TED2009
Oliver Sacks: What hallucination reveals about our minds
Oliver Sacks: Co halucynacje mówią o umyśle
Filmed:
Readability: 3.7
8,482,258 views
Neurolog i pisarz Oliver Sacks, opowiada o spotykanym u osób niedowidzących i ociemniałych zespole Charlesa Bonnetta, który objawia się barwnymi omamami wzrokowymi. Przedstawia pełne empatii opisy doświadczeń swoich pacjentów i objaśnia podłoże biologicznie tego mało znanego zjawiska.
Oliver Sacks - Neurological anthropologist
Since "Awakenings" stormed the bestseller lists (and the silver screen), Oliver Sacks has become an unlikely household name, single-handedly inventing the genre of neurological anthropology. Full bio
Since "Awakenings" stormed the bestseller lists (and the silver screen), Oliver Sacks has become an unlikely household name, single-handedly inventing the genre of neurological anthropology. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
We see with the eyes,
0
0
3000
Widzimy za pomocą oczu.
00:15
but we see with the brain as well.
1
3000
3000
Widzimy jednak także za pomocą mózgu.
00:18
And seeing with the brain is often called imagination.
2
6000
4000
Widzenie za pomocą mózgu często nazywamy "wyobraźnią".
00:22
And we are familiar with the landscapes of our own imagination,
3
10000
5000
Znamy przestwory naszej wyobraźni,
00:27
our inscapes. We've lived with them all our lives.
4
15000
4000
wewnętrzne krajobrazy, z którymi żyjemy od urodzenia.
00:31
But there are also hallucinations as well,
5
19000
4000
Jednak istnieją też halucynacje.
00:35
and hallucinations are completely different.
6
23000
3000
A halucynacje to coś zupełnie innego.
00:38
They don't seem to be of our creation.
7
26000
2000
Wydaje się, że nie pochodzą od nas,
00:40
They don't seem to be under our control.
8
28000
2000
że nie mamy nad nimi kontroli.
00:42
They seem to come from the outside,
9
30000
2000
Wydaje się, że płyną z zewnątrz,
00:44
and to mimic perception.
10
32000
3000
w czym przypominają percepcję.
00:47
So I am going to be talking about hallucinations,
11
35000
4000
Dziś będę mówił o halucynacjach.
00:51
and a particular sort of visual hallucination
12
39000
4000
Opowiem o pewnym typie omamów wzrokowych,
00:55
which I see among my patients.
13
43000
5000
z którymi spotykam się u swoich pacjentów.
01:00
A few months ago, I got a phone call
14
48000
4000
Kilka miesięcy temu zadzwoniono do mnie z domu spokojnej starości,
01:04
from a nursing home where I work.
15
52000
2000
gdzie jestem zatrudniony.
01:06
They told me that one of their residents, an old lady in her 90s,
16
54000
5000
Powiedziano mi, że mieszkająca w nim pani po dziewięćdziesiątce
01:11
was seeing things,
17
59000
2000
miała halucynacje.
01:13
and they wondered if she'd gone bonkers
18
61000
3000
Myśleli, że jej odbiło.
01:16
or, because she was an old lady,
19
64000
2000
Albo, ponieważ była staruszką,
01:18
whether she'd had a stroke, or whether she had Alzheimer's.
20
66000
3000
sądzili, że to wylew, albo choroba Alzheimera.
01:21
And so they asked me if I would come and see Rosalie,
21
69000
5000
Dlatego poproszono mnie, żebym przebadał Rosalie.
01:26
the old lady.
22
74000
2000
Tak nazywała się staruszka.
01:28
I went in to see her.
23
76000
2000
Kiedy się z nią zobaczyłem,
01:30
It was evident straight away
24
78000
2000
od razu było oczywiste, że jest całkowicie poczytalna,
01:32
that she was perfectly sane
25
80000
3000
od razu było oczywiste, że jest całkowicie poczytalna,
01:35
and lucid and of good intelligence,
26
83000
3000
przytomna i inteligentna.
01:38
but she'd been very startled and very bewildered,
27
86000
4000
Ale była bardzo zaskoczona i zaniepokojona faktem,
01:42
because she'd been seeing things.
28
90000
3000
że doświadcza halucynacji.
01:45
And she told me --
29
93000
3000
Poinformowała mnie o czymś,
01:48
the nurses hadn't mentioned this --
30
96000
2000
o czym nie wspomniały pielęgniarki.
01:50
that she was blind,
31
98000
2000
Była ociemniała.
01:52
that she had been completely blind from macular degeneration for five years.
32
100000
5000
Straciła wzrok kilka lat wcześniej, w wyniku zwyrodnienia plamki żółtej,
01:57
But now, for the last few days, she'd been seeing things.
33
105000
3000
jednak od kilku dni widywała różne rzeczy.
02:00
So I said, "What sort of things?"
34
108000
3000
Zapytałem, co widziała.
02:03
And she said, "People in Eastern dress,
35
111000
3000
Odparła: "Osoby w strojach orientalnych,
02:06
in drapes, walking up and down stairs.
36
114000
4000
owinięte w tkaninę, chodzące po schodach.
02:10
A man who turns towards me and smiles.
37
118000
3000
Mężczyznę, który odwraca się do mnie z uśmiechem,
02:13
But he has huge teeth on one side of his mouth.
38
121000
4000
ale po jednej stronie ust ma ogromne zęby.
02:17
Animals too.
39
125000
2000
I zwierzęta.
02:19
I see a white building. It's snowing, a soft snow.
40
127000
3000
Widzę biały budynek. Pada miękki śnieg.
02:22
I see this horse with a harness, dragging the snow away.
41
130000
5000
Widzę konia w uprzęży, który odciąga śnieg.
02:27
Then, one night, the scene changes.
42
135000
4000
Któregoś dnia scena się zmieniła.
02:31
I see cats and dogs walking towards me.
