked.
22
78024
3307
ကျွန်မ အရမ်းလန့်သွားတယ်
01:37
This was the first time I heard
23
81331
2146
နိုင်ငံထဲကလူတွေ ဒုက္ခရောက်နေတယ်လို့
ပထမဆုံးကြားဖူးတာပဲ
ပထမဆုံးကြားဖူးတာပဲ
01:39
that people in my country were suffering.
24
83477
4237
01:43
Soon after, when I was walking past a train station,
25
87714
3310
သိပ်မကြာခင်မှာ ဘူတာမှာ လမ်းလျှောက်နေတုန်း
ဒီနေ့အထိ မေ့မရတဲ့ ကြောက်စရာ
မြင်ကွင်းတစ်ခုကိုတွေ့လိုက်ရတယ်
မြင်ကွင်းတစ်ခုကိုတွေ့လိုက်ရတယ်
01:46
I saw something terrible
26
91024
1385
01:48
that I can't erase from my memory.
27
92409
3824
01:52
A lifeless woman was lying on the ground,
28
96233
3168
မြေကြီးပေါ်မှာ မိန်းမတစ်ယောက် သေနေတာ
01:55
while an emaciated child in her arms
29
99401
3189
ပိန်ချုံးနေတဲ့ ကလေးတစ်ယောက်ကို
ပိုက်ထားသေးတယ်
ပိုက်ထားသေးတယ်
01:58
just stared helplessly at his mother's face.
30
102590
4410
ကလေးက သူ့အမေမျက်နှာကို
အားကိုးတကြီး ကြည့်နေရှာတယ်
အားကိုးတကြီး ကြည့်နေရှာတယ်
02:02
But nobody helped them, because they were so focused
31
107000
4240
ဘယ်သူမှ သူတို့ကို မကူညီကြဘူး
ဘာလို့ဆိုသူတို့ဟာ သူတို့ကိုယ်သူတို့နဲ့
မိသားစုကိုပဲ ဂရုစိုက်ဖို့ ကြိုးစားနေရတာ
မိသားစုကိုပဲ ဂရုစိုက်ဖို့ ကြိုးစားနေရတာ
02:07
on taking care of themselves and their families.
32
111240
4625
02:11
A huge famine hit North Korea in the mid-1990s.
33
115865
4117
၁၉၉၀ အလယ်လောက်မှာ
မြောက်ကိုရီးယားမှာ အငတ်ဘေးဆိုက်တယ်
မြောက်ကိုရီးယားမှာ အငတ်ဘေးဆိုက်တယ်
အငတ်ဘေးကြောင့် မြောက်ကိုရီးယားက
လူတစ်သန်းကျော် သေကုန်တယ်
လူတစ်သန်းကျော် သေကုန်တယ်
02:15
Ultimately, more than a million North Koreans
34
119982
2735
02:18
died during the famine, and many only survived
35
122717
3317
အသက်ရှင်ကျန်ခဲ့တဲ့လူတွေက မြက်တွေ၊
သစ်ခေါက်တွေ အကောင်ပလောင်တွေကို စားရတယ်။
သစ်ခေါက်တွေ အကောင်ပလောင်တွေကို စားရတယ်။
02:21
by eating grass, bugs and tree bark.
36
126034
5649
မီးလည်း ခဏခဏပျက်တော့တာပဲ
02:27
Power outages also became more and more frequent,
37
131683
3284
02:30
so everything around me was completely dark at night
38
134967
4357
ညဆိုရင် မှောင်မဲနေတာပဲ
တရုတ်ဘက် ပင်လယ်က အလင်းကလွဲလို့
ဘာမှမရှိဘူး
ဘာမှမရှိဘူး
02:35
except for the sea of lights in China,
39
139324
2552
အိမ်ဘေးက မြစ်ဆီကနေ လှမ်းမြင်ရတယ်
02:37
just across the river from my home.
40
141876
2480
02:40
I always wondered why they had lights but we didn't.
41
144356
5324
သူတို့ကျတော့ မီးရပြီး ငါတို့ကျတော့
ဘာလို့ မီးမရလဲ တွေးမိတယ်
ဘာလို့ မီးမရလဲ တွေးမိတယ်
02:45
This is a satellite picture showing North Korea at night
42
149680
4344
ဒါက ဂြိုတ်တုကနေ ရိုက်ထားတဲ့
မြောက်ကိုရီးယားရဲ့ညပုံ
မြောက်ကိုရီးယားရဲ့ညပုံ
02:49
compared to neighbors.
43
154024
3412
အိမ်နီးချင်းတွေနဲ့ ယှဉ်ကြည့်ပါဦး
02:53
This is the Amrok River,
44
157436
1943
ဒါက Amnok မြစ်
မြောက်ကိုရီးယားနဲ့ တရုတ်ကို
ခွဲခြားပေးထားတဲ့ မြစ်
ခွဲခြားပေးထားတဲ့ မြစ်
02:55
which serves as a part of the border
45
159379
2371
02:57
between North Korea and China.
46
161750
2684
တွေ့တဲ့အတိုင်းပဲ တချို့နေရာတွေမှာ
မြစ်က တော်တော်ကျဉ်းတယ်
မြစ်က တော်တော်ကျဉ်းတယ်
03:00
As you can see, the river can be very narrow
47
164434
2464
03:02
at certain points, allowing North Koreans to secretly cross.
