TED2010
Jamie Oliver: Teach every child about food
Джейми Оливер: Джейми Оливер TED Prize жүлдегері: Әрбір бала тамақтың не екенін білсе екен...
Filmed:
Readability: 3.2
9,428,806 views
Батыс Вирджинидағы семіздікке қарсы бағытталған жобасының қыр-сырымен бөлісетін TED Prize жүлдегері Джейми Оливер айналамыздағы тағамтану сауатсыздығының салдарын әшкерелейді.
Jamie Oliver - Chef, activist
Jamie Oliver is transforming the way we feed ourselves, and our children. The winner of the 2010 TED Prize, he's on a mission to teach every family about eating better and living healthier lives. Full bio
Jamie Oliver is transforming the way we feed ourselves, and our children. The winner of the 2010 TED Prize, he's on a mission to teach every family about eating better and living healthier lives. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:15
Sadly,
0
0
2000
Өкінішке қарай,
00:17
in the next 18 minutes when I do our chat,
1
2000
3000
мен сөйлейтін алдағы 18 минут ішінде
00:20
four Americans that are alive
2
5000
3000
көз алдымыздағы төрт америкалықтан
00:23
will be dead
3
8000
2000
көз жазамыз
00:25
from the food that they eat.
4
10000
3000
ажалдары жеген тамақтарынан болмақ.
00:28
My name's Jamie Oliver. I'm 34 years old.
5
13000
4000
Менің есімім - Джеми Оливер. 34 жастамын.
00:32
I'm from Essex in England
6
17000
2000
Англияның Эссекс деген өлкесіненмін
00:34
and for the last seven years
7
19000
3000
соңғы жеті жылдан бері
00:37
I've worked fairly tirelessly
8
22000
3000
қолымнан келгенінше
00:40
to save lives in my own way.
9
25000
3000
адамдардың өмірін құтқарып жүрмін.
00:43
I'm not a doctor;
10
28000
2000
Дәрігер емеспін.
00:45
I'm a chef,
11
30000
2000
Аспазшымын.
00:47
I don't have expensive equipment
12
32000
2000
Қымбат құрал-саймандарым
00:49
or medicine.
13
34000
2000
немесе дәрі-дәрмегім жоқ.
00:51
I use information, education.
14
36000
3000
Мен ақпаратты, білімді қолданамын.
00:54
I profoundly believe that the power of food
15
39000
3000
Тамақ - өміріміздің маңызды бөлігі,
00:57
has a primal place in our homes
16
42000
3000
отбасымызда негізгі орынға
01:00
that binds us to the best bits of life.
17
45000
4000
ие екеніне шексіз сенемін.
01:06
We have an awful,
18
51000
2000
Алайда қазіргі өміріміз
01:08
awful reality right now.
19
53000
4000
жантүршігерлік болып тұр.
01:13
America, you're at the top of your game.
20
58000
3000
Америка, сіз әрдайым алдасыз.
01:16
This is one of the most unhealthy countries in the world.
21
61000
4000
Сіз әлемдегі ең дені сау емес елдің бірісіз.
01:20
Can I please just see a raise of hands
22
65000
2000
Қолдарыңызды көтересіздер ме,
01:22
for how many of you have children in this room today?
23
67000
3000
бөлмеде отырғандардан кімде бала бар?
01:25
Please put your hands up.
24
70000
2000
Қолыңызды түсірмеңіз
01:27
Aunties, uncles, you can continue to
25
72000
1000
Тәтелер, көкелер, сіздер де
01:28
put your hands up, aunties and uncles as well.
26
73000
3000
қолдарыңызды көтерсеңіздер.
01:31
Most of you. OK.
27
76000
2000
Көпшілігіміз екен. Түсінікті.
01:33
We, the adults of the last four generations,
28
78000
3000
Соңғы төрт ұрпақтың өкілі ретінде
01:36
have blessed our children with the destiny
29
81000
3000
біз - ересектер, балаларымыздың
01:39
of a shorter lifespan
30
84000
2000
ғұмырын ата-аналарының
01:41
than their own parents.
31
86000
3000
өміріне қарағанда қысқартып отырмыз.
01:44
Your child will live a life ten years younger
32
89000
3000
Сіздің балаңыз сізге қарағанда
01:47
than you
33
92000
2000
он жыл кем өмір сүреді.
01:49
because of the landscape of food that we've built around them.
34
94000
3000
Себебі біз оған тамақтан қамал құрып отырмыз.
01:52
Two-thirds of this room,
35
97000
3000
Осы бөлмедегінің үштен екісі
01:55
today, in America, are statistically overweight or obese.
36
100000
3000
Америкалық көрсеткіш бойынша семіздікпен ауырады
01:58
You lot, you're all right, but we'll get you eventually, don't worry.
37
103000
3000
Сіз, сіздің жағдайыңыз жақсы, бірақ сіз де қатарға қосыласыз
02:01
(Laughter)
38
106000
1000
(Күлкі)
02:02
Right?
39
107000
1000
Рас қой?
02:03
The statistics of bad health are clear,
40
108000
3000
Аурудың асқынып бара жатқаны
02:06
very clear.
41
111000
2000
анық қой.
02:08
We spend our lives being paranoid about death, murder, homicide,
42
113000
3000
Біз әдетте өлім-жітімнен, өз-өзіне қол жұмсаудан
02:11
you name it; it's on the front page of every paper, CNN.
43
116000
4000
қорқамыз. CNN-нің, газеттің басты жаңалығы сол.
02:15
Look at homicide at the bottom, for God's sake.
44
120000
3000
Байқасаңыз, өз-өзіне қол жұмсау ең төменде.
02:18
Right?
45
123000
1000
Рас қой?
02:19
(Laughter)
46
124000
2000
(Күлкі)
02:21
(Applause)
47
126000
5000
(Қол шапалақ)
02:26
Every single one of those in the red
48
131000
2000
Қызылмен боялған жолақтың
02:28
is a diet-related disease.
49
133000
2000
әр қайсысы диетаға қатысты ауру.
02:30
Any doctor, any specialist will tell you that.
50
135000
3000
Бұны кез-келген дәрігер растай алады.
02:33
Fact: Diet-related disease is the biggest killer
51
138000
3000
Өлімнің басты себебі - диетаға қатысты ауру
02:36
in the United States, right now, here today.
52
141000
3000
Америкада, дәл қазір, сол болып тұр.
02:42
This is a global problem.
53
147000
2000
Бұл - жантүршігерлік жағдай.
02:44
It's a catastrophe.
54
149000
2000
Бұл - апат.
02:46
It's sweeping the world.
55
151000
2000
Әлемді жаулауда.
02:48
England is right behind you, as usual.
56
153000
2000
Англия әдеттегідей Американы өкшелеп келеді.
02:50
(Laughter)
57
155000
4000
(Күлкі)
02:54
I know they were close, but not that close.
58
159000
3000
Олар өте жақын, бірақ тым жақын емес.
02:57
We need a revolution.
59
162000
2000
Бізге серпіліс қажет.
02:59
Mexico, Australia, Germany, India, China,
60
164000
3000
Мексика, Австралия, Германия, Үндістан, Қытай
03:02
all have massive problems of obesity and bad health.