43
139000
2000
Koty i psy zbliżały się do mnie
02:33
They come to a certain point and then stop.
44
141000
3000
i zatrzymywały w pewnej odległości.
02:36
Then it changes again.
45
144000
2000
Potem zmieniła się znowu.
02:38
I see a lot of children. They are walking up and down stairs.
46
146000
3000
Wiele dzieci, chodzą po schodach.
02:41
They wear bright colors, rose and blue,
47
149000
3000
Mają kolorowe, różane, niebieskie ubrania,
02:44
like Eastern dress."
48
152000
3000
przypominające stroje orientalne".
02:47
Sometimes, she said, before the people come on,
49
155000
3000
Powiedziała, że czasami, zanim pojawią się ludzie,
02:50
she may hallucinate pink and blue squares on the floor,
50
158000
4000
widzi na podłodze różowe i niebieskie kwadraty,
02:54
which seem to go up to the ceiling.
51
162000
3000
które ciągną się aż do sufitu.
02:57
I said, "Is this like a dream?"
52
165000
4000
Spytałem: "Czy to przypomina sen?"
03:01
And she said, "No, it's not like a dream. It's like a movie."
53
169000
3000
Odpowiedziała: "Nie, raczej film.
03:04
She said, "It's got color. It's got motion.
54
172000
3000
Jest tam kolor, ruch.
03:07
But it's completely silent, like a silent movie."
55
175000
4000
Ale nie ma dźwięku, jak w niemym kinie".
03:11
And she said that it's a rather boring movie.
56
179000
2000
Stwierdziła, że to bardzo nudny film.
03:13
She said, "All these people with Eastern dress,
57
181000
3000
"Ci wszyscy ludzie w strojach orientalnych
03:16
walking up and down, very repetitive, very limited."
58
184000
5000
tylko chodzą i chodzą, to takie monotonne i ograniczone".
03:21
(Laughter)
59
189000
2000
(Śmiech)
03:23
And she has a sense of humor.
60
191000
2000
Rosie ma dobre poczucie humoru.
03:25
She knew it was a hallucination.
61
193000
2000
Wiedziała, że to halucynacje.
03:27
But she was frightened. She'd lived 95 years
62
195000
2000
Ale bała się, bo przez 95 lat swojego życia nigdy nie miała halucynacji.
03:29
and she'd never had a hallucination before.
63
197000
3000
Ale bała się, bo przez 95 lat swojego życia nigdy nie miała halucynacji.
03:32
She said that the hallucinations were unrelated
64
200000
3000
Powiedziała, że omamy nie miały związku z niczym,
03:35
to anything she was thinking or feeling or doing,
65
203000
4000
o czym akurat myślała, co czuła i co robiła.
03:39
that they seemed to come on by themselves, or disappear.
66
207000
4000
Pojawiały się i znikały bez wyraźnego powodu.
03:43
She had no control over them.
67
211000
2000
Nie miała nad nimi kontroli.
03:45
She said she didn't recognize
68
213000
2000
Nie znała osób i miejsc,
03:47
any of the people or places
69
215000
2000
które pojawiały się w halucynacjach.
03:49
in the hallucinations.
70
217000
2000
które pojawiały się w halucynacjach.
03:51
And none of the people or the animals,
71
219000
2000
I wydawało się,
03:53
well, they all seemed oblivious of her.
72
221000
4000
że ludzie i zwierzęta w omamach nie są świadomi jej istnienia.
03:57
And she didn't know what was going on.
73
225000
2000
Nie miała pojęcia, co się dzieje.
03:59
She wondered if she was going mad
74
227000
2000
Martwiła się, że oszaleje, że postrada rozum.
04:01
or losing her mind.
75
229000
2000
Martwiła się, że oszaleje, że postrada rozum.
04:03
Well, I examined her carefully.
76
231000
2000
Przebadałem ją dokładnie.
04:05
She was a bright old lady,
77
233000
2000
To bardzo inteligentna staruszka.
04:07
perfectly sane. She had no medical problems.
78
235000
4000
Całkowicie poczytalna, bez problemów zdrowotnych.
04:11
She wasn't on any medications which could produce hallucinations.
79
239000
4000
Nie zażywała żadnych leków, które mogłyby wywołać omamy.
04:15
But she was blind.
80
243000
2000
Ale była ociemniała.
04:17
And I then said to her,
81
245000
2000
Powiedziałem: "Chyba wiem, co pani dolega.
04:19
"I think I know what you have."
82
247000
2000
Powiedziałem: "Chyba wiem, co pani dolega.
04:21
I said, "There is a special form of visual hallucination
83
249000
4000
Istnieje szczególna postać omamów wzrokowych,
04:25
which may go with deteriorating vision or blindness.
84
253000
4000
które idą w parze z utratą wzroku i ślepotą".
04:29
This was originally described," I said,
85
257000
3000
Dodałem: "Po raz pierwszy opisał je Charles Bonnet,
04:32
"right back in the 18th century,
86
260000
2000
Dodałem: "Po raz pierwszy opisał je Charles Bonnet,
04:34
by a man called Charles Bonnet.
87
262000
3000
już w osiemnastym wieku.
04:37
And you have Charles Bonnet syndrome.
88
265000
3000
Ma pani zespół Charlesa Bonneta.
04:40
There is nothing wrong with your brain. There is nothing wrong with your mind.
89
268000
2000
Pani mózg i umysł są w porządku.
04:42
You have Charles Bonnet syndrome."
90
270000
3000
To zespół Charlesa Bonneta".
04:45
And she was very relieved at this,
91
273000
3000
Rosie poczuła wielką ulgę,
04:48
that there was nothing seriously the matter,
92
276000
4000
dowiedziawszy się, że nie dzieje się nic poważnego,
04:52
and also rather curious.
93
280000
3000
ale była też ciekawa.
04:55
She said, "Who is this Charles Bonnet?"
