TEDWomen 2015
Pardis Sabeti: How we'll fight the next deadly virus
Pardis Sabeti: Bir Sonraki Ölümcül Virüsle Nasıl Savaşacağız?
Filmed:
Readability: 4.2
1,341,966 views
Mart 2014'te Ebola salgını başladığı zaman, Pardis Sabeti ve onun takımı virüsün genomunu çözmek için, nasıl yayıldığını ve mutasyona uğradığını bulmak için çalışmaya giriştiler. Sabeti, çalışmasını hemen internette yayınladı. Böylece virüs takipçileri ve Dünya üzerindeki birçok bilim adamı acil ve önemli bir savaşa katıldılar. Bu konuşmada Pardis, virüsün üstesinden gelmek için nasıl açık iş birliği yapılacağını anlatıyor, ayrıca bir sonraki virüse nasıl saldırılacağını: "Açık çalışmamız lazımdı, paylaşmamız gerekiyordu ve birlikte çalışmamız gerekiyordu." Ayrıca Pardis diyor ki: "Dünya'mızın bir virüsten dolayı yok olmasına izin vermeyin. Onun yerine milyonlarca kalbin ve zihnin aydınlattığı bir Dünya bırakalım."
Pardis Sabeti - Computational geneticist
Pardis Sabeti investigates the genomes of microbes, including the Ebola virus, to help understand how to slow them. Full bio
Pardis Sabeti investigates the genomes of microbes, including the Ebola virus, to help understand how to slow them. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
Hiç Batı Afrika ülkesi Sierra
Leone'deki Kenema'yı veya
Leone'deki Kenema'yı veya
00:13
You may never have heard
of Kenema, Sierra Leone
of Kenema, Sierra Leone
0
1015
2762
Nijerya'daki Arua'yı
duymamış olabilirsiniz.
duymamış olabilirsiniz.
00:15
or Arua, Nigeria.
1
3801
1532
00:17
But I know them as two of the most
extraordinary places on earth.
extraordinary places on earth.
2
5357
3771
Fakat benim bildiğim şu ki bu bölgeler
dünya üzerindeki en sıradışı iki yer.
dünya üzerindeki en sıradışı iki yer.
Hastanelerinde, hemşire, doktor ve bilim
insanlarından oluşan bir topluluk var ki
insanlarından oluşan bir topluluk var ki
00:21
In hospitals there, there's a community
of nurses, physicians and scientists
of nurses, physicians and scientists
3
9956
5053
bu topluluk yıllardır
00:27
that have been quietly battling
4
15033
1557
insanlığın en ölümcül tehlikelerinden
birine karşı savaşıyor:
birine karşı savaşıyor:
00:28
one of the deadliest threats
to humanity for years:
to humanity for years:
5
16614
2700
00:31
Lassa virus.
6
19338
1174
Lassa virüsü.
Lassa virüsü Ebola'ya çok benziyor.
00:33
Lassa virus is a lot like Ebola.
7
21118
2138
Bu virüs yüksek ateşe sebep olabilir
ve çoğunlukla ölümcüldür.
ve çoğunlukla ölümcüldür.
00:35
It can cause a severe fever
and can often be fatal.
and can often be fatal.
8
23280
3233
Fakat bu topluluktaki insanlar, her gün
kendi hayatlarını tehlikeye atarak
kendi hayatlarını tehlikeye atarak
00:39
But these individuals,
they risk their lives every day
they risk their lives every day
9
27053
3939
kendi toplumlarındaki
insanları koruyorlar,
insanları koruyorlar,
00:43
to protect the individuals
in their communities,
in their communities,
10
31016
2917
ve bunu yaparak da hepimizi koruyorlar.
00:45
and by doing so, protect us all.
11
33957
2580
Fakat onlarla ilgili en sıradışı
şeylerden birini, yıllar önce
şeylerden birini, yıllar önce
00:49
But one of the most extraordinary things
I learned about them
I learned about them
12
37093
2908
oraya yaptığım ilk ziyaretlerden
birinde öğrendim.
birinde öğrendim.
00:52
on one of my first visits
out there many years ago
out there many years ago
13
40025
2567
Onlar, her yeni sabaha,
00:54
was that they start each morning --
14
42616
1709
00:56
these challenging, extraordinary days
on the front lines -- by singing.
on the front lines -- by singing.
15
44349
4943
mücadele dolu her yeni güne şarkı
söyleyerek başlıyorlardı.
söyleyerek başlıyorlardı.
01:01
They gather together,
and they show their joy.
and they show their joy.