48
166898
5996
ဒီကနေ မြောက်ကိုရီယားတွေက
တိတ်တိတ်လေး ထွက်ပြေးလို့ရတယ်
တိတ်တိတ်လေး ထွက်ပြေးလို့ရတယ်
03:08
But many die.
49
172894
1624
ဒါပေမဲ့ အများအပြားသေကြတယ်
03:10
Sometimes, I saw dead bodies floating down the river.
50
174518
7466
တစ်ခါတစ်လေ အလောင်းတွေ
မြစ်ပေါ်မှာ ပေါ်နေတာ တွေ့ဖူးတယ်
မြစ်ပေါ်မှာ ပေါ်နေတာ တွေ့ဖူးတယ်
03:17
I can't reveal many details [about] how I left North Korea,
51
181984
4940
မြောက်ကိုရီးယားက ဘယ်လိုထွက်လာခဲ့လဲ
ဆိုတာတော့ အတိအကျ မပြောပြနိုင်ဘူး
ဆိုတာတော့ အတိအကျ မပြောပြနိုင်ဘူး
03:22
but I only can say that during the ugly years of the famine
52
186924
4263
ပြောနိုင်တာက အဲဒီ အငတ်
ဘေးကျနေချိန်မှာ
ဘေးကျနေချိန်မှာ
တရုတ်ပြည်က အမျိုးတွေဆီ
သွားနေဖို့ ပို့ခံရတယ်
သွားနေဖို့ ပို့ခံရတယ်
03:27
I was sent to China to live with distant relatives.
53
191187
5303
03:32
But I only thought
54
196490
1700
ထင်တာက မိသားစုနဲ့ ခဏပဲခွဲနေရမယ်ပေါ့
03:34
that I would be separated from my family for a short time.
55
198190
4287
03:38
I could have never imagined
56
202477
1692
စုစုပေါင်း ဆယ်လေးနှစ်လောက်
ခွဲရလိမ့်မယ်လို့
ခွဲရလိမ့်မယ်လို့
03:40
that it would take 14 years to live together.
57
204169
4493
တစ်ခါမှ မတွေးမိဖူးဘူး
03:44
In China, it was hard living as a young girl without my family.
58
208662
4424
တရုတ်ပြည်မှာ မိသားစုမရှိပဲ မိန်းကလေးငယ်
တယောက်တည်း နေဖို့က အတော် မလွယ်ဘူး
တယောက်တည်း နေဖို့က အတော် မလွယ်ဘူး
03:48
I had no idea what life was going to be like
59
213086
3343
အဲဒီမှာ မြောက်ကိုရီးယား
ဒုက္ခသည်အနေနဲ့ ဘယ်လို
ဒုက္ခသည်အနေနဲ့ ဘယ်လို
03:52
as a North Korean refugee,
60
216429
1837
နေရထိုင်ရမလဲဆိုတာ လုံးဝ မသိဘူး
03:54
but I soon learned it's not only extremely difficult,
61
218266
3536
ဒါပေမဲ့ နောက်တော့ အဲဒီမှာ
နေရတာ ခက်ခဲရုံတင်မကဘူး
နေရတာ ခက်ခဲရုံတင်မကဘူး
03:57
it's also very dangerous,
62
221802
2647
အန္တရာယ်လည်း များတယ်ဆိုတာ သိလာရတယ်
04:00
since North Korean refugees are considered in China
63
224449
4890
မြောက်ကိုရီးယား ဒုက္ခသည်ဆိုတာ တရုတ်ပြည်မှာ
တရားမဝင်နေထိုင်သူလို့ သတ်မှတ်ခံထားရတာလေ
တရားမဝင်နေထိုင်သူလို့ သတ်မှတ်ခံထားရတာလေ
04:05
as illegal migrants.
64
229339
2839
ကျွန်မဘယ်သူဆိုတာ ထုတ်ဖော်ခံရတော့မလားဆိုတဲ့
စိုးိမ်စိတ်နဲ့ တလျှောက်လုံး နေလာခဲ့ရတယ်။
စိုးိမ်စိတ်နဲ့ တလျှောက်လုံး နေလာခဲ့ရတယ်။
04:08
So I was living in constant fear
65
232178
2274
04:10
that my identity could be revealed,
66
234452
2543
သိသွားခဲ့ရင် ကျွန်မကို
မြောက်ကိုရီးယားကို ပြန်ပို့ကြမှာ
မြောက်ကိုရီးယားကို ပြန်ပို့ကြမှာ
04:12
and I would be repatriated to a horrible fate
67
236995
3137
04:16
back in North Korea.
68
240132
2756
တစ်ရက် ဒီအိပ်မက်ဆိုး
တကယ်ဖြစ်လာတယ်
တကယ်ဖြစ်လာတယ်
04:18
One day, my worst nightmare came true,
69
242888
2712
တရုတ်ရဲတွေ ဖမ်းတာ ခံခဲ့ရတယ်။
04:21
when I was caught by the Chinese police
70
245600
2838
စစ်ဆေးဖို့ ကျွန်မကို
ရဲစခန်းကို ခေါ်သွားခဲ့တယ်။
ရဲစခန်းကို ခေါ်သွားခဲ့တယ်။
04:24
and brought to the police station for interrogation.