61
167000
3000
барлығы семіздік пен денсаулықтан зардап шегуде.
03:06
Think about smoking.
62
171000
2000
Темекі тарту туралы ойлаңызшы.
03:08
It costs way less than obesity now.
63
173000
3000
Семіздікке қарағанда оның шығыны аз.
03:11
Obesity costs you Americans
64
176000
3000
Америкалықтар, сіздер денсаулық салығының
03:14
10 percent of your healthcare bills,
65
179000
3000
10 пайызын семіздікке жұмсап отырсыз.
03:17
150 billion dollars a year.
66
182000
3000
Бұл жылына 150 миллиард доллар!
03:20
In 10 years, it's set to double:
67
185000
3000
10 жылда бұл екі еселенбек:
03:23
300 billion dollars a year.
68
188000
2000
300 миллиард доллар.
03:25
And let's be honest, guys, you ain't got that cash.
69
190000
3000
Сөздің турасына көшейікші, сіздерде мұндай ақша жоқ.
03:28
(Laughter)
70
193000
3000
(Күлкі)
03:31
I came here to start a food revolution
71
196000
3000
Бұл жерге тағам революциясын жасауға келдім
03:34
that I so profoundly believe in.
72
199000
3000
менің имандай сенімім де осында.
03:37
We need it. The time is now.
73
202000
3000
Бұл аса қажет. Көкейтесті.
03:40
We're in a tipping-point moment.
74
205000
2000
Біз шарықтау шегінде тұрмыз.
03:42
I've been doing this for seven years.
75
207000
2000
Осы іспен айналысқаныма жеті жыл болды.
03:44
I've been trying in America for seven years.
76
209000
2000
Америкада жасап көруге тапынғаныма 7 жыл.
03:46
Now is the time when it's ripe -- ripe for the picking.
77
211000
3000
Енді көпшілікпен бөлісетін сәт келді.
03:49
I went to the eye of the storm.
78
214000
2000
Талай дауға басым қалды.
03:51
I went to West Virginia, the most unhealthy state in America.
79
216000
3000
Батыс Вирджинияда болдым. Америкадағы денсаулығы нашарлардың жері
03:54
Or it was last year.
80
219000
2000
әлде өткен жылы солай болды ма.
03:56
We've got a new one this year, but we'll work on that next season.
81
221000
3000
Биыл басқа жерді атады, бірақ ол штатпен келесі жолы айналысамыз.
03:59
(Laughter)
82
224000
1000
(Күлкі)
04:00
Huntington, West Virginia.
83
225000
1000
Хантингтон. Батыс Вирджиния.
04:01
Beautiful town.
84
226000
2000
Әдемі қала.
04:03
I wanted to put heart and soul and people,
85
228000
3000
Шын жүрегіммен тұрғындарға,
04:06
your public,
86
231000
2000
сіздерге
04:08
around the statistics that we've become
87
233000
2000
статистикалық жайтты
04:10
so used to.
88
235000
2000
ақтарғым келді.
04:12
I want to introduce you to some of the people that I care about:
89
237000
3000
Сіздерге менің жүрегіме жақын адамдарды:
04:15
your public, your children.
90
240000
1000
тұрғындарыңызды, балаларыңызды таныстырғым келеді.
04:16
I want to show a picture of my friend Brittany.
91
241000
3000
Британи есімді досымның суретін көрсетейін
04:19
She's 16 years old.
92
244000
2000
Ол 16 жаста.
04:21
She's got six years to live
93
246000
3000
Алты жылдық өмірі қалды
04:24
because of the food that she's eaten.
94
249000
3000
ажалы жеп жүрген тамағынан болмақ.
04:27
She's the third generation of Americans
95
252000
3000
Ол тағамның қайдан келетінін білмей өскен
04:30
that hasn't grown up within a food environment
96
255000
2000
Америкалықтардың үшінші ұрпағы
04:32
where they've been taught to cook at home or in school,
97
257000
2000
Бұрынғылар үйінде немесе анасынан,
04:34
or her mom, or her mom's mom.
98
259000
3000
немесе әжесінен тамақ пісіріп үйренген еді.
04:37
She has six years to live.
99
262000
3000
Оның алты жылдық өмірі қалды.
04:40
She's eating her liver to death.
100
265000
2000
Ол өз өлімінің дәмін татып жүр.
04:42
Stacy, the Edwards family.
101
267000
3000
Стеси. Эдуардтың отбасы.
04:45
This is a normal family, guys.
102
270000
2000
Бәрінің жағдайы дұрыс, достар.
04:47
Stacy does her best, but she's third-generation as well;
103
272000
3000
Стеси қолынан келгенше тырысуда,
04:50
she was never taught to cook at home or in school.
104
275000
2000
бірақ ол да тамақ пісіруді білмейтін үшінші ұрпақтан.
04:52
The family's obese.
105
277000
2000
Отбасы семіздік азабын тартып отыр.
04:54
Justin here, 12 years old,
106
279000
1000
Мынау - Джастин. 12 жаста.
04:55
he's 350 pounds.
107
280000
1000
Салмағы 350 паунд (157 кг.)
04:56
He gets bullied, for God's sake.
108
281000
2000
Көрген адам мазақтайды.
04:58
The daughter there, Katie, she's four years old.
109
283000
2000
Мынау қызы - Кэти. Төрт жаста.
05:00
She's obese before she even gets to primary school.
110
285000
3000
Мектеп табалдырығын аттамастан семіздікке шалдықты
05:03
Marissa, she's all right, she's one of your lot.
111
288000
3000
Марисаның денсаулығы жақсы.
05:06
But you know what? Her father, who was obese,
112
291000
3000
Бірақ білсеңіз, оның семіздікпен ауырған әкесі
05:09
died in her arms,
113
294000
2000
оның қолында көз жұмды,
05:11
And then the second most important man in her life,
114
296000
2000
Содан кейін жүрегіне жақын келесі азаматты,
05:13
her uncle, died of obesity,
115
298000
3000
көкесін де, семіздік алып кетті.
05:16
and now her step-dad is obese.
116
301000
3000
енді оның өгей әкесі де семіз.
05:19
You see, the thing is
117
304000
2000
Көрдіңіз бе,
05:21
obesity and diet-related disease
118
306000
2000
семіздік пен диетаға қатысты ауру
05:23
doesn't just hurt the people that have it;
119
308000
2000
онымен ауырмайтындарға да қатысты.
05:25
it's all of their friends, families,
120
310000
2000
бұл оның досы, отбасы,
05:27
brothers, sisters.
121
312000
2000
ағасы, әпкесіне де қатысты.
05:29
Pastor Steve:
122
314000
2000
Пастор Стив:
05:31
an inspirational man, one of my early allies in Huntington, West Virginia.
123
316000
4000
Хантингтон, Батыс Вирджиниядағы тамаша адамдардың бірі.
05:35
He's at the sharp knife-edge of this problem.
124
320000
4000
Ол осы мәселенің ащы дәмін татып жүр.
05:39
He has to bury the people, OK?
125
324000
2000
Ол адамдарды жерлеуі керек. Түсіндіңіз бе?
05:41
And he's fed up with it. He's fed up with burying his friends,
126
326000
3000
Әрі бұл одан шаршады. Ол өзінің достарын,
05:44
his family, his community.