16
49731
3339
Bu insanlar bir araya gelip
etraflarına neşe saçıyorlar
etraflarına neşe saçıyorlar
ve hergün ruhlarını yeniliyorlardı.
01:05
They show their spirit.
17
53094
1522
01:06
And over the years,
18
54640
1159
Ve yıllar içinde,
onları ziyaret ettiğim ve onların
beni ziyaret ettiği yıllar boyunca
beni ziyaret ettiği yıllar boyunca
01:07
from year after year as I've visited them
and they've visited me,
and they've visited me,
19
55823
3113
ben de onlarla toplanıp şarkı söylemeye,
01:10
I get to gather with them and I sing
20
58960
1993
onlarla şarkılar yazıp
bunları sevmeye başladım.
bunları sevmeye başladım.
01:12
and we write and we love it,
21
60977
2174
01:15
because it reminds us that we're not
just there to pursue science together;
just there to pursue science together;
22
63175
3543
Çünkü bu bize, bir araya gelmemizin
tek sebebinin bilim olmadığını,
tek sebebinin bilim olmadığını,
01:18
we're bonded through a shared humanity.
23
66742
2317
ortak bir insanlığı paylaşmak
olduğunu da hatırlatıyordu.
olduğunu da hatırlatıyordu.
Tahmin edebileceğiniz gibi, bu inanılmaz
önemliydi ve bir şeylerin değişmeye
önemliydi ve bir şeylerin değişmeye
01:21
And that of course, as you can imagine,
becomes extremely important,
becomes extremely important,
24
69586
4323
başlaması için belki de en önemli şeydi.
01:25
even essential, as things begin to change.
25
73933
2773
Ve bu, 2014'ün Mart ayında
Guinea'da Ebola salgını
Guinea'da Ebola salgını
01:28
And that changed a great deal
in March of 2014,
in March of 2014,
26
76730
4789
ortaya çıktığında, birçok şeyi değiştirdi.
01:33
when the Ebola outbreak
was declared in Guinea.
was declared in Guinea.
27
81543
2346
Sierra Leone ve Liberya'nın sınırında
01:36
This is the first outbreak in West Africa,
28
84426
2132
ortaya çıkan bu salgın,
Batı Afrika'daki ilk salgın.
Batı Afrika'daki ilk salgın.
01:38
near the border
of Sierra Leone and Liberia.
of Sierra Leone and Liberia.
29
86582
2442
Ve bu yüzden hepimiz için
gerçekten çok korkutucuydu.
gerçekten çok korkutucuydu.
01:42
And it was frightening,
frightening for us all.
frightening for us all.
30
90074
2522
01:44
We had actually suspected for some time
31
92620
1912
Hatta bir süre, Lassa ve
Ebola'nın tahminimizden çok
Ebola'nın tahminimizden çok
01:46
that Lassa and Ebola were more
widespread than thought,
widespread than thought,
32
94556
2642
yayıldığından şüphelendik;
01:49
and we thought it could
one day come to Kenema.
one day come to Kenema.
33
97222
2309
sonunda Kenema'ya da
gelebileceğini düşündük.
gelebileceğini düşündük.
Bu yüzden biz de ekip olarak
hızlı bir şekilde yola çıktık
hızlı bir şekilde yola çıktık
01:51
And so members of my team
immediately went out
immediately went out
34
99896
2410
01:54
and joined Dr. Humarr Khan
and his team there,
and his team there,
35
102330
2397
ve orada Dr. Humarr Khan
ve ekibine katıldık.
ve ekibine katıldık.
Ekiple birlikte, eğer Ebola sınırı
geçip Sierra Leone'ye geldiyse,
geçip Sierra Leone'ye geldiyse,
01:56
and we set up diagnostics to be able
to have sensitive molecular tests
to have sensitive molecular tests
36
104751
3677
bu virüsü bulabilecek hassas
moleküler testler gerçekleştirmek
moleküler testler gerçekleştirmek
02:00
to pick up Ebola if it came
across the border
across the border
37
108452
2153
02:02
and into Sierra Leone.
38
110629
1263
için kurulum yaptık.
Biz bu tarz bir şeyi daha önce
Lassa virüsü için de yapmıştık,
Lassa virüsü için de yapmıştık,
02:03
We'd already set up this kind
of capacity for Lassa virus,
of capacity for Lassa virus,
39
111916
2996
nasıl yapılacağını biliyorduk
02:06
we knew how to do it,
40
114936
1157
02:08
the team is outstanding.
41
116117
1430
ve ekibim de olağanüstüydü.
02:09
We just had to give them
the tools and place to survey for Ebola.
the tools and place to survey for Ebola.