94
283000
2000
Zapytała "A kim był Charles Bonnet?
04:57
She said, "Did he have them himself?"
95
285000
3000
Sam też na to cierpiał?"
05:00
And she said, "Tell all the nurses
96
288000
3000
I dodała jeszcze: "Proszę poinformować wszystkie pielęgniarki,
05:03
that I have Charles Bonnet syndrome."
97
291000
3000
że mam zespół Charlesa Bonneta".
05:06
(Laughter)
98
294000
2000
(Śmiech)
05:08
"I'm not crazy. I'm not demented. I have Charles Bonnet syndrome."
99
296000
4000
"Nie zwariowałam, nie mam demencji. To zespół Charlesa Bonneta".
05:12
Well, so I did tell the nurses.
100
300000
2000
Powiedziałem o tym pielęgniarkom.
05:14
Now this, for me, is a common situation.
101
302000
3000
Często spotykam się z taką sytuacją.
05:17
I work in old-age homes, largely.
102
305000
2000
Pracuję często w domach spokojnej starości.
05:19
I see a lot of elderly people
103
307000
2000
Mam pacjentów w podeszłym wieku,
05:21
who are hearing impaired or visually impaired.
104
309000
4000
niedosłyszących i niedowidzących.
05:25
About 10 percent of the hearing impaired people
105
313000
2000
Około 10% osób niedosłyszących
05:27
get musical hallucinations.
106
315000
3000
doświadcza halucynacji dźwiękowych,
05:30
And about 10 percent of the visually impaired people
107
318000
3000
natomiast około 10% osób niedowidzących
05:33
get visual hallucinations.
108
321000
2000
cierpi na omamy wzrokowe.
05:35
You don't have to be completely blind,
109
323000
2000
Nie tylko ci całkowicie ociemniali,
05:37
only sufficiently impaired.
110
325000
2000
także niedowidzący.
05:39
Now with the original description in the 18th century,
111
327000
4000
Z tego, co mówi raport Charlesa Bonneta z XVIII wieku,
05:43
Charles Bonnet did not have them.
112
331000
2000
on sam na to nie cierpiał.
05:45
His grandfather had these hallucinations.
113
333000
3000
Halucynacji doświadczał jego dziadek.
05:48
His grandfather was a magistrate, an elderly man.
114
336000
3000
Dziadek był sędzią pokoju, człowiekiem starszym.
05:51
He'd had cataract surgery.
115
339000
3000
Cierpiał na zaćmę, przeszedł operację.
05:54
His vision was pretty poor.
116
342000
2000
Miał bardzo słaby wzrok.
05:56
And in 1759, he described to his grandson
117
344000
5000
W roku 1759 opisał wnukowi,
06:01
various things he was seeing.
118
349000
2000
co czasami widywał.
06:03
The first thing he said was he saw
119
351000
2000
Za pierwszym razem zobaczył zawieszoną w powietrzu chusteczkę.
06:05
a handkerchief in midair.
120
353000
2000
Za pierwszym razem zobaczył zawieszoną w powietrzu chusteczkę.
06:07
It was a large blue handkerchief
121
355000
2000
Wielką, błękitną chusteczkę z czterema pomarańczowymi okręgami.
06:09
with four orange circles.
122
357000
2000
Wielką, błękitną chusteczkę z czterema pomarańczowymi okręgami.
06:11
And he knew it was a hallucination.
123
359000
3000
Uświadomił sobie, że to halucynacja.
06:14
You don't have handkerchiefs in midair.
124
362000
2000
Chusteczki nie lewitują.
06:16
And then he saw a big wheel in midair.
125
364000
4000
Potem zobaczył wielkie, latające koło.
06:20
But sometimes he wasn't sure whether he was hallucinating or not,
126
368000
5000
Czasami jednak nie był pewien czy to, co widzi, to halucynacja,
06:25
because the hallucinations would fit
127
373000
2000
bo omamy włączały się w to,
06:27
in the context of the visions.
128
375000
2000
co widział w otoczeniu.
06:29
So on one occasion, when his granddaughters were visiting them,
129
377000
3000
Pewnego razu, gdy odwiedziły go wnuczki, zapytał:
06:32
he said, "And who are these handsome young men with you?"
130
380000
5000
"A kim są ci przystojni mężczyźni, którzy wam towarzyszą?"
06:37
And they said, "Alas, Grandpapa, there are no handsome young men."
131
385000
4000
Odpowiedziały: "Niestety, dziadku, nie ma tu żadnych przystojnych mężczyzn."
06:41
And then the handsome young men disappeared.
132
389000
4000
I wtedy mężczyźni zniknęli.
06:45
It's typical of these hallucinations
133
393000
3000
Omamy tego typu bardzo często pojawiają się nagle
06:48
that they may come in a flash and disappear in a flash.
134
396000
3000
i nagle znikają.
06:51
They don't usually fade in and out.
135
399000
2000
Zwykle nie jest to proces stopniowy.
06:53
They are rather sudden, and they change suddenly.
136
401000
3000
Zjawiają się nieoczekiwanie i często nagle się zmieniają.
06:56
Charles Lullin, the grandfather,
137
404000
3000
Dziadek Bonneta, Charles Lullin,
06:59
saw hundreds of different figures,
138
407000
3000
widywał setki różnych postaci,
07:02
different landscapes of all sorts.
139
410000
2000
różnorakich krajobrazów.
07:04
On one occasion, he saw a man in a bathrobe smoking a pipe,
140
412000
4000
Raz ujrzał mężczyznę w szlafroku, palącego fajkę
07:08
and realized it was himself.
141
416000
3000
i uświadomił sobie, że widzi siebie samego.
07:11
That was the only figure he recognized.
142
419000
3000
Ten jedyny raz rozpoznał postać w halucynacji.
07:14
On one occasion when he was walking in the streets of Paris,
143
422000
4000
Pewnego razu, przechadzając się ulicami Paryża,
07:18
he saw -- this was real -- a scaffolding.