127
329000
2000
отбасы мен таныстарын жерлеуден шаршады.
05:46
Come winter, three times as many people die.
128
331000
4000
Өткен қыста үш есе көп адам өлді.
05:50
He's sick of it.
129
335000
1000
Әбден түңіліп кетті.
05:51
This is preventable disease. Waste of life.
130
336000
3000
Бұл аурудың алдын алуға болады. Өмірді сақтайды.
05:54
By the way, this is what they get buried in.
131
339000
3000
Айтпақшы, мынау солардың табыты
05:57
We're not geared up to do this.
132
342000
3000
Біз бұл үшін өмір сүрмейміз.
06:00
Can't even get them out the door -- and I'm being serious --
133
345000
3000
Бұны көтеру де оңай. Шын айтамын.
06:03
can't even get them there. Forklift.
134
348000
2000
Орнынан қозғалта да алмас едім.
06:05
OK, I see it as a triangle, OK?
135
350000
3246
Сонымен, бұны үш бұрыш деп қарап көрейік.
06:09
This is our landscape of food.
136
353246
1598
Мынау біздің тағам әлеміміз.
06:10
I need you to understand it.
137
354844
1263
Мына жайтты жақсы ұғып алыңыздар.
06:12
You've probably heard all this before,
138
356107
893
Бұл туралы бұрын да естіген боларсыздар
06:12
but let's just go back over it.
139
357000
1646
сонда да қайталап өтейік.
06:14
Over the last 30 years,
140
358646
1354
Соңғы 30 жыл ішінде,
06:15
what's happened that's ripped the heart out of this country?
141
360000
2000
осы елдің жүрегіне қанжардай қадалған не еді?
06:17
Let's be frank and honest:
142
362000
2000
Шынымызды айтайықшы:
06:19
Well, modern-day life.
143
364000
3000
бүгінгі заманауи өмір салтымыз ғой.
06:22
Let's start with the Main Street.
144
367000
2000
Негізгі көшеден бастайық.
06:24
Fast food has taken over the whole country; we know that.
145
369000
3000
Фаст фуд тағамы күллі елді жаулап алғаны аян.
06:27
The big brands are some of the most important powers,
146
372000
3000
Алпауыт брендтер үлкен күшке ие.
06:30
powerful powers, in this country.
147
375000
2000
Осы елді билеп отыр.
06:32
Supermarkets as well.
148
377000
3000
Супермаркеттер де солай.
06:35
Big companies. Big companies.
149
380000
2000
Үлкен компаниялар. Алпауыттар.
06:37
Thirty years ago, most of the food
150
382000
3000
Отыз жыл бұрын, тағамның көбі
06:40
was largely local and largely fresh.
151
385000
3000
зиянсыз еді. Үйдің тағамы болатын.
06:43
Now it's largely processed and full of all sorts of additives,
152
388000
3000
Қазіргінің денінде түрлі қоспалар бар,
06:46
extra ingredients, and you know the rest of the story.
153
391000
3000
артық ингридиенттер, әрі қарайғысын өзіңіз де білесіз.
06:49
Portion size is obviously a massive, massive problem.
154
394000
3000
Бұның тек кішкентай бөлігінің өзі үлкен қатер.
06:52
Labeling is a massive problem.
155
397000
3000
Сыртындағы орамасының өзі - проблема.
06:55
The labeling in this country is a disgrace.
156
400000
3000
Ораманың болуы бұл ел үшін ұят.
06:58
They want to be self -- they want to self-police themselves.
157
403000
4000
Олар өз-өздеріне сақшы болғысы келеді.
07:02
The industry wants to self-police themselves.
158
407000
3000
Индустрия өз-өзіне сақшы болғысы келеді.
07:05
What, in this kind of climate? They don't deserve it.
159
410000
3000
Бүгінгідей жағдайда ма? Хақылары жоқ.
07:08
How can you say something is low-fat when it's full of so much sugar?
160
413000
4000
Тағам тұнып тұрған қант болса, қалайша майсыз тамақ дейсің?
07:12
Home.
161
417000
2000
Үй.
07:15
The biggest problem with the home
162
420000
2000
Үйге қатысты дүниенің қиын тұсы
07:17
is that used to be the heart
163
422000
2000
- үй біздің қоғамды құрап тұрған
07:19
of passing on food, food culture,
164
424000
3000
тамақ, тағам мәдениетінің
07:22
what made our society.
165
427000
3000
өзегі болып тұр.
07:25
That ain't happening anymore.
166
430000
1000
Себебі бұл тек сол жерде қалыптасады.
07:26
And you know, as we go to work and as life changes,
167
431000
3000
Біле білсеңіз, жұмысқа барып жүріп, өмір өзгеріп
07:29
and as life always evolves,
168
434000
2000
және өмір үнемі шыр айналған сайын
07:31
we kind of have to look at it holistically --
169
436000
2000
қарбалас тіршілік арасынан уақыт тауып,
07:33
step back for a moment, and re-address the balance.
170
438000
2000
сәл кідіріп, артымызға бұрылып қарау керекпіз.
07:35
It ain't happening, hasn't happened for 30 years, OK?
171
440000
3000
Шындығында олай істемейміз. 30 жыл бойы істемедік.
07:38
I want to show you a situation
172
443000
3000
Бір әңгіме айтайын
07:41
that is very normal
173
446000
3000
бүгінгі көзбен қарасақ
07:44
right now; the Edwards family.
174
449000
2000
еш оғаштығы жоқ. Эдуардтар отбасы.
07:46
(Video) Jamie Oliver: Let's have a talk.
175
451000
2000
(Видео) Джеми Оливер: Сырласайық.
07:48
This stuff goes through you and your family's body
176
453000
3000
Бұл дүние сенің және күллі отбасыңның асқазанынан өтеді.
07:51
every week.
177
456000
2000
Әр апта сайын.
07:53
And I need you to know that this is going to kill your children early.
178
458000
6000
Мына нәрсені білсең деймін: осы тамақ балаларыңның ерте өлуіне себеп
07:59
How are you feeling?
179
464000
2000
Өзіңді қалай сезініп отырсың?
08:01
Stacy: Just feeling really sad and depressed right now.
180
466000
3000
Стеси: Өз-өзіме келе алмай отырмын.
08:04
But, you know, I want my kids to succeed in life
181
469000
3000
Балаларымның өмірі жарқын болса деймін,
08:07
and this isn't going to get them there.
182
472000
3000
бұл оларға кесір болмаса екен деймін.
08:10
But I'm killing them.
183
475000
3000
Бірақ өз қолыммен тұншықтырып жатыр екенмін.
08:13
JO: Yes you are. You are.
184
478000
3000
Джеми: Өкінішке қарай солай.
08:16
But we can stop that.
185
481000
3000
Бірақ біз бұны тоқтата аламыз.
08:22
Normal. Let's get on schools,
186
487000
4000
Қалай екен? Енді мектепті көрелік,
08:26
something that I'm fairly much a specialist in.
187
491000
3000
себебі осы саланы жақсы зерттедім.
08:29
OK, school.
188
494000
2000
Сонымен, мектеп.
08:31
What is school? Who invented it? What's the purpose of school?