42
117571
3237
Onlara Ebola araştırması için
ekipman ve alan sağlamamız yetiyordu.
ekipman ve alan sağlamamız yetiyordu.
Ve ne yazık ki sonunda o gün geldi.
02:13
And unfortunately, that day came.
43
121340
1628
2014, 23 Mayıs'ında, bir kadın hastanenin
doğum servisine kayıt yaptırdı
doğum servisine kayıt yaptırdı
02:14
On May 23, 2014, a woman checked
into the maternity ward at the hospital,
into the maternity ward at the hospital,
44
122992
4981
ve ekip hemen bu önemli moleküler
testleri gerçekleştirdiler
testleri gerçekleştirdiler
02:19
and the team ran
those important molecular tests
those important molecular tests
45
127997
3726
ve böylece Sierra Leone'deki ilk
Ebola vakası teşhis edildi.
Ebola vakası teşhis edildi.
02:23
and they identified the first
confirmed case of Ebola in Sierra Leone.
confirmed case of Ebola in Sierra Leone.
46
131747
3835
Yaptıkları kesinlikle olağanüstü bir işti.
02:28
This was an exceptional
work that was done.
work that was done.
47
136107
2049
Onlar güvenli bir şekilde
hastayı tedavi edebilmek
hastayı tedavi edebilmek
02:30
They were able to diagnose
the case immediately,
the case immediately,
48
138180
2260
02:32
to safely treat the patient
49
140464
2313
ve ne olup bittiğini takip amacıyla
02:34
and to begin to do contact tracing
to follow what was going on.
to follow what was going on.
50
142801
3018
izleme başlatmak için vakayı
hızla teşhis etmeyi başardılar.
hızla teşhis etmeyi başardılar.
02:37
It could've stopped something.
51
145843
1972
Bu bir şeyleri durdurmuş olabilir.
Fakat o gün gelene kadar,
02:39
But by the time that day came,
52
147839
2847
aslında virüs aylardır
gelişmeye devam ediyordu.
gelişmeye devam ediyordu.
02:42
the outbreak had already
been breeding for months.
been breeding for months.
53
150710
2358
Yüzlerce vakayla birlikte, virüs önceki
tüm salgınlardan daha tehlikeliydi.
tüm salgınlardan daha tehlikeliydi.
02:45
With hundreds of cases, it had already
eclipsed all previous outbreaks.
eclipsed all previous outbreaks.
54
153092
3640
Ve virüs Sierra Leone'de tek bir
vaka ile sınırlı kalmadı,
vaka ile sınırlı kalmadı,
02:48
And it came into Sierra Leone
not as that singular case,
not as that singular case,
55
156756
3644
bölgede bir dalga gibi yayıldı.
02:52
but as a tidal wave.
56
160424
1292
Vakalarla başa çıkabilmek için
uluslararası örgütlerle,
uluslararası örgütlerle,
02:54
We had to work
with the international community,
with the international community,
57
162120
2275
02:56
with the Ministry of Health, with Kenema,
to begin to deal with the cases,
to begin to deal with the cases,
58
164419
3706
Sağlık Bakanlığı'yla ve Kenema'yla
çalışmak zorundaydık,
çalışmak zorundaydık,
çünkü Sierra Leone'de bu vakalarla
03:00
as the next week brought 31,
59
168149
2071
başa çıkabilecek tek yer olan
Kenema'da ilk hafta 31,
Kenema'da ilk hafta 31,
03:02
then 92, then 147 cases --
all coming to Kenema,
all coming to Kenema,
60
170244
3674
sonraki hafta 92 ve daha
sonra 147 vaka ortaya çıktı.
sonra 147 vaka ortaya çıktı.
03:05
one of the only places in Sierra Leone
that could deal with this.
that could deal with this.
61
173942
3301
Ve biz yapabileceğimiz her şeyi
yapmak için, hastalara yardım edebilmek
yapmak için, hastalara yardım edebilmek
03:09
And we worked around the clock
trying to do everything we could,
trying to do everything we could,
62
177610
3399
ve farkındalık oluşturmak
için elimizden geleni yaptık.
için elimizden geleni yaptık.
03:13
trying to help the individuals,
trying to get attention,
trying to get attention,
63
181033
2961
03:16
but we also did one other simple thing.
64
184018
1947
Fakat aynı zamanda çok
basit bir şey daha yaptık.
basit bir şey daha yaptık.
Ebola'yı teşhis etmek için bir
hastanın kanından örnek aldık.
hastanın kanından örnek aldık.
03:18
From that specimen that we take
from a patient's blood to detect Ebola,
from a patient's blood to detect Ebola,
65
186544
3789
Bunu saymayabiliriz aslında.