71
248438
3999
04:28
Someone had accused me of being North Korean,
72
252437
3438
တစ်ယောက်ယောက်က ကျွန်မကို
မြောက်ကိုရီယားပါလို့ တိုင်လိုက်တာ
မြောက်ကိုရီယားပါလို့ တိုင်လိုက်တာ
04:31
so they tested my Chinese language abilities
73
255875
3685
မေးခွန်းတွေ အများကြီး မေးခံရတယ်။
04:35
and asked me tons of questions.
74
259560
3323
ကျွန်မ အရမ်းကို ကြောက်ခဲ့တာ
04:38
I was so scared,
75
262883
2273
04:41
I thought my heart was going to explode.
76
265156
3008
နှလုံးတွေ ပေါက်ထွက်သွားပြီတောင်
ထင်မိတယ်။
ထင်မိတယ်။
04:44
If anything seemed unnatural, I could be imprisoned
77
268164
3498
တခုခုများ လွဲခဲ့ရင် ကျွန်မကို
ဖမ်းချုပ်ပြီး ဟိုကို ပြန်ပို့လိုက်ကြမှာ
ဖမ်းချုပ်ပြီး ဟိုကို ပြန်ပို့လိုက်ကြမှာ
04:47
and repatriated.
78
271662
2184
04:49
I thought my life was over,
79
273846
2447
ငါ့ဘဝတော့ ဆုံးပါပြီလို့ တွေးမိတယ်။
04:52
but I managed to control all the emotions inside me
80
276293
3239
ဒါပေမဲ့ စိတ်မှာ ဖြစ်နေတာကို
ကျွန်မ ထိန်းချုပ်ထားနိုင်ခဲ့တယ်။
ကျွန်မ ထိန်းချုပ်ထားနိုင်ခဲ့တယ်။
04:55
and answer the questions.
81
279532
1958
မေးတာတွေကို ဖြေတယ်။
04:57
After they finished questioning me,
82
281490
2172
အကုန်လုံး မေးလို့ ပြီးသွားတော့
04:59
one official said to another,
83
283662
2125
အရာရှိတစ်ယောက်က နောက်တယောက်ကို
05:01
"This was a false report.
84
285787
2078
"လိမ်ပြီး တိုင်တာပဲကွ။ သူက
မြောက်ကိုရီးယား မဟုတ်ပါဘူး"
မြောက်ကိုရီးယား မဟုတ်ပါဘူး"
05:03
She's not North Korean."
85
287865
1932
05:05
And they let me go. It was a miracle.
86
289797
4222
နောက်ပြီး သူတို့ ကျွန်မကို လွတ်
ပေးလိုက်တယ်။ တကယ်ဘုရားမတာပဲ။
ပေးလိုက်တယ်။ တကယ်ဘုရားမတာပဲ။
05:09
Some North Koreans in China seek asylum
87
294019
2871
တချို့မြောက်ကိုရီယားတွေဟာ တရုတ်က နိုင်ငံ
ခြားသံရုံးတွေမှာ ခိုလှုံခွင့်တောင်းကြတယ်။
ခြားသံရုံးတွေမှာ ခိုလှုံခွင့်တောင်းကြတယ်။
05:12
in foreign embassies,
88
296890
2323
05:15
but many can be caught by the Chinese police
89
299213
3316
ဒါပေမယ့် တော်တော်များများက
တရုတ်ရဲတွေ ဖမ်းတာ ခံရတာပဲ
တရုတ်ရဲတွေ ဖမ်းတာ ခံရတာပဲ
05:18
and repatriated.
90
302529
1460
နောက်တော့ ပြန်ပို့ခံရတာပါ။
05:19
These girls were so lucky.
91
303989
2177
ဒီကောင်မလေးတွေကတော့
အရမ်းကံကောင်းတယ်
အရမ်းကံကောင်းတယ်
05:22
Even though they were caught,
92
306166
1616
အဖမ်းခံရပေမယ့်
05:23
they were eventually released
93
307782
1354
နိုင်ငံတကာ ဖိအားတွေကြောင့်
ပြန်လွတ်ပေးခဲ့တယ်။
ပြန်လွတ်ပေးခဲ့တယ်။
05:25
after heavy international pressure.
94
309136
3348
05:28
These North Koreans were not so lucky.
95
312484
3341
ဒီမြောက်ကိုရီးယားတွေကတော့ အဲလို
ကံမကောင်းကြဘူး။
ကံမကောင်းကြဘူး။
05:31
Every year, countless North Koreans are caught in China
96
315825
3915
နှစ်တိုင်း မရေမတွက်နိုင်တဲ့ မြောက်ကိုရီး
ယားတွေဟာ တရုတ်မှာ အဖမ်းခံရတယ်။
ယားတွေဟာ တရုတ်မှာ အဖမ်းခံရတယ်။
05:35
and repatriated to North Korea,
97
319740
2712
နောက်ပြီး မြောက်ကိုရီးယားကို
ပြန်ပို့ခံရတယ်။
ပြန်ပို့ခံရတယ်။
05:38
where they can be tortured, imprisoned
98
322452
3534
အဲဒီမှာ သူတို့ နှိပ်စက်ခံရနိုင်၊ထောင်ချ
ခံရနိုင်၊လူကြးထဲမှာတောင် သတ်ပစ်ခံရနိုင်တယ်
ခံရနိုင်၊လူကြးထဲမှာတောင် သတ်ပစ်ခံရနိုင်တယ်
05:41
or publicly executed.