189
496000
3000
Мектеп деген не? Оны кім ойлап тапты? Мектептің мақсаты не?
08:34
School was always invented to arm us with the tools
190
499000
3000
Мектеп біздерді шығармашыл болуға баулып,
08:37
to make us creative, do wonderful things,
191
502000
3000
өмір сүруге қажетті құралдарды
08:40
make us earn a living, etc., etc., etc.
192
505000
3000
қолымызға ұстату үшін ойлап табылған еді.
08:43
You know, it's been kind of in this sort of tight box for a long, long time.
193
508000
3000
Білсеңіз, ұзақ жылдар бойы ол осылай болып келіп еді.
08:46
OK?
194
511000
1000
Солай ғой?
08:47
But we haven't really evolved it
195
512000
2000
Алайда содан бері еш өзгермеді
08:49
to deal with the health catastrophes of America, OK?
196
514000
3000
Америкадағы апатты жағдайдағы денсаулық жақсармады
08:52
School food is something
197
517000
3000
Мектептегі тамақ өз алдына бөлек әңгіме
08:55
that most kids -- 31 million a day, actually --
198
520000
3000
күн сайын - 31 млн. бала, әдетте
08:58
have twice a day, more than often,
199
523000
3000
күніне екі реттен таңғы
09:01
breakfast and lunch, 180 days of the year.
200
526000
3000
және түскі аспен, жылына 180 күн бойы қамтамасыз етіледі.
09:04
So you could say that school food is quite important, really,
201
529000
3000
Сонымен жағдайды қара отырып,
09:07
judging the circumstances.
202
532000
3000
мектептегі тамақтану аса маңызды екенімен келісерсіз.
09:10
(Laughter)
203
535000
3000
(Күлкі)
09:15
Before I crack into my rant,
204
540000
2000
Тамаша сөз сөйлеп,
09:17
which I'm sure you're waiting for ...
205
542000
3000
сіздер күтіп отырған тамашамен таңқалдырмас бұрын...
09:20
(Laughter)
206
545000
2000
(Күлкі)
09:22
I need to say one thing, and it's so important
207
547000
3000
Мына жайтқа баса назар аударғым келеді
09:25
in hopefully the magic that happens and unfolds
208
550000
3000
алдағы үш айда ғажайып
09:28
in the next three months.
209
553000
1000
орнап үміт ақталады деп ойлаймын.
09:29
The lunch ladies, the lunch cooks of America --
210
554000
3723
Түскі астың ханымдарына Американың аспазшыларына
09:33
I offer myself as their ambassador.
211
557723
3323
өзімді елші ретінде ұсынамын.
09:36
I'm not slagging them off.
212
561046
1954
Олардың жұмысын жоққа шығарғаным емес.
09:38
They're doing the best they can do.
213
563000
2000
Олар өз ісін жақсы атқарып жатыр.
09:42
They're doing their best.
214
567000
2000
Қолынан келгенін істеуде.
09:44
But they're doing what they're told,
215
569000
2000
Бірақ олар өзіне айтылған істі орындауда
09:46
and what they're being told to do is wrong.
216
571000
3000
және оларға айтылған жұмыс қате болып тұр.
09:49
The system is highly run by accountants;
217
574000
3000
Біздің жүйеміздің бәрін қаржыгерлер билеп отыр;
09:52
there's not enough, or any,
218
577000
2000
олардың арасында, тағамды түсінетіндер
09:54
food-knowledgeable people in the business.
219
579000
2000
саусақпен санарлық немесе жоқтың қасы.
09:56
There's a problem:
220
581000
2000
Мәселе мынада:
09:58
If you're not a food expert, and you've got tight budgets
221
583000
2000
Егер сіз тамақ маманы болмасаңыз, бюджетіңіз аз болса
10:00
and it's getting tighter, then you can't be creative,
222
585000
2000
мүлдем аз болса, басыңызды қатты қатырмайсыз
10:02
you can't duck and dive and write different things around things.
223
587000
3000
тамақты қалай түрлендіру керектігін ойламайсыз.
10:05
If you're an accountant, and a box-ticker,
224
590000
2000
Егер сіз есепші болсаңыз
10:07
the only thing you can do in these circumstances
225
592000
3000
мұндай жағдайда бар болғаны
10:10
is buy cheaper shit.
226
595000
2000
арзандау бәлені аласыз.
10:12
Now, the reality is,
227
597000
2000
Өкініштісі,
10:14
the food that your kids get every day is fast food,
228
599000
2000
балаларыңыз күн сайын жеп жүрген фаст-фудтары
10:16
it's highly processed,
229
601000
2000
өңделген дүние,
10:18
there's not enough fresh food in there at all.
230
603000
2000
оның қорек ретінде еш пайдасы жоқ.
10:20
You know, the amount of additives, E numbers, ingredients you wouldn't believe --
231
605000
4000
Сіз ойлаған қоспалар, E сандар, ингридиенттер мөлшері
10:24
there's not enough veggies at all. French fries are considered a vegetable.
232
609000
3000
адам шошытады. Ішіндегі қуырылған картопты көкөніс деп санайды.
10:27
Pizza for breakfast. They don't even get given crockery.
233
612000
3000
Таңғы асқа пицца. Оларға ең болмаса бір пішінәй де жоқ.
10:30
Knives and forks? No, they're too dangerous.
234
615000
3000
Пышақ пен шанышқы десіз бе? Бұлар суық қару ғой.
10:33
They have scissors in the classroom,
235
618000
2000
Есесіне сынып бөлмелерінде қайшы бар,
10:35
but knives and forks? No.
236
620000
2000
бірақ пышақ пен шанышқы ұстауға болмайды? Атай көрмеңіз!
10:37
And the way I look at it is: If you don't have knives and forks in your school,
237
622000
2000
Бұдан мынадай түйін шығады: егер мектепте пышақ
10:39
you're purely endorsing,
238
624000
3000
шанышқы бермесе, амал жоқтан
10:42
from a state level, fast food, because it's handheld.
239
627000
3000
фаст-фудты қолмен жейсің.
10:45
And yes, by the way, it is fast food: It's sloppy joes,
240
630000
2000
Айтпақшы бұл фаст фудтың бәрі: sloppy joes,
10:47
it's burgers, it's wieners,
241
632000
2000
бургерлер, уиендер,
10:49
it's pizzas, it's all of that stuff.
242
634000
4000
пиццалар, тағы сондай бәлелер.
10:55
Ten percent of what we spend on healthcare, as I said earlier,
243
640000
3000
Әлгінде айтып өткендей, денсаулық сақтауға жұмсайтынымыздың он пайызын
10:58
is on obesity, and it's going to double.
244
643000
3000
семіруге жұмсап отырмыз, әрі еке еселеудеміз.
11:01
We're not teaching our kids.
245
646000
2000
Біз балаларымызды үйретіп отырған жоқпыз.
11:03
There's no statutory right to teach kids about food,
246
648000
2000
Балаларға тағамтануды үйрететін әдістеме жоқ.
11:05
elementary or secondary school. OK?
247
650000
2000
Бастауыш болсын, жоғары сынып болсын.
11:07
We don't teach kids about food. Right?
248
652000
2000
Балаларға тағамтану туралы айтпаймыз. Рас қой?