03:22
we can discard it, obviously.
66
190357
2055
Yaptığımız başka bir şey ise onun
içine kimyasal koyup etkisizleştirmekti.
içine kimyasal koyup etkisizleştirmekti.
03:24
The other thing we can do is, actually,
put in a chemical and deactivate it,
put in a chemical and deactivate it,
67
192436
3616
Onuu bir kutuya koyup
okyanusun diğer ucuna kargoladık.
okyanusun diğer ucuna kargoladık.
03:28
so just place it into a box
and ship it across the ocean,
and ship it across the ocean,
68
196076
2730
Yaptığımız şey tam da buydu.
03:30
and that's what we did.
69
198830
1151
03:32
We sent it to Boston, where my team works.
70
200005
2096
Onları takımımın çalıştığı
yere, Boston'a, yolladık.
yere, Boston'a, yolladık.
Ayrıca vardiyalı olarak
saatlerce çalıştık, günbegün
saatlerce çalıştık, günbegün
03:34
And we also worked around the clock
doing shift work, day after day,
doing shift work, day after day,
71
202724
3837
ve sonunda Ebola virüsünün
99 genomunu oluşturduk.
99 genomunu oluşturduk.
03:38
and we quickly generated 99 genomes
of the Ebola virus.
of the Ebola virus.
72
206585
3869
Bu taslaktı --bir virüsün
genomu onun taslağıdır.
genomu onun taslağıdır.
03:42
This is the blueprint -- the genome
of a virus is the blueprint.
of a virus is the blueprint.
73
210478
3057
03:45
We all have one.
74
213559
1159
Hepimizde bir tane var.
Bu taslak, bizi biz yapan
şeyleri anlatıyor
şeyleri anlatıyor
03:46
It says everything that makes up us,
75
214742
1945
03:48
and it tells us so much information.
76
216711
1909
ve hatta daha da fazlasını.
03:50
The results of this kind of work
are simple and they're powerful.
are simple and they're powerful.
77
218644
3177
Bu tür çalışmaların sonucu
basit ama çok güçlüdür.
basit ama çok güçlüdür.
Aslında biz, bu 99 farklı virüsü alabilir,
03:54
We could actually take
these 99 different viruses,
these 99 different viruses,
78
222396
2470
onlara bakıp karşılaştırabilirdik.
03:56
look at them and compare them,
79
224890
1447
Daha önceden Gine'de yayınlanan
03:58
and we could see, actually,
compared to three genomes
compared to three genomes
80
226361
2846
3 adet genomla karşılaştırıldığında
04:01
that had been previously
published from Guinea,
published from Guinea,
81
229231
2836
Gine'de aylar önce yine
insanlarda ortaya çıkan salgının
insanlarda ortaya çıkan salgının
04:04
we could show that the outbreak
emerged in Guinea months before,
emerged in Guinea months before,
82
232091
3711
insandan insana
bulaştığını gösterebilirdik.
bulaştığını gösterebilirdik.
04:07
once into the human population,
83
235826
1842
04:09
and from there had been transmitting
from human to human.
from human to human.
84
237692
2672
İşte bu, nasıl müdahale edeceğinizi
04:12
Now, that's incredibly important
85
240388
1544
anlamaya çalışırken inanılmaz
derecede önemli olur.
derecede önemli olur.
04:13
when you're trying to figure out
how to intervene,
how to intervene,
86
241956
2368
04:16
but the important thing
is contact tracing.
is contact tracing.
87
244348
2066
Ama önemli olan şey, temas takibi.
04:18
We also could see that as the virus
was moving between humans,
was moving between humans,
88
246438
3402
Ayrıca bir şey daha gördük ki,
virüs insanlar arasında yayılırken
virüs insanlar arasında yayılırken
aynı zamanda mutasyona uğruyormuş.
04:21
it was mutating.
89
249864
1257
04:23
And each of those mutations
are so important,
are so important,
90
251145
2151
Her bir mutasyon çok önemli.
04:25
because the diagnostics, the vaccines,
91
253320
2320
Çünkü teşhisler, aşılar,
kullandığımız terapiler,
04:27
the therapies that we're using,
92
255664
1485
04:29
are all based on that genome
sequence, fundamentally --
sequence, fundamentally --
93
257173
3358
hepsi bir genom dizisine
bağlı --temel olarak.
bağlı --temel olarak.
Bu onu harekete geçiren şey.
04:32
that's what drives it.