99
325986
2791
05:44
Even though I was really fortunate to get out,
100
328777
3104
ကံကောင်းလွန်းလို့ ကျွန်မလွတ်ခဲ့ပေမယ့်
05:47
many other North Koreans have not been so lucky.
101
331881
3058
တခြား မြောက်ကိုရီးယားတွေတော့ အဲဒီလောက်
ကံမကောင်းနိုင်ဘူး။
ကံမကောင်းနိုင်ဘူး။
05:50
It's tragic that North Koreans have to hide their identities
102
334939
3801
မြောက်ကိုရီးယားလူမျိုးတွေဟာ သူတို့ရဲ့
ဖြစ်တည်မှုကို ဖုံးကွယ်ထားရတယ်။
ဖြစ်တည်မှုကို ဖုံးကွယ်ထားရတယ်။
05:54
and struggle so hard just to survive.
103
338740
4194
အသက်ရှင်ဖို့လည်း အရမ်း ရုန်းကန်ရတယ်။
05:58
Even after learning a new language and getting a job,
104
342934
3038
ဘာသာစကား အသစ်ကို သင်ပြီး
အလုပ်ရနေရင်တောင်မှပဲ
အလုပ်ရနေရင်တောင်မှပဲ
06:01
their whole world can be turned upside down in an instant.
105
345972
3881
သူ့ဘဝဟာ လုံးဝပျက်ချင်ပျက်သွားနိုင်တဲ့
အခြေအနေမှာ အမြဲရှိတယ်။
အခြေအနေမှာ အမြဲရှိတယ်။
06:05
That's why, after 10 years of hiding my identity,
106
349853
3736
ဒါကြောင့်မလို့ ဆယ်နှစ်လောက်
ကျွန်မ ကိုယ်ယောက်ဖျောက်ပြီး နေခဲ့ပေမဲ့
ကျွန်မ ကိုယ်ယောက်ဖျောက်ပြီး နေခဲ့ပေမဲ့
06:09
I decided to risk going to South Korea,
107
353589
4282
တောင်ကိုရီးယားကို စွန့်စားပြီး
သွားဖို့ ဆုံးဖြတ်ခဲ့တာ
သွားဖို့ ဆုံးဖြတ်ခဲ့တာ
06:13
and I started a new life yet again.
108
357871
3075
နောက်ပြီး ဘဝအသစ်တခုကို
တည်ထောင်ခဲ့တယ်။
တည်ထောင်ခဲ့တယ်။
06:16
Settling down in South Korea was a lot more challenging
109
360946
3143
တောင်ကိုရီယားမှာ အခြေချရတာဟာ
ထင်ထားတာထက် အများကြီး ပိုခက်ခဲ့တယ်။
06:19
than I had expected.
110
364089
2060
06:22
English was so important in South Korea,
111
366149
3429
တောင်ကိုရီးယားမှာ အင်္ဂလိပ်စကားတတ်ဖို့
အရမ်းအရေးကြီးတယ်။
အရမ်းအရေးကြီးတယ်။
06:25
so I had to start learning my third language.
112
369578
3283
အဲဒါနဲ့ ကျွန်မရဲ့ တတိယ ဘာသာစကားကို
လေ့လာရပြန်တယ်။
လေ့လာရပြန်တယ်။
06:28
Also, I realized there was a wide gap
113
372861
3177
တောင်နဲ့ မြောက်မှာ ကွာခြားချက်တွေ
အများကြီးရှိတာလည်း သတိပြုမိခဲ့တယ်။
အများကြီးရှိတာလည်း သတိပြုမိခဲ့တယ်။
06:31
between North and South.
114
376038
1983
06:33
We are all Korean, but inside,
115
378021
2177
ကျွန်မတို့အားလုံး ကိုရီးယားတွေဆိုပေမဲ့
06:36
we have become very different
116
380198
1840
အတွင်းမှာတော့ အရမ်းကို ကွာခြားတယ်။
၆၇နှစ်လောက် ခွဲခြားခံထားရတာကိုး။
၆၇နှစ်လောက် ခွဲခြားခံထားရတာကိုး။
06:37
due to 67 years of division.
117
382038
3592
06:41
I even went through an identity crisis.
118
385630
4039
ပထမဆုံး ဖြစ်တည်မှုနဲ့ ပတ်သက်ပြီး
ဝေခွဲမရဖြစ်တယ်။
ဝေခွဲမရဖြစ်တယ်။
06:45
Am I South Korean or North Korean?
119
389669
3240
ကျွန်မဟာ တောင်ကိုရီးယားလား
မြောက်ကိုရီးယားလား..
မြောက်ကိုရီးယားလား..
06:48
Where am I from? Who am I?
120
392909
2959
ကျွန်မက ဘယ်ကလဲ။
ကျွန်မ ဘယ်သူလဲ။
ကျွန်မ ဘယ်သူလဲ။
06:51
Suddenly, there was no country
121
395868
2036
ရုတ်တရက် ကျွန်မမှာ ကိုယ့်နိုင်ငံပါလို့
ဂုဏ်ယူစရာ နိုင်ငံမရှိဘူး။
ဂုဏ်ယူစရာ နိုင်ငံမရှိဘူး။
06:53
I could proudly call my own.