11:09
And this is a little clip from an elementary school,
249
654000
2000
Мынау бастауыш сыныптардың бірінен түсірілді.
11:11
which is very common in England.
250
656000
2000
Англиядағы мектептердің бірі.
11:16
Video: Who knows what this is?
251
661000
2000
Видео: Мынаның не екенін кім біледі?
11:18
Child: Potatoes. Jamie Oliver: Potato? So, you think these are potatoes?
252
663000
3000
Бала: Картоп. Джеми Оливер: Картоп? Мынау картоп деп ойлайсың ба?
11:21
Do you know what that is?
253
666000
2000
Мынаның не екенін білесің бе?
11:23
Do you know what that is? Child: Broccoli?
254
668000
2000
Мынау не? Бала: Броколли?
11:25
JO: What about this? Our good old friend.
255
670000
2000
Дж: Ал мынау ше? Бізге жүзі таныс.
11:27
Do you know what this is, honey? Child: Celery.
256
672000
2000
Мынау не нәрсе, балақай? Бала: балдыркөк
11:29
JO: No. What do you think this is? Child: Onion. JO: Onion? No.
257
674000
3000
Дж: Жоқ. Мынау не деп ойлайсың? Бала: Пияз. Дж: Пияз? Жоқ.
11:32
Jamie Oliver: Immediately you get a really clear sense
258
677000
3000
Джеми Оливер: Бірден бұл балалардың
11:35
of: Do the kids know anything about where food comes from?
259
680000
3000
жеп жүрген тамақтары қайдан келетінін білмейтінін ұғасың, ә?
11:38
Video: JO: Who knows what that is? Child: Uh, pear?
260
683000
2000
Видео: Дж: Мынаның не екенін кім біледі? Бала: Хм, ас бұршақ?
11:40
JO: What do you think this is? Child: I don't know.
261
685000
2000
Дж: Мынау не деп ойлайсың? Бала: Білмеймін.
11:42
JO: If the kids don't know what stuff is,
262
687000
2000
Дж: Егер бала бұның не екенін білмесе,
11:44
then they will never eat it.
263
689000
4000
ешқашан мұны жемес еді.
11:48
(Laughter)
264
693000
1000
(күлкі)
11:49
JO: Normal. England and America,
265
694000
3000
Дж: Қалай екен. Англия және Америка,
11:52
England and America.
266
697000
2000
Англия және Америка.
11:54
Guess what fixed that. Guess what fixed that:
267
699000
2000
Бұны қалай түзетуге болады деп ойлайсыз?
11:56
Two one-hour sessions.
268
701000
2000
Бір жарым сағаттық екі лекция.
11:59
We've got to start teaching our kids
269
704000
2000
Біз мектептегі балаларға тағам туралы
12:01
about food in schools, period.
270
706000
3000
оқыта бастадық. Болды.
12:04
(Applause)
271
709000
5000
(қол шапалақ)
12:09
I want to tell you about something,
272
714000
2000
Бір жайтпен бөлісейін,
12:11
I want to tell you about something that kind of
273
716000
3000
Бір жайтпен бөлісейін
12:14
epitomizes the trouble that we're in, guys. OK?
274
719000
3000
бұл құрдымға қалай түскенімізді айтайын. Жарай ма?
12:17
I want to talk about something so basic as milk.
275
722000
4000
Мен ең қарапайым нәрсе - сүт туралы айтайын.
12:21
Every kid has the right to milk at school.
276
726000
2000
Әрбір балаға мектепте сүт береді.
12:23
Your kids will be having milk at school, breakfast and lunch. Right?
277
728000
3000
Балаңыз таңғы асқа және түскі асқа мектепте сүт ішеді. Солай ма?
12:26
They'll be having two bottles. OK?
278
731000
2000
Оларға екі бөтелке сүт береді. Иә?
12:28
And most kids do.
279
733000
2000
Көп балалар соны ішеді.
12:30
But milk ain't good enough anymore.
280
735000
3000
БІрақ қазір сүт бұрынғыдай пайдалы емес.
12:33
Because someone at the milk board, right -- and don't get me wrong,
281
738000
2000
Себебі сүт шығаратын бастықтың бірі, мені дұрыс түсініңіз,
12:35
I support milk -- but someone at the milk board
282
740000
2000
сүтке еш қарсы емеспін, бірақ сүт сататын бастықтың бірі
12:37
probably paid a lot of money for some geezer
283
742000
2000
шамасы алжыған біреуге көп ақша беріп қойған тәрізді
12:39
to work out that if you put loads of flavorings and colorings
284
744000
2000
сөйтіп сүтке дәмдеуіштерді, бояғыштар мен
12:41
and sugar in milk, right,
285
746000
2000
қантты көбірек қоссаң,
12:43
more kids will drink it. Yeah.
286
748000
3000
балалар сүтті көбірек ішеді деп айтқан сияқты.
12:46
(Claps)
287
751000
1000
(қол шапалақ)
12:47
And obviously now that's going to catch on.
288
752000
2000
Әрі бұл тура келіп жатқан түрі бар.
12:49
The apple board is going to work out
289
754000
2000
Алма сатушылардың басшысы енді
12:51
that if they make toffee apples they'll eat more apples as well.
290
756000
2000
иристен алма жасаса, алманы да көбірек жейтін шығар.
12:53
Do you know what I mean?
291
758000
2000
Нені меңзеп тұрғанымды ұқтыңыз ба?
12:55
For me, there ain't no need to flavor the milk.
292
760000
3000
Маған салса, сүтке қант қосудың еш қажеті жоқ.
12:58
Okay? There's sugar in everything.
293
763000
2000
Солай ма? Қазір қантты барлығына қосады
13:00
I know the ins and outs of those ingredients.
294
765000
2000
Мен бұл ингредиенттер туралы бәрін білемін.
13:02
It's in everything. Even the milk hasn't escaped
295
767000
3000
Бұлар бәрінде бар. Тіпті сүт те
13:05
the kind of modern-day problems.
296
770000
2000
бұл заманауи мәселеден тыс қалмады.
13:07
There's our milk. There's our carton.
297
772000
2000
Мынау - сүтіміз. Мынау - қорабымыз.
13:09
In that is nearly as much sugar
298
774000
2000
Мұның ішінде
13:11
as one of your favorite cans of fizzy pop,
299
776000
2000
сіздің сүйікті газдалған тәтті суыңыздағыдай қант бар,
13:13
and they are having two a day.
300
778000
2000
әрі олар мұны күніне екі рет ішеді.
13:15
So, let me just show you.
301
780000
2000
Сонымен, сіздерге бір нәрсе көрсетейін.
13:17
We've got one kid, here,
302
782000
4000
Мынау бір баланың
13:21
having, you know, eight tablespoons of sugar a day.
303
786000
5000
күніне жейтін сегіз түйір қанты
13:26
You know, there's your week.
304
791000
3000
Ал мынау, бір аптадағысы.
13:29
There's your month.
305
794000
3000
Мынау бір айдағысы
13:32
And I've taken the liberty of putting in
306
797000
2000
Енді біржолата
13:34
just the five years of elementary school sugar,
307
799000
3000
бастауыш сыныптағы бес жыл ішінде
13:40
just from milk.
308
805000
2000
сүттен жейтін қантты көрсетейін.