94
260555
1221
04:33
And so global health experts
would need to respond,
would need to respond,
95
261800
2882
Yani global sağlık uzmanlarının
cevap vermeleri gerekecekti,
cevap vermeleri gerekecekti,
04:36
would have to develop,
96
264706
1197
yaptıkları her şeyi geliştirmeleri,
04:37
to recalibrate everything
that they were doing.
that they were doing.
97
265927
2553
yeniden ayarlamaları gerekecekti.
Ama standart bilimsel yöntemlerle
o noktada ne yapabilirdim:
o noktada ne yapabilirdim:
04:41
But the way that science works,
the position I was in at that point
the position I was in at that point
98
269079
3181
Elimde veri vardı
04:44
is, I had the data,
99
272284
1151
ve bir hangarda çok uzun
bir süre çalışabilirdim,
bir süre çalışabilirdim,
04:45
and I could have worked
in a silo for many, many months,
in a silo for many, many months,
100
273459
2636
04:48
analyzed the data carefully, slowly,
101
276119
2199
verileri dikkatlice analiz eder,
04:50
submitted the paper for publication,
gone through a few back-and-forths,
gone through a few back-and-forths,
102
278342
3460
biraz düzenlemeden sonra
makalemi yayına gönderir
makalemi yayına gönderir
04:53
and then finally when the paper came out,
might release that data.
might release that data.
103
281826
3129
ve sonunda yayınlandığında
bu verileri paylaşabilirdim.
bu verileri paylaşabilirdim.
04:56
That's the way the status quo works.
104
284979
2204
Mevcut durumun çalışma şekli bu.
Ama bu noktada işe yaramazdı, değil mi ?
04:59
Well, that was not going to work
at this point, right?
at this point, right?
105
287207
2571
05:01
We had friends on the front lines
106
289802
1608
Ön saflarda arkadaşlarımız vardı.
05:03
and to us it was just obvious
that what we needed is help,
that what we needed is help,
107
291434
3254
Yardıma ihtiyacımız olduğu çok açıktı,
05:06
lots of help.
108
294712
1156
çok yardıma.
İlk olarak yaptığımız şey ise,
05:07
So the first thing we did is,
109
295892
1397
05:09
as soon as the sequences
came off the machines,
came off the machines,
110
297313
2685
diziler makinelerden çıkar çıkmaz
05:12
we published it to the web.
111
300022
1429
onları internete koymak oldu.
05:13
We just released it to the whole world
and said, "Help us."
and said, "Help us."
112
301475
2836
Hepsini yayınladık ve dedik ki:
"Bize yardım edin."
"Bize yardım edin."
ve yardım geldi.
05:16
And help came.
113
304335
1335
Biz onu tanımadan önce,
05:17
Before we knew it,
114
305694
1162
05:18
we were being contacted
from people all over,
from people all over,
115
306880
2336
bütün insanlar bizimle
iletişime geçiyordu.
iletişime geçiyordu.
Veriler her yerde ve yayınlanmış.
05:21
surprised to see the data
out there and released.
out there and released.
116
309240
2444
Birdenbire, Dünya'nın
en iyi virüs takipçileri,
en iyi virüs takipçileri,
05:23
Some of the greatest
viral trackers in the world
viral trackers in the world
117
311708
2252
05:25
were suddenly part of our community.
118
313984
2079
bizim grubumuza dâhil olmuşlardı.
05:28
We were working together
in this virtual way,
in this virtual way,
119
316087
2330
Bu sanal yolda hep beraber çalışıyorduk.
05:30
sharing, regular calls, communications,
120
318441
2981
Paylaşıyorduk, iletişime geçiyorduk.
Virüsü anbean takip etmeye çalışıyorduk,
05:33
trying to follow the virus
minute by minute,
minute by minute,
121
321446
2751
05:36
to see ways that we could stop it.
122
324221
2221
onu durdurabilmeyi başarmak için.
Böyle gruplar oluşturmak
için çok fazla yöntem var.
için çok fazla yöntem var.
05:39
And there are so many ways
that we can form communities like that.
that we can form communities like that.
123
327027
3758
Bu salgın patlak verdiğinde,
herkes öğrenmeye, yardım etmeye
herkes öğrenmeye, yardım etmeye
05:43
Everybody, particularly when the outbreak
started to expand globally,
started to expand globally,
124
331182
4325
05:47
was reaching out to learn,
to participate, to engage.
to participate, to engage.
125
335531
3590
ve çalışmaya çok istekliydi.
Herkes bunun bir
parçası olmak istiyor.
parçası olmak istiyor.
05:51
Everybody wants to play a part.
126
339788
1594
05:53
The amount of human capacity
out there is just amazing,
out there is just amazing,
127
341406
2780
İnsan kapasitesinin yapabileceği
şeyler tek kelimeyle inanılmaz.