122
397904
5411
06:59
Even though adjusting to life in South Korea was not easy,
123
403315
3991
တောင်ကိုရီးယားမှာ
နေထိုင်နိုင်ဖို့ သိပ်မလွယ်ဘူး။
နေထိုင်နိုင်ဖို့ သိပ်မလွယ်ဘူး။
07:03
I made a plan.
124
407306
1176
ကျွန်မ အစီအစဉ်တွေဆွဲတယ်။ တက္ကသိုလ်
ဝင်ခွင့်ဖြေဖို့ စာတွေ လေ့လာတယ်။
ဝင်ခွင့်ဖြေဖို့ စာတွေ လေ့လာတယ်။
07:04
I started studying for the university entrance exam.
125
408482
3453
07:07
Just as I was starting to get used to my new life,
126
411935
4015
ဘဝသစ်ကို စဖို့ ကျွန်မ စလုပ်ခဲ့တယ်။
07:11
I received a shocking phone call.
127
415950
2543
ထိတ်လန့်စရာ ဖုန်းတခု ဝင်လာခဲ့တယ်
07:14
The North Korean authorities
128
418493
1421
မြောက်ကိုရီးယား အာဏာပိုင်တွေက
မိသားစုဆီ ပို့လိုက်တဲ့
မိသားစုဆီ ပို့လိုက်တဲ့
07:15
intercepted some money that I sent to my family,
129
419914
2712
ငေွကို ကြားဖြတ် ဖမ်းမိသွားတယ်
07:18
and, as a punishment, my family was going
130
422626
2732
အပြစ်ပေးတဲ့ အနေနဲ့ ကျွန်မမိသားစုကို
နယ်နင်ဒါဏ်ပေးပြီး
နယ်နင်ဒါဏ်ပေးပြီး
07:21
to be forcibly removed
131
425358
2337
07:23
to a desolate location in the countryside.
132
427695
3468
ခေါင်တဲ့ နယ်ဆီကို အပို့ခံရတယ်။
07:27
They had to get out quickly,
133
431163
2720
သူတို့ ချက်ချင်းကို ပြေ ာင်းရတာ
07:29
so I started planning how to help them escape.
134
433883
3565
ဒါနဲ့ သူတို့ကို ကယ်ထုတ်ဖို့ ကျွန်မ
အစီအစဉ် ဆွဲရတော့တယ်
အစီအစဉ် ဆွဲရတော့တယ်
07:33
North Koreans have to travel incredible distances
135
437448
3482
မြောက်ကိုရီးယားကနေ လွတ်မြောက်ဖို့ သွားရတဲ့
07:36
on the path to freedom.
136
440930
2629
ခရီးက မယုံနိုင်စရာ ရှည်လျားတယ်
07:39
It's almost impossible to cross the border
137
443559
2823
တောင်ကိုရီးယားနဲ့ မြောက်ကိုရီးယားကြားက
07:42
between North Korea and South Korea,
138
446382
2858
နယ်စပ်ကို ဖြတ်ဖို့ဆိုတာ မဖြစ်နိုင်သလောက်ပဲ
07:45
so, ironically, I took a flight back to China
139
449240
3466
ဖြစ်ချင်တာ ဖြစ်တော့ဆိုပြီး တရုတ်ပြည်ကို
လေယာဉ်နဲ့ သွားလိုက်တယ်
လေယာဉ်နဲ့ သွားလိုက်တယ်
07:48
and I headed toward the North Korean border.
140
452706
3622
နောက်ပြီး မြောက်ကိုရီးယားနယ်စပ်ကို
ဖြတ်ဖို့ ကြိုးစားတယ်
ဖြတ်ဖို့ ကြိုးစားတယ်
07:52
Since my family couldn't speak Chinese,
141
456328
2864
ကျွန်မ မိသားစုက တရုတ်စကား မပြောတတ်တော့
07:55
I had to guide them,
142
459192
2216
ကျွန်မ သူတို့ကို မိုင်ပေါင်း ၂၀၀၀ ကျော်
လမ်းပြလုပ်ခဲ့ရတယ်
လမ်းပြလုပ်ခဲ့ရတယ်
07:57
somehow, through more than 2,000 miles in China
143
461408
3803
တရုတ်ထဲမှာရော အဲဒီကနေ အရှေ့တောင်
အာရှထဲကို ဝင်တယ်
အာရှထဲကို ဝင်တယ်
08:01
and then into Southeast Asia.
144
465211
3263
08:04
The journey by bus took one week,
145
468474
2542
ဘက်စ်ကားနဲ့ သွားရတဲ့ ခရီးက တစ်ပတ်ကြာတယ်
အဖမ်းခံရမလို ဖြစ်တာ အခါခါပဲ
08:06
and we were almost caught several times.
146
471016
3015
08:09
One time, our bus was stopped
147
474031
2641
တစ်ခါမှာတော့ ကားကို တားပြီး
တရုတ်ရဲတွေက စစ်တယ်
တရုတ်ရဲတွေက စစ်တယ်
08:12
and boarded by a Chinese police officer.