144
426000
3000
zobaczył - w rzeczywistości - rusztowanie.
07:21
But when he got back home, he saw a miniature of the scaffolding
145
429000
3000
A po powrocie do domu, na stoliku ujrzał
07:24
six inches high, on his study table.
146
432000
4000
piętnastocentymetrową miniaturę tego rusztowania.
07:28
This repetition of perception
147
436000
3000
Takie powtarzanie się obrazu wzrokowego
07:31
is sometimes called palinopsia.
148
439000
2000
nazywamy "palinopsją".
07:33
With him and with Rosalie,
149
441000
5000
Źródłem tego, co działo się z nim,
07:38
what seems to be going on --
150
446000
2000
oraz z Rosalie...
07:40
and Rosalie said, "What's going on?" --
151
448000
2000
Pytała się "Jak to się dzieje?"
07:42
and I said that as you lose vision,
152
450000
3000
Więc dzieje się to tak, że po utracie widzenia,
07:45
as the visual parts of the brain are no longer getting any input,
153
453000
3000
odpowiedzialne za nie obszary mózgu nie otrzymują stymulacji
07:48
they become hyperactive and excitable,
154
456000
3000
i stają się nadpobudliwe i nadwrażliwe.
07:51
and they start to fire spontaneously.
155
459000
2000
Uruchamiają się samorzutnie
07:53
And you start to see things.
156
461000
3000
i wtedy widzi się coś, czego nie ma.
07:56
The things you see can be very complicated indeed.
157
464000
3000
Takie omamy mogą być bardzo złożone.
07:59
With another patient of mine,
158
467000
4000
Jedna z moich pacjentek, która, jak Charles Lullin,
08:03
who, also had some vision,
159
471000
2000
nie była kompletnie ociemniała,
08:05
the vision she had could be disturbing.
160
473000
4000
często martwiła się treścią swych omamów.
08:09
On one occasion, she said she saw
161
477000
3000
Pewnego razu ujrzała w restauracji mężczyznę w pasiastej koszuli.
08:12
a man in a striped shirt in a restaurant.
162
480000
3000
Pewnego razu ujrzała w restauracji mężczyznę w pasiastej koszuli.
08:15
And he turned around. And then
163
483000
2000
Mężczyzna odwrócił się,
08:17
he divided into six figures in striped shirts,
164
485000
3000
a potem rozdzielił na 6 identycznych postaci,
08:20
who started walking towards her.
165
488000
3000
które zaczęły do niej podchodzić.
08:23
And then the six figures came together again, like a concertina.
166
491000
3000
Następnie postacie złożyły się w jedną, jak akordeon.
08:26
Once, when she was driving,
167
494000
2000
Pewnego razu, kiedy jechała z mężem samochodem,
08:28
or rather, her husband was driving,
168
496000
2000
Pewnego razu, kiedy jechała z mężem samochodem,
08:30
the road divided into four
169
498000
2000
droga rozdzieliła się na czworo.
08:32
and she felt herself going simultaneously up four roads.
170
500000
4000
Miała wrażenie, że jedzie jednocześnie po 4 różnych drogach.
08:36
She had very mobile hallucinations as well.
171
504000
5000
Miewała też omamy ruchome.
08:41
A lot of them had to do with a car.
172
509000
3000
Wiele z nich związanych było z samochodem.
08:44
Sometimes she would see a teenage boy
173
512000
2000
Czasami ukazywał jej się nastoletni chłopiec, siedzący na masce.
08:46
sitting on the hood of the car.
174
514000
3000
Czasami ukazywał jej się nastoletni chłopiec, siedzący na masce.
08:49
He was very tenacious and he moved rather gracefully
175
517000
2000
Trzymał się wytrwale i gładko przechylał się przy skrętach.
08:51
when the car turned.
176
519000
2000
Trzymał się wytrwale i gładko przechylał się przy skrętach.
08:53
And then when they came to a stop,
177
521000
3000
A gdy samochód się zatrzymywał,
08:56
the boy would do a sudden vertical takeoff, 100 foot in the air,
178
524000
3000
chłopiec wyskakiwał na 30 metrów w górę,
08:59
and then disappear.
179
527000
3000
po czym znikał.
09:02
Another patient of mine had a different sort of hallucination.
180
530000
5000
Inna pacjentka cierpiała na inny rodzaj omamów.
09:07
This was a woman who didn't have trouble with her eyes,
181
535000
3000
Miała problem nie z oczami, ale z obszarem mózgu
09:10
but the visual parts of her brain,
182
538000
2000
odpowiedzialnym za widzenie.
09:12
a little tumor in the occipital cortex.
183
540000
3000
Miała niewielki guz w korze potylicznej.
09:15
And, above all, she would see cartoons.
184
543000
5000
Najczęściej widywała filmy rysunkowe.
09:20
These cartoons would be transparent
185
548000
5000
Były one półprzezroczyste
09:25
and would cover half the visual field, like a screen.
186
553000
3000
i zakrywały połowę pola widzenia, niczym ekran.
09:28
And especially she saw cartoons of Kermit the Frog.
187
556000
6000
W większości tych kreskówek występował Kermit Żaba.
09:34
(Laughter)
188
562000
1000
(Śmiech)
09:35
Now, I don't watch Sesame Street,
189
563000
3000
Nie oglądam Ulicy Sezamkowej,
09:38
but she made a point of saying,
190
566000
3000
ale pamiętam, że ta pacjentka powtarzała:
09:41
"Why Kermit?" She said, "Kermit the Frog means nothing to me.
191
569000
4000
"Dlaczego akurat Kermit? On dla mnie nic nie znaczy".
09:45
You know, I was wondering about Freudian determinants.
192
573000
3000
Zastanawialiśmy się nad powodami freudowskimi.
09:48
Why Kermit?
193
576000
2000
"Dlaczego Kermit?