13:45
Now, I don't know about you guys,
309
810000
2000
Сіздердің не дейтіндеріңізд білмедім,
13:47
but judging the circumstances, right,
310
812000
3000
бірақ осыны көре отыра,
13:50
any judge in the whole world,
311
815000
2000
әлемдегі кез-келген сот
13:52
would look at the statistics and the evidence,
312
817000
3000
мәліметтер мен жағдайды саралай келе,
13:55
and they would find any government of old
313
820000
2000
кез-келген үкімет басшыларын
13:57
guilty of child abuse. That's my belief.
314
822000
2000
баланы қорлап отыр деп айыптай алады. Сеніммен айта аламын.
13:59
(Applause)
315
824000
9000
(қол шапалақ)
14:08
Now, if I came up here, and I wish I could come up here today
316
833000
3000
Егер осы жерге, сіздердің алдарыңызға
14:11
and hang a cure for AIDS or cancer,
317
836000
3000
СПИД-тің немесе қатерлі ісіктің емін таптым деп келсем
14:14
you'd be fighting and scrambling to get to me.
318
839000
4000
оны меннен таласып-тартысып алар едіңіз.
14:18
This, all this bad news, is preventable.
319
843000
3000
Мынау, мен көрсеткен зұлымдықтың алдын алуға болады.
14:21
That's the good news.
320
846000
2000
Бұл - жақсы жаңалық.
14:23
It's very, very preventable.
321
848000
2000
Мұның алдын алу оңай.
14:25
So, let's just think about, we got a problem here,
322
850000
3000
Сонымен біздің алдымызда мәселе бар.
14:28
we need to reboot.
323
853000
2000
Оны қайта қарастыруымыз керек.
14:30
Okay so, in my world, what do we need to do?
324
855000
3000
Сонымен менің әлемімде не істелуі керек?
14:33
Here is the thing, right,
325
858000
2000
Мәселе мынада,
14:35
it cannot just come from one source.
326
860000
2000
оның шешімі бір жайтқа тіреліп тұрған жоқ.
14:37
To reboot and make real tangible change,
327
862000
3000
Қайта қарастырып, шынайы өзгерістер жасау керек
14:40
real change, so that I could look you in the white of the eyes
328
865000
3000
шынайы өзгерістер адамдардың тағдырын өзгертіп,
14:43
and say, "In 10 years time,
329
868000
2000
"Оны жылдың ішінде балаңның тағдыры,
14:45
the history of your children's lives,
330
870000
2000
өмірі мен бақыты
14:47
happiness -- and let's not forget, you're clever if you eat well,
331
872000
3000
егер сен дұрыс тамақтансаң, дегенді ұмытпайық
14:50
you know you're going to live longer --
332
875000
2000
ұзақ өмір сүресің
14:52
all of that stuff, it will look different. OK?"
333
877000
2000
мына нәрсенің бәрі басқаша болады. Солай ма?"
14:54
So, supermarkets.
334
879000
3000
Супермаркеттерге оралайық.
14:57
Where else do you shop so religiously?
335
882000
2000
Күнделікті сатып алу үшін қайда барасыз?
14:59
Week in, week out.
336
884000
2000
Апта ішінде, соңында
15:01
How much money do you spend, in your life, in a supermarket?
337
886000
3000
Супермаркетте өміріңізде қанша ақша жұмсадыңыз?
15:04
Love them. They just sell us what we want. All right.
338
889000
3000
Жақсы көремін оларды. Бізге қажеттіні сатады.
15:07
They owe us, to put a food ambassador
339
892000
2000
Олар біздерге тағам елшілеріне қарыздар
15:09
in every major supermarket.
340
894000
3000
барлық ірі супермаркеттер.
15:12
They need to help us shop. They need to show us how to cook
341
897000
3000
Олар біздерге нені алу керектігін көрсетуі керек. Қалай тамақ дайындау керектігін көрсетсін
15:15
quick, tasty, seasonal meals
342
900000
2000
жылдам, дәмді, маусымдық тағамды
15:17
for people that are busy.
343
902000
2000
жұмыстан қолы босамай жүргендерге көрсетуі керек.
15:19
This is not expensive.
344
904000
2000
Бұл аса қымбат емес.
15:21
It is done in some, and it needs to be done across the board
345
906000
2000
Бұл кейбір жерлерде орындалып жүр, енді
15:23
in America soon, and quick.
346
908000
3000
күллі Америкада етек жайса күшті.
15:26
The big brands, you know, the food brands,
347
911000
3000
Тағам шығарумен айналысатын үлкен
15:29
need to put food education
348
914000
2000
брендтер тағамтану сауаттылығын
15:31
at the heart of their businesses.
349
916000
2000
бизнестерінің негізі етіп алуы керек.
15:33
I know, easier said than done.
350
918000
2000
Сөзбен айту оңай екенін білемін.
15:35
It's the future. It's the only way.
351
920000
2000
Бұл - болашақ. Бұл - жалғыз жол.
15:37
Fast food. With the fast-food industry
352
922000
4000
Фаст фуд. Фаст фуд индустриясы
15:41
you know, it's very competitive.
353
926000
2000
бәсекеге толы.
15:43
I've had loads of secret papers and dealings
354
928000
2000
Әртүрлі фаст фуд ресторандарымен
15:45
with fast food restaurants.
355
930000
2000
түрлі құпия келісімдерге куә болғанмын.
15:47
I know how they do it.
356
932000
2000
Олардың қалай жұмыс істейтінін білемін.
15:49
I mean basically they've weaned us on
357
934000
2000
Турасын айтқанда олар бізді осы қантқа,
15:51
to these hits of sugar, salt and fat, and x, y, and z,
358
936000
3000
тұзға, семіздікке және т.с.с. тәуелді қылып тастады.
15:54
and everyone loves them. Right?
359
939000
2000
Әрі оларды бәрі жақсы көреді. Солай ма?
15:56
So, these guys are going to be part of the solution.
360
941000
3000
Сонымен мына жігіттер мәселе шешімінің бірі болмақ.
15:59
But we need to get the government to work
361
944000
2000
Бірақ біздің үкімет фастфудпен,
16:01
with all of the fast food purveyors and the restaurant industry,
362
946000
3000
мейрамхана индустриясымен жұмыс істеуі керек.
16:04
and over a five, six, seven year period
363
949000
2000
Нәтижесінде 5, 6,7 жылдың көлемінде
16:06
wean of us off the extreme amounts
364
951000
3000
артық майларымыздан,
16:09
of fat, sugar, fat and all the other non-food ingredients.
365
954000
3000
қанттан, өзге де жеуге болмайтын дүниеден арыламыз.
16:12
Now, also, back to the sort of big brands: Labeling,
366
957000
3000
Енді үлкен брендтерге оралайық, орамалары
16:15
I said earlier, is an absolute farce
367
960000
3000
алдында айтып өткенімдей өтірікке толы,
16:18
and has got to be sorted.
368
963000
2000
оны жөнге келтіруіміз керек.
16:20
OK, school.
369
965000
3000
Сонымен мектеп.