148
476672
4459
08:17
He took everyone's I.D. cards,
149
481131
2103
လူတိုင်းရဲ့ မှတ်ပုံတင်တွေ တောင်းကြည့်တယ်
သူတို့ကို မေးခွန်းတွေ မေးတယ်
08:19
and he started asking them questions.
150
483234
2633
08:21
Since my family couldn't understand Chinese,
151
485867
3595
ကျွန်မ မိသားစုက တရုတ်လို နားမလည်ကြတော့
08:25
I thought my family was going to be arrested.
152
489462
4134
သူတို့တော့ အဖမ်းခံရပြီပဲ ထင်ခဲ့တာ
08:29
As the Chinese officer approached my family,
153
493596
2981
ကျွန်မ မိသားစုနားကို အဲဒီအရာရှိ
ကပ်လာချိန်မှာတော့
ကပ်လာချိန်မှာတော့
08:32
I impulsively stood up, and I told him
154
496577
2509
ကျွန်မ ရုတ်တရပ်ထရပ်ပြီး
08:34
that these are deaf and dumb people
155
499086
2667
သူတို့တွေဟာ ဆွံ့အ နားမကြားတွေပါ။ ကျွန်မ
စောင့်ရှောက်နေတာပါလို့ ပြေ ာလိုက်တယ်
စောင့်ရှောက်နေတာပါလို့ ပြေ ာလိုက်တယ်
08:37
that I was chaperoning.
156
501753
2205
08:39
He looked at me suspiciously,
157
503958
2174
ကျွန်မကို သူ သင်္ကာမကင်း ကြည့်တယ်
08:42
but luckily he believed me.
158
506132
3884
နောက်ဆုံးတော့ ကျွန်မ ပြောတာ သူယုံသွားတယ်
ကျွန်မတို့ လာအိုနယ်စပ်ကို
ဖြတ်လာနိုင်ခဲ့တယ်
ဖြတ်လာနိုင်ခဲ့တယ်
08:45
We made it all the way to the border of Laos,
159
510016
3111
08:49
but I had to spend almost all my money
160
513127
4627
လာအို နယ်စပ် အစောင့်ကို ကျွန်မမှာ
08:53
to bribe the border guards in Laos.
161
517754
2744
ပါသမျှ ပိုက်ဆံ အကုန်နီးပါ
လာဘ်ထိုးလိုက်ရတယ်
လာဘ်ထိုးလိုက်ရတယ်
08:56
But even after we got past the border,
162
520498
2853
ဒါတောင် ကျွန်မတို့ နယ်စပ်ကို ဖြတ်ပြီးတာနဲ့
08:59
my family was arrested and jailed
163
523351
2905
ကျွန်မ မိသားစု အဖမ်းခံရပြီး တရားမဝင်
နယ်စပ်ဖြတ်ကူးမှုနဲ့ ထောင်ချခံလိုက်ရတယ်
နယ်စပ်ဖြတ်ကူးမှုနဲ့ ထောင်ချခံလိုက်ရတယ်
09:02
for illegal border crossing.
164
526256
2509
09:04
After I paid the fine and bribe,
165
528765
2216
ဒါဏ်ငွေတွေဆောင်၊ လာဘ်တွေ ထိုးပြီးတော့
09:06
my family was released in one month,
166
530981
3589
တစ်လလောက်နေတော့ မိသားစုကို
ပြန်လွတ်ပေးတယ်
ပြန်လွတ်ပေးတယ်
09:10
but soon after, my family was arrested and jailed again
167
534570
3816
ဒါပေမယ့် သိပ်မကြာခင်မှာပဲ
လာအိုရဲ့ မြို့တော်မှာ
လာအိုရဲ့ မြို့တော်မှာ
09:14
in the capital of Laos.
168
538386
2439
နောက်တစ်ခါ အဖမ်းခံရပြီး ထောင်ချခံရတယ်
09:16
This was one of the lowest points in my life.
169
540825
4568
အဲဒါဟာ ကျွန်မဘဝရဲ့ အဆိုးဆုံး အချိန်ပဲ
09:21
I did everything to get my family to freedom,
170
545393
5389
သူတို့ လွတ်အောင် ကျွန်မ လုပ်နိုင်သမျှ
အကုန်လုပ်ခဲ့တယ်
အကုန်လုပ်ခဲ့တယ်
09:26
and we came so close,
171
550782
2374
နောက်ပြီး ဖြစ်လာခာနီးမှ
09:29
but my family was thrown in jail
172
553156
2297
သူတို့ကို ထောင်ချခံလိုက်ရပြန်တယ်
09:31
just a short distance from the South Korean embassy.
173
555453
3544
တောင်ကိုရီးယား သံရုံးနဲ့ နီးနီးလေးမှာပဲ
09:34
I went back and forth between the immigration office
174
558997
3026
လူဝင်မှုကြီးကြပ်ရေးရုံးနဲ့ ရဲစခန်းကြားမှာ
09:37
and the police station,
175
562023
1731
ကျွန်မ ခေါက်တုံခေါက်ပြန် သွားနေရတယ်
09:39
desperately trying to get my family out,
176
563754
3028
မိသားစုကို ဘယ်လိုများ ကယ်နိုင်မလဲ
ကြိုးစားရင်းပေါ့
ကြိုးစားရင်းပေါ့
09:42
but I didn't have enough money
177
566782
1452
ဒါပေမဲ့ လာဘ်ထိုးဖို့
ပိုက်ဆံ ကျွန်မမှာ မရှိဘူး။
ပိုက်ဆံ ကျွန်မမှာ မရှိဘူး။
09:44
to pay a bribe or fine anymore.