09:50
Kermit the Frog means nothing to me."
194
578000
2000
Żaba Kermit nic dla mnie nie znaczy".
09:52
She didn't mind the cartoons too much.
195
580000
2000
Kreskówki w omamach nie martwiły jej,
09:54
But what did disturb her was she got very persistent
196
582000
4000
jednak doświadczała też uciążliwych halucynacji
09:58
images or hallucinations of faces
197
586000
3000
przedstawiających twarze,
10:01
and as with Rosalie, the faces were often deformed,
198
589000
3000
i tak jak u Rosalie, twarze te były często zniekształcone.
10:04
with very large teeth or very large eyes.
199
592000
4000
Miały wielkie zęby, ogromne oczy.
10:08
And these frightened her.
200
596000
3000
Bała się ich.
10:11
Well, what is going on with these people?
201
599000
4000
A więc, skąd te objawy?
10:15
As a physician, I have to try and define what's going on,
202
603000
3000
Jako lekarz, muszę określić, na czym polega przypadłość
10:18
and to reassure people,
203
606000
2000
i dodać pacjentom otuchy.
10:20
especially to reassure them that they're not going insane.
204
608000
4000
Co najważniejsze - uspokoić ich, że nie są chorzy psychicznie.
10:24
Something like 10 percent, as I said,
205
612000
3000
Jak mówiłem, takie omamy pojawiają się
10:27
of visually impaired people get these.
206
615000
3000
u mniej więcej 10% osób niedowidzących.
10:30
But no more than one percent of the people acknowledge them,
207
618000
4000
Jednak zgłasza je mniej niż jeden procent.
10:34
because they are afraid they will be seen as insane or something.
208
622000
3000
Boją się, że zostaną uznani za chorych psychicznie.
10:37
And if they do mention them to their own doctors
209
625000
2000
A ci, którzy zgłaszają to lekarzowi,
10:39
they may be misdiagnosed.
210
627000
3000
mogą otrzymać niewłaściwą diagnozę.
10:42
In particular, the notion is that if you see
211
630000
2000
Istnieje przekonanie, że widzenie czegoś, czego nie ma, to szaleństwo.
10:44
things or hear things, you're going mad,
212
632000
3000
Istnieje przekonanie, że widzenie czegoś, czego nie ma, to szaleństwo.
10:47
but the psychotic hallucinations are quite different.
213
635000
3000
Jednak omamy w psychozie są zupełnie inne.
10:50
Psychotic hallucinations, whether they are visual or vocal,
214
638000
3000
Omamy psychotyczne, wizualne czy dźwiękowe,
10:53
they address you. They accuse you.
215
641000
2000
zwracają się do nas, oskarżają.
10:55
They seduce you. They humiliate you.
216
643000
2000
Uwodzą, upokarzają, szydzą.
10:57
They jeer at you.
217
645000
3000
Uwodzą, upokarzają, szydzą.
11:00
You interact with them.
218
648000
2000
Przeprowadzamy z nimi interakcje.
11:02
There is none of this quality of being addressed
219
650000
3000
Halucynacje w zespole Charlesa Bonneta
11:05
with these Charles Bonnet hallucinations.
220
653000
3000
nigdy nie porozumiewają się z osobą.
11:08
There is a film. You're seeing a film which has nothing to do with you,
221
656000
4000
Są jak film, który oglądamy, choć nie ma z nami nic wspólnego.
11:12
or that's how people think about it.
222
660000
3000
Przynajmniej tak odbierają to chorzy.
11:15
There is also a rare thing called temporal lobe epilepsy,
223
663000
4000
Istnieje też rzadka przypadłość nazywana padaczką skroniową.
11:19
and sometimes, if one has this,
224
667000
3000
Cierpiący na nią mogą czasami odnosić wrażenie,
11:22
one may feel oneself transported back
225
670000
2000
Cierpiący na nią mogą czasami odnosić wrażenie,
11:24
to a time and place in the past.
226
672000
3000
że znaleźli się w jakimś zdarzeniu z przeszłości.
11:27
You're at a particular road junction.
227
675000
2000
Stoją na konkretnym skrzyżowaniu.
11:29
You smell chestnuts roasting.
228
677000
2000
Czują zapach pieczonych kasztanów.
11:31
You hear the traffic. All the senses are involved.
229
679000
3000
Słyszą samochody. Wrażenia płyną przez wszystkie zmysły.
11:34
And you're waiting for your girl.
230
682000
2000
Czekają na narzeczoną.
11:36
And it's that Tuesday evening back in 1982.
231
684000
4000
To ten wtorkowy wieczór w roku 1982.
11:40
And the temporal lobe hallucinations
232
688000
2000
Halucynacje w padaczce skroniowej obejmują wszystkie zmysły,
11:42
are all-sense hallucinations,
233
690000
2000
Halucynacje w padaczce skroniowej obejmują wszystkie zmysły,
11:44
full of feeling, full of familiarity,
234
692000
3000
są pełne uczuć, znajomych treści,
11:47
located in space and time,
235
695000
2000
dzieją się w konkretnej chwili i miejscu,
11:49
coherent, dramatic.
236
697000
2000
są przemożne i spójne wewnętrznie.
11:51
The Charles Bonnet ones are quite different.
237
699000
3000
Omamy w zespole Charlesa Bonneta są inne.
11:54
So in the Charles Bonnet hallucinations,
238
702000
4000
W zespole Charlesa Bonneta wyróżniamy różne poziomy omamów,
11:58
you have all sorts of levels,
239
706000
2000
W zespole Charlesa Bonneta wyróżniamy różne poziomy omamów,
12:00
from the geometrical hallucinations --
240
708000
2000
od halucynacji geometrycznych,
12:02
the pink and blue squares the woman had --
241
710000
3000
jak wspomniane różowe i niebieskie kwadraty,
12:05
up to quite elaborate hallucinations
242
713000
4000
po bogate halucynacje, zawierające postacie ludzkie,
12:09
with figures and especially faces.