16:23
Obviously in schools we owe it to them
370
968000
2000
Мектептерде жылына 180 күн бойы
16:25
to make sure those 180 days of the year,
371
970000
2000
алтын уақытымызды
16:27
from that little precious age of four,
372
972000
2000
төрт жастан бастап,
16:29
til 18, 20, 24, whatever,
373
974000
2000
18, 20, 24 жасқа дейінгісі дейсіз бе
16:31
they need to be cooked
374
976000
2000
оларға тамақ дайындайды
16:33
proper, fresh food
375
978000
3000
тамаша, жақсы көкөністерден
16:36
from local growers on site. OK?
376
981000
2000
жергілікті фермадан алынған. Келісесіз ғой?
16:38
There needs to be a new standard of fresh, proper food
377
983000
2000
Тағамға қосылатын өнімдерге қатысты жаңа стандарттар керек
16:40
for your children. Yeah?
378
985000
2000
сіздің балаңыз үшін. Солай ма?
16:42
(Applause)
379
987000
5000
(Қол шапалақ)
16:47
Under the circumstances, it's profoundly important
380
992000
3000
Бұл жағдайларда, маңыздысы,
16:50
that every single American child leaves school
381
995000
3000
мектепті аяқтаған әрбір америкалық түлек
16:53
knowing how to cook 10 recipes
382
998000
2000
өзінің өмірін сақтайтын
16:55
that will save their life.
383
1000000
2000
10 түрлі тамақты қалай дайындауға болатынын білсін.
16:57
Life skills.
384
1002000
2000
Өмірге қажет.
16:59
(Applause)
385
1004000
1000
(Қол шапалақ)
17:00
That means that they can be students, young parents,
386
1005000
3000
Бұл дегеніңіз олар студент бола алады, жас отбасы бола алады
17:03
and be able to sort of duck and dive
387
1008000
3000
әрі негізгі тамақтарды дайындаудың
17:06
around the basics of cooking,
388
1011000
2000
жөн-жобасын біледі деген сөз.
17:08
no matter what recession hits them next time. If you can cook,
389
1013000
2000
Келесі жолы қандай экономикалық дағдарыс болатыны маңызды емес.
17:10
recession money doesn't matter.
390
1015000
2000
Аз ақшаны жұмсап та тамақ әзірлей аласыз.
17:12
If you can cook, time doesn't matter.
391
1017000
4000
Тамақ жасай алсаңыз, уақыт та маңызды емес.
17:16
The workplace, we haven't really talked about it.
392
1021000
3000
Жұмыс орындары. Бұл туралы сөйлеспеппіз ғой.
17:19
You know, it's now time for corporate responsibility
393
1024000
3000
Қазір копоративті жауапкершілік заманы.
17:22
to really look at what they feed
394
1027000
2000
Қызметкерлер немен тамақтанатынын білу керек.
17:24
or make available to their staff.
395
1029000
2000
Персоналыңызға қандай тағам ұсынады.
17:26
The staff are the moms and dads of America's children.
396
1031000
4000
Персонал деп отырғанымыз америкалық балалардың ата-анасы.
17:30
Marissa, her father died in her hand,
397
1035000
2000
Әкесі көз алдында қайтыс болған Мариса
17:32
I think she'd be quite happy
398
1037000
2000
тәрізді қыздар олардың әкелерін копоративті Америка
17:34
if corporate America could start feeding their staff properly.
399
1039000
3000
қызметкерлерді дұрыс тамақтандырса, қуанар еді.
17:37
Definitely they shouldn't be left out.
400
1042000
2000
Сондықтан бұны назарда ұстау керек.
17:39
Let's go back to the home.
401
1044000
2000
Енді үйге оралайық.
17:41
Now, look, if we do all this stuff, and we can,
402
1046000
2000
Енді осының бәрін жүзеге асырсақ. Бұл қолымыздан келеді деп ойлаймын.
17:43
it's so achievable. You can care and be commercial.
403
1048000
3000
Сіз немқұрайлы болмас едіңіз, табыс та табар едіңіз.
17:46
Absolutely.
404
1051000
2000
Нақтысы осы.
17:48
But the home needs to start passing on
405
1053000
2000
Қазірден бастап үйде тамақ пісіруді үйрету керек
17:50
cooking again, for sure.
406
1055000
2000
рас айтамын.
17:52
For sure, pass it on as a philosophy.
407
1057000
2000
Ұрпақтан ұрпаққа бұны аманаттау керек.
17:54
And for me it's quite romantic,
408
1059000
2000
Бұл - мен үшін де өте маңызды.
17:56
but it's about if one person teaches three people
409
1061000
2000
БІр адам үш адамға тамақты қалай дайындау
17:58
how to cook something,
410
1063000
2000
керектігін үйретеді
18:00
and they teach three of their mates,
411
1065000
2000
сосын олар өзінің үш досына көрсетеді.
18:02
that only has to repeat itself 25 times,
412
1067000
2000
Бұл 25 рет қайталанса,
18:04
and that's the whole population of America.
413
1069000
2938
Американың күллі тұрғыны үйреніп шығады.
18:07
Romantic, yes, but
414
1071938
2646
Қызық қой, солай емес пе?
18:10
most importantly,
415
1074584
1416
Бірақ ең бастысы
18:11
it's about trying to get people to realize
416
1076000
3107
адамдар әр қайсысының жасайтын әрекеті
18:15
that every one of your individual efforts
417
1079107
2216
жағдайды өзгертуі мүмкін
18:17
makes a difference.
418
1081323
1000
екенін терең түсінуі тиіс.
18:18
We've got to put back what's been lost.
419
1082323
2246
Жоғалтқанымызды қайтарып алайық.
18:20
Huntington's Kitchen. Huntington, where I made this program,
420
1084569
4538
Хантингтондегі ас үй. Хантингтонда осы жобамен айналыстым.
18:25
you know, we've got this prime-time program that hopefully
421
1089107
893
Біз адамдарға сенім ұялату үшін жақсы уақытты таңдададық.
18:25
will inspire people to really get on this change.
422
1090000
3000
Адамдарда өзгеруге деген сенім болады деп үміттендік.
18:28
I truly believe that change will happen.
423
1093000
2000
Өзгерістің болатынына имандай сенемін.
18:30
Huntington's Kitchen. I work with a community.
424
1095000
2000
Хантингтон ас үйі. Тұрғындармен араласып жүрмін.
18:32
I worked in the schools. I found local sustainable funding
425
1097000
4000
Мектептерге бардым. Аудандағы әрбір мектеп
18:36
to get every single school in the area,
426
1101000
2584
үшін қаржы көзін таптым,
18:39
from the junk, onto the fresh food:
427
1103584
2523
"қоқыс тамағынан" дұрыс тамаққа ауысу үшін
18:42
six-and-a-half grand per school.
428
1106107
1893
мектепке 6.5 мың доллар жұмсадық.
18:43
(Applause)
429
1108000
1230
(Қол шапалақ)
18:45
That's all it takes, six-and-a-half grand per school.
430
1109230
2770
Міне, бар болғаны, мектепке керегі осы 6.5 мың доллар
18:47
The Kitchen is 25 grand a month. Okay?
431
1112000
2000
Ас үйге айына 25 мың. Түсінікті ғой?
18:49
This can do 5,000 people a year,
432
1114000
3738
Ас үй жылына 5 000 адамға қызмет көрсете алады.