178
568234
2627
09:46
I lost all hope.
179
570861
1794
မျှော်လင့်ချက် မရှိတော့ဘူးလေ
09:48
At that moment, I heard one man's voice ask me,
180
572655
3701
အဲဒီအချိန်မှာ လူတယောက်ရဲ့ အသံကို
ကျွန်မကြားခဲ့တယ်
ကျွန်မကြားခဲ့တယ်
09:52
"What's wrong?"
181
576356
1491
"ဘာဖြစ်နေတာလဲ"
09:53
I was so surprised
182
577847
1597
လုံးဝ သူစိမ်းတယောက်က ဒီလိုမေးလာတော့
ကျွန်မ အရမ်း အံ့သြသွားခဲ့တယ်
ကျွန်မ အရမ်း အံ့သြသွားခဲ့တယ်
09:55
that a total stranger cared enough to ask.
183
579444
3933
09:59
In my broken English, and with a dictionary,
184
583377
2554
မီးကျိုးမောင်းပျက်
အင်္ဂလိပ်စကားနဲ့ အဘိဓါန်သုံးကာ
အင်္ဂလိပ်စကားနဲ့ အဘိဓါန်သုံးကာ
10:01
I explained the situation, and without hesitating,
185
585931
3954
ဖြစ်နေတာတွေကို သူ့ကို ရှင်းပြလိုက်တယ်။
10:05
the man went to the ATM
186
589885
2053
အဲဒီလူက ATM စက်ဆီကို သွားလိုက်ပြီး
10:07
and he paid the rest of the money for my family
187
591938
2995
ကျွန်မ မိသားစုကို ကယ်ဖို့ လိုအပ်တဲ့
ပိုက်ဆံကို ပေးခဲ့တယ်
ပိုက်ဆံကို ပေးခဲ့တယ်
10:10
and two other North Koreans to get out of jail.
188
594933
4064
အဲဒီနောက်တော့ မြောက်ကိုရီးယား နှစ်ယောက်
ထောင်က လွတ်လာတော့တယ်
ထောင်က လွတ်လာတော့တယ်
10:14
I thanked him with all my heart, and I asked him,
189
598997
3404
ကျွန်မ နှလုံးသားထဲကနေ သူ့ကို
ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။
ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။
10:18
"Why are you helping me?"
190
602401
2374
"ကျွန်မကို ဘာလို့ ကူညီတာလဲ"မေးတော့
10:20
"I'm not helping you," he said.
191
604775
2295
"ငါက မင်းကို ကူတာမဟုတ်ပါဘူး"တဲ့။
10:22
"I'm helping the North Korean people."
192
607070
3251
"မြောက်ကိုရီးယားတွေကို ကူညီတာ"တဲ့
10:26
I realized that this was a symbolic moment in my life.
193
610321
4498
အဲဒီအခိုက်အတံ့လေးဟာ ကျွန်မဘဝအတွက်
အမှတ်ရဖွယ် အချိန်လေးပါ
အမှတ်ရဖွယ် အချိန်လေးပါ
10:30
The kind stranger symbolized new hope for me
194
614819
3589
ဒီလူစိမ်းဟာ ကျွန်မနဲ့ မြောက်ကိုရီးယား
လူမျိုးတွေကို အရေးထားတယ်
လူမျိုးတွေကို အရေးထားတယ်
10:34
and the North Korean people when we needed it most,
195
618408
3398
သူ့လိုလူမျိုးကို အလိုအပ်ဆုံးပဲ
10:37
and he showed me the kindness of strangers
196
621806
3251
သူက လူစိမ်းတွေရဲ့ ကြင်နာတရားနဲ့
နိုင်ငံတကာ လူထုရဲ့ အကူအညီတွေကို
ကျွန်မကို ပြသွားခဲ့တယ်
ကျွန်မကို ပြသွားခဲ့တယ်
10:40
and the support of the international community
197
625057
2610
10:43
are truly the rays of hope we North Korean people need.
198
627667
5221
မြောက်ကိုရီးယားက လူတွေအတွက်
မျှော်လင့်ချက် ရောင်ခြည်ပါပဲ
မျှော်လင့်ချက် ရောင်ခြည်ပါပဲ
10:48
Eventually, after our long journey,
199
632888
2486
နောက်ဆုံး ကျွန်မတို့ရဲ့ ခရီးစဉ်အပြီးမှာ
တောင်ကိုရီးယားမှာ မိသားစုနဲ့ ကျွန်မ
ပြန်ဆုံကြတယ်
ပြန်ဆုံကြတယ်
10:51
my family and I were reunited in South Korea,
200
635374
3397
10:54
but getting to freedom is only half the battle.