243
717000
3000
bardzo często twarze.
12:12
Faces, and sometimes deformed faces,
244
720000
3000
Twarze, czasami zniekształcone,
12:15
are the single commonest thing
245
723000
3000
to najbardziej powszechny element takich halucynacji.
12:18
in these hallucinations.
246
726000
2000
to najbardziej powszechny element takich halucynacji.
12:20
And one of the second commonest is cartoons.
247
728000
3000
Często pojawiają się także filmy animowane.
12:23
So, what is going on?
248
731000
3000
Więc o co w tym chodzi?
12:26
Fascinatingly, in the last few years,
249
734000
2000
Co fascynujące, od kilku lat
12:28
it's been possible to do functional brain imagery,
250
736000
4000
dzięki funkcjonalnemu rezonansowi magnetycznemu
12:32
to do fMRI on people as they are hallucinating.
251
740000
4000
możemy badać mózg, kiedy pacjent doświadcza omamów.
12:36
And in fact, to find that different parts
252
744000
4000
Dzięki temu odkryto, że uaktywniają się wtedy
12:40
of the visual brain are activated
253
748000
3000
różne obszary mózgu odpowiedzialne za percepcję wzrokową.
12:43
as they are hallucinating.
254
751000
2000
różne obszary mózgu odpowiedzialne za percepcję wzrokową.
12:45
When people have these simple geometrical hallucinations,
255
753000
3000
W przypadku prostych halucynacji geometrycznych
12:48
the primary visual cortex is activated.
256
756000
4000
uaktywnia się pierwszorzędowa kora wzrokowa.
12:52
This is the part of the brain which perceives edges and patterns.
257
760000
3000
Ten obszar odpowiada za percepcję wzorów i krawędzi.
12:55
You don't form images with your primary visual cortex.
258
763000
4000
Nie służy do percepcji złożonych obrazów.
12:59
When images are formed,
259
767000
3000
W tworzeniu takich obrazów bierze udział część kory wzrokowej
13:02
a higher part of the visual cortex
260
770000
2000
znajdująca się wyżej, w płacie skroniowym,
13:04
is involved in the temporal lobe.
261
772000
2000
znajdująca się wyżej, w płacie skroniowym,
13:06
And in particular, one area of the temporal lobe
262
774000
5000
a dokładniej, w obszarze nazywanym zakrętem wrzecionowatym.
13:11
is called the fusiform gyrus.
263
779000
2000
a dokładniej, w obszarze nazywanym zakrętem wrzecionowatym.
13:13
And it's known that if people have damage in the fusiform gyrus,
264
781000
4000
Wiadomo, że uszkodzenie w obszarze zakrętu wrzecionowatego
13:17
they maybe lose the ability to recognize faces.
265
785000
4000
może pozbawić osobę zdolności rozpoznawania twarzy,
13:21
But if there is an abnormal activity in the fusiform gyrus,
266
789000
4000
ale nadmierna aktywność w tym obszarze może wywołać omamy
13:25
they may hallucinate faces,
267
793000
2000
zawierające twarze.
13:27
and this is exactly what you find in some of these people.
268
795000
3000
Właśnie z tym spotykamy się u niektórych z tych pacjentów.
13:30
There is an area in the anterior part of this gyrus
269
798000
4000
W tylnej części zakrętu znajduje się obszar
13:34
where teeth and eyes are represented,
270
802000
5000
odpowiedzialny za reprezentację zębów i oczu.
13:39
and that part of the gyrus is activated
271
807000
3000
Ta część zakrętu wrzecionowatego jest aktywna,
13:42
when people get the deformed hallucinations.
272
810000
4000
gdy w halucynacjach pojawiają się zniekształcone twarze.
13:46
There is another part of the brain
273
814000
2000
Inna część mózgu
13:48
which is especially activated
274
816000
2000
jest aktywna, gdy widzimy rysunki i animację.
13:50
when one sees cartoons.
275
818000
2000
jest aktywna, gdy widzimy rysunki i animację.
13:52
It's activated when one recognizes cartoons,
276
820000
3000
Zarówno kiedy je oglądamy, kiedy je rysujemy
13:55
when one draws cartoons, and when one hallucinates them.
277
823000
4000
i kiedy pojawiają się one w naszych omamach.
13:59
It's very interesting that that should be specific.
278
827000
3000
Bardzo ciekawe, że te obszary są tak wyspecjalizowane.
14:02
There are other parts of the brain which are specifically involved
279
830000
3000
Inne obszary mózgu związane są konkretnie z rozpoznawaniem
14:05
with the recognition and hallucination
280
833000
2000
i widzeniem w omamach budynków i krajobrazów.
14:07
of buildings and landscapes.
281
835000
3000
i widzeniem w omamach budynków i krajobrazów.
14:10
Around 1970, it was found that there were not only parts of the brain,
282
838000
3000
W latach 70. odkryto, że specjalizacja nie dotyczy tylko obszarów,
14:13
but particular cells.
283
841000
2000
ale konkretnych komórek.
14:15
"Face cells" were discovered around 1970.
284
843000
5000
Mniej więcej w roku 1970 odkryto "komórki twarzy".
14:20
And now we know that there are hundreds of other
285
848000
2000
Obecnie wiemy, że istnieją setki takich typów komórek,
14:22
sorts of cells,
286
850000
2000
Obecnie wiemy, że istnieją setki takich typów komórek,
14:24
which can be very, very specific.
287
852000
2000
a niektóre są bardzo wyspecjalizowane.
14:26
So you may not only have
288
854000
2000
Tak, że mogą istnieć nie tylko "komórki samochodu",
14:28
"car" cells,
289
856000
2000
Tak, że mogą istnieć nie tylko "komórki samochodu",
14:30
you may have "Aston Martin" cells.
290
858000
3000
ale wręcz "komórki Astona Martina".