şeyler tek kelimeyle inanılmaz.
05:56
and the Internet connects us all.
128
344210
1723
İnternet hepimizi birbirine bağlıyor.
05:57
And could you imagine that instead
of being frightened of each other,
of being frightened of each other,
129
345957
3251
Hayal edin, birbirimizden korkmak yerine,
birbirimize şunları söyleyelim:
06:01
that we all just said, "Let's do this.
130
349232
1857
"Haydi yapalım, beraber
çalışalım ve bu işi başaralım."
çalışalım ve bu işi başaralım."
06:03
Let's work together,
and let's make this happen."
and let's make this happen."
131
351113
2523
Ama problem aslında
hepimizin kullandığı veride.
hepimizin kullandığı veride.
06:05
But the problem is that the data
that all of us are using,
that all of us are using,
132
353660
2742
Yapmamız gerekenler için
internette gezinmek yetersiz.
internette gezinmek yetersiz.
06:08
Googling on the web, is just too limited
to do what we need to do.
to do what we need to do.
133
356426
4037
Ve sadece bunu yaptığımızda
birçok fırsat kaçıyor.
birçok fırsat kaçıyor.
06:12
And so many opportunities
get missed when that happens.
get missed when that happens.
134
360487
2651
06:15
So in the early part
of the epidemic from Kenema,
of the epidemic from Kenema,
135
363162
2481
Kenema salgının erken safhalarında
toplam 106 klinik raporumuz vardı.
06:17
we'd had 106 clinical records
from patients,
from patients,
136
365667
2742
Ve bir kez daha bunu Dünya'ya yaydık.
06:20
and we once again made that
publicly available to the world.
publicly available to the world.
137
368433
2834
Bizim kendi laboratuvarımızda bu
106 raporu bilgisayara verdiğimizde
106 raporu bilgisayara verdiğimizde
06:23
And in our own lab, we could show
that you could take those 106 records,
that you could take those 106 records,
138
371291
3670
Ebola hastalığının sonucunu
tahmin ettirmeyi başardık,
tahmin ettirmeyi başardık,
06:26
we could train computers to predict
the prognosis for Ebola patients
the prognosis for Ebola patients
139
374985
3618
06:30
to near 100 percent accuracy.
140
378627
1777
%100 doğruluk oranıyla.
Ardından bir uygulama yapıp yayınladık,
06:32
And we made an app
that could release that,
that could release that,
141
380428
2097
sahadaki sağlık çalışanlarının
kullanabilmeleri için.
kullanabilmeleri için.
06:34
to make that available
to health-care workers in the field.
to health-care workers in the field.
142
382549
2770
Ama bunu güçlü veya geçerli kılmak için
06:37
But 106 is just not enough
to make it powerful,
to make it powerful,
143
385343
3259
106 rapor yeterli değildi.
06:40
to validate it.
144
388626
1151
O yüzden yayınlamak için daha
çok veriye ihtiyacımız vardı
çok veriye ihtiyacımız vardı
06:41
So we were waiting for more data
to release that.
to release that.
145
389801
2654
06:44
and the data has still not come.
146
392479
2044
ve o verilere hâlâ ulaşamadık.
06:46
We are still waiting, tweaking away,
147
394547
2532
Hâlâ bekliyoruz,
birlikte çalışmak yerine
hangarlarda hâlâ bekliyoruz.
hangarlarda hâlâ bekliyoruz.
06:49
in silos rather than working together.
148
397103
2838
Ve bu sadece-- biz
bunu kabul edemeyiz
bunu kabul edemeyiz
06:51
And this just -- we can't accept that.
149
399965
2232
Değil mi ? Siz, hiçbiriniz
bunu kabul edemezdi.
bunu kabul edemezdi.
06:54
Right? You, all of you,
cannot accept that.
cannot accept that.
150
402221
3804
Buradaki konu hayatlarımız
06:58
It's our lives on the line.
151
406049
1682
06:59
And in fact, actually,
152
407755
1711
Aslında, doğrusu şu ki
bir sürü hayat kaybedildi,
birçok sağlık çalışanı,
birçok sağlık çalışanı,
07:01
many lives were lost,
many health-care workers,
many health-care workers,
153
409490
2543
07:04
including beloved colleagues of mine,
154
412057
1894
benim iş arkadaşlarım da dâhil.
07:05
five colleagues:
Mbalu Fonnie, Alex Moigboi,
Mbalu Fonnie, Alex Moigboi,
155
413975
3747
5 iş arkadaşım: Mbalu
Fonnie, Alex Moigboi,
Fonnie, Alex Moigboi,
Dr. Humarr Khan, Alice
Kovoma ve Muhammed Fullah.