18:53
which is 10 percent of their population,
433
1117738
1754
Бұл тұрғындардың 10 пайызы деген сөз.
18:55
and it's people on people.
434
1119492
1784
Бұл - адамнан адамға көшу.
18:57
You know, it's local cooks teaching local people.
435
1121276
1724
Нәтижесінде жергілікті аспазшылар тұрғындарды үйретеді.
18:58
It's free cooking lessons, guys, free cooking lessons in the Main Street.
436
1123000
4507
Бұл - көшедегі тамақ пісіруді үйрететін тегін курстар.
19:03
This is real, tangible change, real, tangible change.
437
1127507
4493
Бұл - нақты көрсеткіш, нақты өзгерістер.
19:07
Around America, if we just look back now,
438
1132000
3000
Америкада есімізде болса,
19:10
there is plenty of wonderful things going on.
439
1135000
3000
әртүрлі таңғажайып оқиғалар болады.
19:13
There is plenty of beautiful things going on. There are angels
440
1138000
2000
Керемет өзгерістер болып жатады.
19:15
around America doing great things
441
1140000
3000
Жанашырлар Америка мектептеріне
19:18
in schools -- farm-to-school set-ups,
442
1143000
3000
"ферма-мектеп" сипатында,
19:21
garden set-ups, education --
443
1146000
3000
балабақшаға, білім беру жүйесіне өзгерістер алып келеді.
19:24
there are amazing people doing this already.
444
1149000
2000
Қазір бұл істі қолға алған тамаша адамдар бар.
19:26
The problem is they all want to roll out what they're doing
445
1151000
2000
Бірақ мәселенің мәнімі мынада
19:28
to the next school, and the next,
446
1153000
2000
олар өздерінің істегені басқа мектепте де болса дейді.
19:30
but there's no cash.
447
1155000
2000
Бірақ ақша болмай тұр.
19:32
We need to recognize the experts and the angels quickly,
448
1157000
4000
Біздерге тез арада эксперттер мен жанашырларды
19:36
identify them, and allow them to easily find the resource
449
1161000
3000
анықтап, істеп жатқан істеріне қажетті
19:39
to keep rolling out what they're already doing,
450
1164000
2000
соманы оңай тауып беру жолын
19:41
and doing well.
451
1166000
2000
көрсету керек.
19:43
Businesses of America need to support
452
1168000
2000
Америка кәсіпорындары
19:45
Mrs. Obama to do the things that she wants to do.
453
1170000
3000
Обама ханымның бастамасына қолдау білдіруі керек.
19:48
(Applause)
454
1173000
6000
(Қол шапалақ)
19:54
And look, I know it's weird
455
1179000
2000
Сіздер үшін, қарсы алдарыңызда
19:56
having an English person standing here before you
456
1181000
3000
осының бәрін ағылшын келіп
19:59
talking about all this.
457
1184000
2000
айтып тұрғаны қызық екенін білемін.
20:01
All I can say is: I care. I'm a father,
458
1186000
3000
Менің айптпағым. Мен бұған немұрайлы қарай алмаймын. Мен - әкемін.
20:04
and I love this country,
459
1189000
2000
Мен осы елді жақсы көремін.
20:06
and I believe truly, actually,
460
1191000
3000
Егер осы елде
20:09
that if change can be made in this country,
461
1194000
3000
өзгеріс болатын болса,
20:12
beautiful things will happen around the world. If America does it,
462
1197000
2000
онда әлемде өзгеріс болатынына сенемін.
20:14
I believe other people will follow.
463
1199000
2000
Америка бастаса, қалғандары қостайды.
20:16
It's incredibly important.
464
1201000
2000
Бұл аса маңызды.
20:18
(Applause)
465
1203000
7000
(Қол шапалақ)
20:25
When I was in Huntington, trying to get a few things to work
466
1210000
2000
Хантингтонда жүріп, бір нәрсе істегім келіп,
20:27
when they weren't, I thought "If I had a magic wand,
467
1212000
3000
ол қолымнан келмей жатқанда
20:33
what would I do?" And I thought, "You know what?
468
1218000
2000
қолымда сыйқырлы таяқша болса, не істер едім деп ойлайтынмын.
20:35
I'd just love to be put in front of some of the most amazing
469
1220000
4000
Сол кезде Америкадағы белсенді адамдардың
20:39
movers and shakers in America."
470
1224000
2000
алдында сөйлесем ғой дейтінмін.
20:41
And a month later, TED phoned me up and gave me this award.
471
1226000
5000
Бір айдан кейін TED хабарласып, маған мұны сыйға тартты.
20:46
I'm here.
472
1231000
2000
Мен осындамын.
20:50
So, my wish.
473
1235000
2000
Міне, бұл менің тілегім.
20:56
Dyslexic, so I'm a bit slow.
474
1241000
2000
Дислекциям бар, сондықтан кішкене баяумын.
21:03
My wish
475
1248000
2000
Менің тілегім -
21:05
is for you to help a strong,
476
1250000
2000
мықты
21:07
sustainable movement
477
1252000
2000
тұрақты қозғалысқа,
21:09
to educate every child
478
1254000
4000
әрбір балаға тағамның не екенін
21:13
about food,
479
1258000
2000
түсіндіруге бағытталған шараға
21:15
to inspire families to cook again,
480
1260000
3000
көмектесіп, отбасылардың қайтадан тамақ дайындауына
21:18
and to empower people everywhere
481
1263000
4000
және адамдардың семіздікпен күресуіне
21:22
to fight obesity.
482
1267000
2000
көмектесу.
21:24
(Applause)
483
1269000
10000
(Қол шапалақ)
21:34
Thank you.
484
1279000
2000
Рақмет.
21:36
(Applause)
485
1281000
9000
(Қол шапалақ)
ABOUT THE SPEAKER
Jamie Oliver - Chef, activistJamie Oliver is transforming the way we feed ourselves, and our children. The winner of the 2010 TED Prize, he's on a mission to teach every family about eating better and living healthier lives.
Why you should listen
Jamie Oliver has been drawn to the kitchen since he was a child working in his father's pub. He showed not only a precocious culinary talent but also a passion for inspiring people to eat fresh, honest, delicious food. While serving as sous chef at the River Cafe in London, the BBC took note of him. His series, The Naked Chef, debuted in 1999. In the years since, he has built a worldwide media empire of TV shows, books, cookware and magazines, all based on a formula of simple, unpretentious food that invites everyone to get busy in the kitchen.
As much as Oliver's cooking is generous, so is his business model. The Jamie Oliver Food Foundation trains young chefs from disadvantaged backgrounds to work in his restaurants and runs an extensive gardening program that teaches children where food comes from. Series like Jamie's School Dinner, Jamie's Ministry of Food and Jamie Oliver's Food Revolution combine his work in the kitchen with serious activism and community organizing -- to create change on both the individual and governmental level.
Oliver uses his fame and charm to highlight the changes people need to make in their diet and lifestyles. With the 2010 TED Prize, he set the vision for Jamie's Food Revolution, a global campaign to educate kids about food and inspire families to cook again. More than 750,000 people have signed up to be a part of it. At the same time, Oliver continues to advocate for policy changes, like sugar reduction and clearer food labeling.
Jamie Oliver | Speaker | TED.com