14:33
(Laughter)
291
861000
2000
(Śmiech)
14:35
I saw an Aston Martin this morning.
292
863000
2000
Rano zobaczyłem Astona Martina.
14:37
I had to bring it in.
293
865000
2000
Musiałem jakoś o nim wspomnieć.
14:39
And now it's in there somewhere.
294
867000
3000
A teraz już gdzieś tu siedzi.
14:42
(Laughter)
295
870000
3000
(Śmiech)
14:45
Now, at this level, in what's called the inferotemporal cortex,
296
873000
4000
Na tym poziomie, w obrębie tzw. kory dolnoskroniowej,
14:49
there are only visual images,
297
877000
3000
pojawiają się jedynie obrazy wizualne,
14:52
or figments or fragments.
298
880000
3000
ulotne wizerunki, wytwory wyobraźni.
14:55
It's only at higher levels
299
883000
3000
Dopiero na wyższych poziomach dochodzą pozostałe zmysły
14:58
that the other senses join in
300
886000
2000
Dopiero na wyższych poziomach dochodzą pozostałe zmysły
15:00
and there are connections with memory and emotion.
301
888000
2000
i włączają się wspomnienia i emocje.
15:02
And in the Charles Bonnet syndrome,
302
890000
3000
W zespole Charlesa Bonneta nie ma przejścia na te poziomy.
15:05
you don't go to those higher levels.
303
893000
2000
W zespole Charlesa Bonneta nie ma przejścia na te poziomy.
15:07
You're in these levels of inferior visual cortex
304
895000
3000
Zatrzymujemy się w korze dolnoskroniowej,
15:10
where you have thousands and tens of thousands
305
898000
2000
gdzie są dziesiątki tysięcy,
15:12
and millions of images,
306
900000
3000
miliony obrazów, fragmentów obrazów,
15:15
or figments, or fragmentary figments,
307
903000
2000
niepełnych wyobrażeń,
15:17
all neurally encoded
308
905000
2000
zakodowanych w neuronach,
15:19
in particular cells or small clusters of cells.
309
907000
4000
konkretnych komórkach lub grupach komórek.
15:23
Normally these are all part of
310
911000
3000
W normalnej sytuacji to wszystko wchodzi w skład
15:26
the integrated stream of perception, or imagination,
311
914000
4000
zintegrowanego strumienia percepcji czy wyobraźni.
15:30
and one is not conscious of them.
312
918000
3000
I nie jesteśmy świadomi tych obrazów.
15:33
It is only if one is visually impaired or blind
313
921000
4000
Proces ten jest zaburzony jedynie u osób niedowidzących lub niewidomych.
15:37
that the process is interrupted.
314
925000
2000
Proces ten jest zaburzony jedynie u osób niedowidzących lub niewidomych.
15:39
And instead of getting normal perception,
315
927000
3000
W miejsce normalnej percepcji
15:42
you're getting an anarchic,
316
930000
2000
pojawia się anarchistyczna, niepohamowana stymulacja czy wyzwolenie
15:44
convulsive stimulation, or release,
317
932000
3000
pojawia się anarchistyczna, niepohamowana stymulacja czy wyzwolenie
15:47
of all of these visual cells
318
935000
2000
komórek kory wzrokowej w korze dolnoskroniowej.
15:49
in the inferotemporal cortex.
319
937000
2000
komórek kory wzrokowej w korze dolnoskroniowej.
15:51
So, suddenly you see a face. Suddenly you see a car.
320
939000
3000
Dlatego nagle widzimy twarz, samochód.
15:54
Suddenly this, and suddenly that.
321
942000
3000
Ni stąd, ni zowąd coś się pojawia.
15:57
The mind does its best to organize
322
945000
2000
Umysł robi, co może, by to zorganizować,
15:59
and to give some sort of coherence to this,
323
947000
3000
nadać wszystkiemu jakąś wewnętrzną spójność,
16:02
but not terribly successfully.
324
950000
2000
ale nie radzi sobie zbyt dobrze.
16:04
When these were first described,
325
952000
2000
Gdy odkryto istnienie tych omamów,
16:06
it was thought that they could be interpreted like dreams.
326
954000
4000
sądzono, że można poddać je interpretacji, jak sny.
16:10
But in fact people say,
327
958000
2000
Ale osoby, które ich doświadczają,
16:12
"I don't recognize the people. I can't form any associations."
328
960000
3000
mówią: "Nie znam tych ludzi. Z niczym mi się to nie kojarzy".
16:15
"Kermit means nothing to me."
329
963000
3000
"Kermit niczego dla mnie nie symbolizuje".
16:18
You don't get anywhere thinking of them as dreams.
330
966000
5000
Nigdzie nie dojdziemy, traktując je jak marzenia senne.
16:23
Well, I've more or less said what I wanted.
331
971000
5000
Cóż, przekazałem mniej więcej to, co chciałem przekazać.
16:28
I think I just want to recapitulate
332
976000
3000
Podsumowując, chciałbym podkreślić,
16:31
and say this is common.
333
979000
2000
że to powszechna przypadłość.
16:33
Think of the number of blind people.
334
981000
2000
Ile jest osób niewidomych?
16:35
There must be hundreds of thousands of blind people
335
983000
2000
Z pewnością setki tysięcy doświadczają tych omamów,
16:37
who have these hallucinations,
336
985000
2000
Z pewnością setki tysięcy doświadczają tych omamów,
16:39
but are too scared to mention them.
337
987000
2000
ale nie przyznają się ze strachu.
16:41
So this sort of thing needs to be brought into
338
989000
3000
To coś, co należy uświadomić powszechnie,
16:44
notice, for patients, for doctors, for the public.
339
992000
6000
wśród pacjentów, lekarzy, ogółu populacji.