Kovoma ve Muhammed Fullah.
07:09
Dr. Humarr Khan, Alice Kovoma
and Mohamed Fullah.
and Mohamed Fullah.
156
417746
4011
07:13
These are just five
of many health-care workers
of many health-care workers
157
421781
2526
Bunlar Kenema ve ötesinde,
bütün dünya sessizce
bütün dünya sessizce
07:16
at Kenema and beyond
158
424331
1764
çalışırken hayatlarını kaybetmiş olan
07:18
that died while the world waited
and while we all worked,
and while we all worked,
159
426119
3036
5 tane sağlık çalışanı.
07:21
quietly and separately.
160
429179
1860
Gördüğünüz üzere Ebola, insanlığa karşı
07:23
See, Ebola, like all threats to humanity,
161
431063
2033
diğer tehditler gibi gücünü
07:25
it's fueled by mistrust
and distraction and division.
and distraction and division.
162
433120
3884
güvensizlikten, dikkat dağıtmaktan
ve bölünmekten alıyor.
ve bölünmekten alıyor.
07:29
When we build barriers amongst ourselves
and we fight amongst ourselves,
and we fight amongst ourselves,
163
437028
3773
Biz aramıza siper örüp birbirimizle
savaşmaya başladığımız an
savaşmaya başladığımız an
virüs çok iyi gelişiyor ve yükseliyor.
07:32
the virus thrives.
164
440825
1820
Ama insanlığa karşı olan
tehditlerin tam aksine
tehditlerin tam aksine
07:34
But unlike all threats to humanity,
165
442669
1792
07:36
Ebola is one where
we're actually all the same.
we're actually all the same.
166
444485
2646
Ebola, hepimizin aslında bir olduğu
07:39
We're all in this fight together.
167
447155
1880
ve beraber savaştığı bir tehdit.
Ebola başka bir insanın kapısının
eşiğinde, yakında bizde de olabilir.
eşiğinde, yakında bizde de olabilir.
07:41
Ebola on one person's doorstep
could soon be on ours.
could soon be on ours.
168
449059
2634
07:44
And so in this place
with the same vulnerabilities,
with the same vulnerabilities,
169
452177
2802
Yine de bu mekânda, aynı
zayıflıklarla, aynı kuvvetlerle,
zayıflıklarla, aynı kuvvetlerle,
07:47
the same strengths,
the same fears, the same hopes,
the same fears, the same hopes,
170
455003
2413
aynı korkularla, aynı umutlarla,
07:49
I hope that we work together with joy.
171
457440
3209
hepimiz aynı zevk içinde
çalışırız diye umuyorum.
çalışırız diye umuyorum.
Benim bir mezun öğrencim Sierra
Leone ile ilgili bir kitap okuyordu
Leone ile ilgili bir kitap okuyordu
07:54
A graduate student of mine
was reading a book about Sierra Leone,
was reading a book about Sierra Leone,
172
462427
3070
ve "Kenema" sözcüğünü keşfetti.
07:57
and she discovered that the word "Kenema,"
173
465521
2334
07:59
the hospital that we work at and the city
where we work in Sierra Leone,
where we work in Sierra Leone,
174
467879
3443
Sierra Leone'de çalıştığımız
şehrin ve hastanenin adı.
şehrin ve hastanenin adı.
Mende sözcüğünden geliyordu.
"Nehir gibi temiz, şeffaf
"Nehir gibi temiz, şeffaf
08:03
is named after the Mende word
for "clear like a river, translucent
for "clear like a river, translucent
175
471346
4181
ve topluma açık" demekmiş.
08:07
and open to the public gaze."
176
475551
1587
Bu gerçekten bizim içimize işledi.
08:09
That was really profound for us,
177
477439
1545
08:11
because without knowing it,
we'd always felt
we'd always felt
178
479008
2094
Çünkü onu bilmeden,
çalışanları gururlandırmamız
için, topluma açık çalışmamız,
için, topluma açık çalışmamız,
08:13
that in order to honor the individuals
in Kenema where we worked,
in Kenema where we worked,
179
481126
3184
paylaşmamız ve birlikte
çalışmamız gerekiyordu
çalışmamız gerekiyordu
08:16
we had to work openly, we had to share
and we had to work together.
and we had to work together.
180
484334
4287
08:21
And we have to do that.
181
489074
1177
ve bunu yapmalıydık.