201
638771
3454
လွတ်မြောက်လာတာက တိုက်ပွဲရဲ့
တစ်ဝက်ပဲ ရှိသေးတယ်
တစ်ဝက်ပဲ ရှိသေးတယ်
10:58
Many North Koreans are separated from their families,
202
642225
3623
မြောက်ကိုရီးယားတွေ အများကြီး
မိသားစုနဲ့ ကွဲနေကြတယ်
မိသားစုနဲ့ ကွဲနေကြတယ်
11:01
and when they arrive in a new country,
203
645848
2813
နိုင်ငံအသစ်ကို ရောက်တဲ့အခါ သူတို့မှာ
11:04
they start with little or no money.
204
648661
3644
ပိုက်ဆံ နည်းနည်းပဲ ရှိတယ်
11:08
So we can benefit from the international community
205
652305
3026
ဒီတော့ နိုင်ငံတကာ လူ့အဖွဲအစည်းတွေက
အကူအညီတွေ ရနိုင်တယ်
အကူအညီတွေ ရနိုင်တယ်
11:11
for education, English language training,
206
655331
3005
ပညာရေးအတွက်၊ အင်္ဂလိပ်စာ သင်ဖို့အတွက်၊
အလုပ်သင်တန်းအတွက် စတာတွေပေါ့။
အလုပ်သင်တန်းအတွက် စတာတွေပေါ့။
11:14
job training, and more.
207
658336
2363
11:16
We can also act as a bridge
208
660699
2114
မြောက်ကိုရီးယားက လူတွေနဲ့
11:18
between the people inside North Korea
209
662813
2125
အပြင်ကမ္ဘာနဲ့ ကြားမှာတံတားတွေအဖြစ်
ကျွန်မတို့ နေကြတယ်
ကျွန်မတို့ နေကြတယ်
11:20
and the outside world,
210
664938
1980
11:22
because many of us stay in contact
211
666918
2724
ဘာလို့ဆိုတော့ ကျွန်မတို့အတော်များများရဲ့
မိသားစုတွေဟာ အထဲမှာပဲ ရှိသေးပြီး သူတို့နဲ့
မိသားစုတွေဟာ အထဲမှာပဲ ရှိသေးပြီး သူတို့နဲ့
11:25
with family members still inside,
212
669642
2769
11:28
and we send information and money
213
672411
2182
ကျွန်မတို့ ဆက်သွယ်ကာ
သတင်းနဲ့ ငွေတွေပို့တာကိုး
သတင်းနဲ့ ငွေတွေပို့တာကိုး
11:30
that is helping to change North Korea from inside.
214
674593
4568
ဒါတွေဟာ မြောက်ကိုရီးယားရဲ့
အတွင်းကို ပြောင်းလဲဖို့ ကူညီတာပဲ
အတွင်းကို ပြောင်းလဲဖို့ ကူညီတာပဲ
11:35
I've been so lucky, received so much help
215
679161
3037
ဒီလို အကူအညီတွေရပြီး ဘဝခွန်အားတွေ ရခဲ့တာ
ကျွန်မ သိပ်ကံကောင်းတာပဲ
ကျွန်မ သိပ်ကံကောင်းတာပဲ
11:38
and inspiration in my life,
216
682198
2205
11:40
so I want to help give aspiring North Koreans
217
684403
3344
ကျွန်မလည်း မြောက်ကိုရီးယားကို
ကူညီချင်တယ်
ကူညီချင်တယ်
11:43
a chance to prosper
218
687747
2776
နိုင်ငံတကာ အထောက်အပံ့နဲ့ ပေါ့။
11:46
with international support.
219
690523
3038
11:49
I'm confident that you will see more and more
220
693561
2486
ရှင်တို့တွေ ကမ္ဘာပေါ်မှာ
အောင်မြင်နေတဲ့ မြောက်ကိုရီယားတွေ
အောင်မြင်နေတဲ့ မြောက်ကိုရီယားတွေ
11:51
North Koreans succeeding all over the world,
221
696047
2757
ပိုပိုပြီး တွေ့လာနေပြီလို့ ကျွန်မ ယုံပါတယ်
11:54
including the TED stage.
222
698804
2351
ဒီ TED စင်မြင့်ပေါ်မှာရောပေါ့
11:57
Thank you.
223
701155
2622
ကျေးဇူးတင်ပါတယ်
(လက်ခုပ်သံများ)
11:59
(Applause)
224
703777
9722
ABOUT THE SPEAKER
Hyeonseo Lee - ActivistAs a child growing up in North Korea, Hyeonseo Lee thoght her country was the "best on the planet." It wasn't until the famine of the 90s that she began to wonder. She escaped the country at 17-years-old to begin a life in hiding as a refugee in China. Hers is a harrowing, personal tale of survival and hope -- and a powerful reminder of those who face constant danger, even when the border is far behind.
Why you should listen
Hyeonseo Lee grew up in North Korea but escaped to China in 1997. In 2008, when she was 28-years-old, she came to Seoul, South Korea, where she struggled to adjust to life in the bustling city. North Korean defectors often have a hard time in South Korea, she noted in the Wall Street Journal: "We defectors have to start from scratch. Prejudice against North Koreans and icy stares were other obstacles that were hard to cope with."
Now a student at Hankuk University of Foreign Studies, she has become an advocate for fellow refugees, even helping close relatives leave North Korea after they were targeted. Her dream? As she told the Korea Times, she'd like to work at the UN or an NGO that advocates for the human rights of North Koreans, including their right to be treated as political refugees.
She has a new book called The Girl with Seven Names.
Hyeonseo Lee | Speaker | TED.com