16:50
Finally, I think they are
340
998000
2000
Uważam, że takie omamy
16:52
infinitely interesting and valuable,
341
1000000
3000
są niezmiernie ciekawe i stanowią cenne źródło informacji
16:55
for giving one some insight as to how the brain works.
342
1003000
4000
na temat działania ludzkiego mózgu.
16:59
Charles Bonnet said, 250 years ago --
343
1007000
3000
250 lat temu, Charles Bonnet zastanawiał się,
17:02
he wondered how, thinking these hallucinations,
344
1010000
4000
jak omawiane przez niego halucynacje,
17:06
how, as he put it, the theater of the mind
345
1014000
3000
które nazywał "teatrem umysłu",
17:09
could be generated by the machinery of the brain.
346
1017000
3000
generowane są przez mózgową maszynerię.
17:12
Now, 250 years later,
347
1020000
3000
Sądzę, że obecnie, 250 lat później,
17:15
I think we're beginning to glimpse how this is done.
348
1023000
3000
jesteśmy bliżsi zrozumienia tego, jak powstają.
17:18
Thanks very much.
349
1026000
2000
Dziękuję bardzo.
17:20
(Applause)
350
1028000
3000
(Brawa)
17:23
Chris Anderson: That was superb. Thank you so much.
351
1031000
3000
Chris Anderson: Dziękuję za tę wyśmienitą prelekcję.
17:26
You speak about these things with so much insight
352
1034000
2000
Masz wielki wgląd w ten temat,
17:28
and empathy for your patients.
353
1036000
3000
masz tyle empatii dla swoich pacjentów.
17:31
Have you yourself experienced any of the syndromes you write about?
354
1039000
5000
Czy doświadczyłeś osobiście którychś z objawów, które opisujesz?
17:36
Oliver Sacks: I was afraid you'd ask that.
355
1044000
2000
Oliver Sacks: Bałem się, że o to zapytasz.
17:38
(Laughter)
356
1046000
1000
(Śmiech)
17:39
Well, yeah, a lot of them.
357
1047000
3000
Cóż, doświadczyłem wielu z nich.
17:42
And actually I'm a little visually impaired myself.
358
1050000
3000
Ja sam jestem niedowidzący.
17:45
I'm blind in one eye, and not terribly good in the other.
359
1053000
3000
Jestem ślepy na jedno oko, nie za dobrze widzę drugim.
17:48
And I see the geometrical hallucinations.
360
1056000
4000
I doświadczam halucynacji geometrycznych.
17:52
But they stop there.
361
1060000
2000
Ale tylko takich.
17:54
CA: And they don't disturb you?
362
1062000
2000
C.A.: Ale pewnie nie martwisz się nimi?
17:56
Because you understand what's doing it, it doesn't make you worried?
363
1064000
2000
Bo rozumiesz, co je powoduje. Czy to pomaga?
17:58
OS: Well they don't disturb me any more than my tinnitus,
364
1066000
4000
O.S.: Nie przejmuję się nimi bardziej, niż szumami usznymi.
18:02
which I ignore.
365
1070000
3000
Które po prostu ignoruję.
18:05
They occasionally interest me,
366
1073000
2000
Niektóre omamy mnie zaciekawiają.
18:07
and I have many pictures of them in my notebooks.
367
1075000
3000
W swoich notatkach mam wiele ich szkiców.
18:10
I've gone and had an fMRI myself,
368
1078000
3000
Zrobiłem sobie funkcjonalny rezonans magnetyczny,
18:13
to see how my visual cortex is taking over.
369
1081000
3000
żeby zobaczyć, jak zaczyna dominować kora wzrokowa.
18:16
And when I see all these hexagons
370
1084000
4000
Kiedy widzę te sześciokąty, oraz bardziej złożone rzeczy,
18:20
and complex things, which I also have,
371
1088000
2000
które widuję w wyniku migreny ocznej,
18:22
in visual migraine,
372
1090000
2000
które widuję w wyniku migreny ocznej,
18:24
I wonder whether everyone sees things like this,
373
1092000
2000
zastanawiam się, czy wszyscy je widują
18:26
and whether things like cave art or ornamental art
374
1094000
3000
i czy na przykład malarstwo jaskiniowe, czy ozdobne
18:29
may have been derived from them a bit.
375
1097000
3000
mogły rozwinąć się po części w wyniku tych objawów.
18:32
CA: That was an utterly, utterly fascinating talk.
376
1100000
2000
C.A.: Fascynująca prelekcja.
18:34
Thank you so much for sharing.
377
1102000
2000
Dziękuję za podzielenie się doświadczeniami.
18:36
OS: Thank you. Thank you.
378
1104000
2000
O.S.: Dziękuję.
18:38
(Applause)
379
1106000
2000
(Brawa)
ABOUT THE SPEAKER
Oliver Sacks - Neurological anthropologistSince "Awakenings" stormed the bestseller lists (and the silver screen), Oliver Sacks has become an unlikely household name, single-handedly inventing the genre of neurological anthropology.
Why you should listen
Oliver Sacks was a ground-breaking neurologist -- and a gifted storyteller who enriched our knowledge of the infinite variations of human psychology. After his pioneering work with “sleepy sickness” patients (who were in fact survivors of an early-20th-century pandemic), Sacks went on to study the connections between music and the brain, as well as disorders such as Tourette's syndrome, Parkinson's disease, and many other little-understood disorders that often count Sacks as one of their first chroniclers.
Sacks was well known as a writer of such best-selling case histories as Hallucinations, The Man Who Mistook His Wife for a Hat, An Anthropologist on Mars, and his memoir of his early work, Awakenings, all of which have breathed new life into the dusty 19th-century tradition of the clinical anecdote. Sacks' writing, compassion and wide-ranging knowledge catapults the genre into the 21st century and brings the far frontiers of neurological experience into the view of millions of readers worldwide. Sacks died at age 82 in August 2015.
Read TED's long, wonderful Q&A with Oliver Sacks >>
Oliver Sacks | Speaker | TED.com