Kendimizden ve diğerlerinden hep
şunu talep etmemiz gerekiyordu--
şunu talep etmemiz gerekiyordu--
08:22
We all have to demand that
of ourselves and others --
of ourselves and others --
182
490275
3761
salgın başladığında birbirimize
açık olmamız lazımdı.
açık olmamız lazımdı.
08:26
to be open to each other
when an outbreak happens,
when an outbreak happens,
183
494060
2874
08:28
to fight in this fight together.
184
496958
1650
Bu savaşta savaşabilmek için.
08:30
Because this is not the first
outbreak of Ebola,
outbreak of Ebola,
185
498632
2909
Çünkü bu Ebola'nın ilk salgını değil
08:33
it will not be the last,
186
501565
1448
ve sonuncusu da olmayacak
ve oralarda Lassa virüsü
gibi beklemede kalan
gibi beklemede kalan
08:35
and there are many other microbes
out there that are lying in wait,
out there that are lying in wait,
187
503037
3155
milyonlarca mikrop var.
08:38
like Lassa virus and others.
188
506216
1425
Bir dahaki sefere bu olduğunda
08:39
And the next time this happens,
189
507665
1509
milyonlarca şehirde de
olabilir, burada da.
olabilir, burada da.
08:41
it could happen in a city of millions,
it could start there.
it could start there.
190
509198
3196
Havadan yayılan bir virüs de olabilir.
08:44
It could be something
that's transmitted through the air.
that's transmitted through the air.
191
512418
2699
Hatta bilerek yayılmış bile olabilir.
08:47
It could even be
disseminated intentionally.
disseminated intentionally.
192
515141
2147
Ve bu gerçekten korkunç, biliyorum.
08:49
And I know that that is frightening,
I understand that,
I understand that,
193
517312
2981
Ama aynı zamanda
08:52
but I know also,
and this experience shows us,
and this experience shows us,
194
520317
2654
bu şeyi yenmek için
teknolojimizin ve kapasitemizin
teknolojimizin ve kapasitemizin
08:54
that we have the technology
and we have the capacity
and we have the capacity
195
522995
3320
08:58
to win this thing,
196
526339
1595
olduğunu biliyorum.
Bunu yenmek ve diğer virüslerin
üstesinden gelmek için.
üstesinden gelmek için.
08:59
to win this and have
the upper hand over viruses.
the upper hand over viruses.
197
527958
2846
Ama bunu sadece birlikte
çalışırsak yapabiliriz
çalışırsak yapabiliriz
09:02
But we can only do it if we do it together
198
530828
2272
09:05
and we do it with joy.
199
533124
1197
ve bunu zevk alarak yaparız.
Yani, Dr. Khan
09:06
So for Dr. Khan
200
534871
1521
09:08
and for all of those who sacrificed
their lives on the front lines
their lives on the front lines
201
536416
4166
ve kendini feda etmiş diğer herkes,
her zaman bizimle beraber olacaklar.
09:12
in this fight with us always,
202
540606
2400
Bırakın da bizler de
onlarla beraber olalım.
onlarla beraber olalım.
09:15
let us be in this fight with them always.
203
543030
2807
09:17
And let us not let the world be defined
204
545861
1875
Dünya'mızın tek bir virüsten
dolayı yok olmasına izin vermeyelim.
09:19
by the destruction wrought by one virus,
205
547760
2119
Milyonlarca kalbin ve zihnin
ışıklandırdığı ve beraber çalıştığı
ışıklandırdığı ve beraber çalıştığı
09:21
but illuminated by billions
of hearts and minds
of hearts and minds
206
549903
2781
09:24
working in unity.
207
552708
1208
bir Dünya bırakalım.
Teşekkürler.
09:25
Thank you.
208
553940
1174
(Alkışlar)
09:27
(Applause)
209
555138
6869
ABOUT THE SPEAKER
Pardis Sabeti - Computational geneticistPardis Sabeti investigates the genomes of microbes, including the Ebola virus, to help understand how to slow them.
Why you should listen
Pardis Sabeti develops algorithms to detect the genetic signatures of adaption in humans and the microbial organisms that infect humans. Among her lab’s key research areas: examining the genetic factors that drive disease susceptibility to Ebola and Lassa hemorrhagic fever, and investigating the genomes of microbes, including Lassa virus, Ebola virus, Plasmodium falciparum malaria, Vibrio cholera and Mycobacterioum tuberculosis, to help find cures.
She's based at the Center for Systems Biology and Department of Organismic and Evolutionary Biology at Harvard and the Department of Immunology and Infectious Disease at the Harvard School of Public Health. Sabeti is a National Geographic Emerging Explorer and was named a Time magazine Person of the Year in 2014 as one of the Ebola fighters.Pardis Sabeti | Speaker | TED.com