TED2009
Oliver Sacks: What hallucination reveals about our minds
Oliver Sacks: Những điều ảo giác tiết lộ về trí não
Filmed:
Readability: 3.7
8,482,258 views
Nhà thần kinh học - tác giả Oliver Sacks hướng sự chú ý của chúng ta tới hội chứng Charles Bonnett -- khi người có thị lực kém trải nghiệm những ảo giác rõ ràng. Ông miêu tả trải nghiệm của bệnh nhân với những chi tiết cảm động và chỉ dẫn cho chúng ta hiện tượng sinh học còn ít được nhắc đến này.
Oliver Sacks - Neurological anthropologist
Since "Awakenings" stormed the bestseller lists (and the silver screen), Oliver Sacks has become an unlikely household name, single-handedly inventing the genre of neurological anthropology. Full bio
Since "Awakenings" stormed the bestseller lists (and the silver screen), Oliver Sacks has become an unlikely household name, single-handedly inventing the genre of neurological anthropology. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
We see with the eyes,
0
0
3000
Chúng ta nhìn bằng mắt.
00:15
but we see with the brain as well.
1
3000
3000
Nhưng chúng ta cũng nhìn bằng não.
00:18
And seeing with the brain is often called imagination.
2
6000
4000
Và nhìn bằng não thường được gọi là tưởng tượng.
00:22
And we are familiar with the landscapes of our own imagination,
3
10000
5000
Và chúng ta đã quen thuộc với thế giới tưởng tượng của chính mình,
00:27
our inscapes. We've lived with them all our lives.
4
15000
4000
những thế giới bên trong của mỗi người. Chúng ta sống với chúng cả cuộc đời.
00:31
But there are also hallucinations as well,
5
19000
4000
Nhưng còn có ảo giác.
00:35
and hallucinations are completely different.
6
23000
3000
Và ảo giác thì hoàn toàn khác biệt.
00:38
They don't seem to be of our creation.
7
26000
2000
Chúng dường như không phải do ta tạo ra.
00:40
They don't seem to be under our control.
8
28000
2000
Chúng dường như nằm ngoài tầm kiểm soát của ta.
00:42
They seem to come from the outside,
9
30000
2000
Chúng dường như đến từ bên ngoài,
00:44
and to mimic perception.
10
32000
3000
và giống như nhận thức thực.
00:47
So I am going to be talking about hallucinations,
11
35000
4000
Tôi sẽ trình bày về ảo giác.
00:51
and a particular sort of visual hallucination
12
39000
4000
Và một loại ảo giác thị giác đặc biệt
00:55
which I see among my patients.
13
43000
5000
mà tôi nhận thấy ở những bệnh nhân của mình.
01:00
A few months ago, I got a phone call
14
48000
4000
Vài tháng trước tôi có một cuộc gọi
01:04
from a nursing home where I work.
15
52000
2000
từ một viện dưỡng lão nơi tôi làm việc.
01:06
They told me that one of their residents, an old lady in her 90s,
16
54000
5000
Họ nói rằng có một bà lão hơn 90 tuổi
01:11
was seeing things,
17
59000
2000
nhìn thấy những thứ kỳ lạ.
01:13
and they wondered if she'd gone bonkers
18
61000
3000
Và họ không biết bà ấy có bị thần kinh hay không.
01:16
or, because she was an old lady,
19
64000
2000
Hoặc, vì đã già
01:18
whether she'd had a stroke, or whether she had Alzheimer's.
20
66000
3000
nên bà ấy có thể bị tai biến, hoặc Alzheimer.
01:21
And so they asked me if I would come and see Rosalie,
21
69000
5000
Vậy nên họ hỏi xem tôi có thể qua và khám cho Rosalie,
01:26
the old lady.
22
74000
2000
bà lão đó.
01:28
I went in to see her.
23
76000
2000
Tôi đến khám cho bà ấy.
01:30
It was evident straight away
24
78000
2000
Rõ ràng
01:32
that she was perfectly sane
25
80000
3000
là bà ta hoàn toàn minh mẫn
01:35
and lucid and of good intelligence,
26
83000
3000
và vẫn rất thông minh.
01:38
but she'd been very startled and very bewildered,
27
86000
4000
Nhưng bà ta hay giật mình và hoang mang
01:42
because she'd been seeing things.
28
90000
3000
vì đã thấy nhiều thứ kỳ dị.
01:45
And she told me --
29
93000
3000
Và bà ấy nói với tôi rằng --
01:48
the nurses hadn't mentioned this --
30
96000
2000
những y tá đã không đề cập gì tới điều này --
01:50
that she was blind,
31
98000
2000
rằng bà ấy bị mù,
01:52
that she had been completely blind from macular degeneration for five years.
32
100000
5000
rằng bà ấy đã mất thị lực hoàn toàn do thoái hóa điểm vàng được 5 năm.
01:57
But now, for the last few days, she'd been seeing things.
33
105000
3000
Nhưng những ngày vừa rồi, bà ấy đã nhìn thấy một số thứ.
02:00
So I said, "What sort of things?"
34
108000
3000
Vậy nên tôi hỏi "Những thứ như thế nào?"
02:03
And she said, "People in Eastern dress,
35
111000
3000
Và bà ấy trả lời "Người mặc đồ phương Đông,
02:06
in drapes, walking up and down stairs.
36
114000
4000
quần áo xếp nếp, đi lên đi xuống cầu thang.
02:10
A man who turns towards me and smiles.
37
118000
3000
Một người đàn ông quay về phía tôi và mỉm cười.
02:13
But he has huge teeth on one side of his mouth.
38
121000
4000
Nhưng hắn có một bên răng rất to.
02:17
Animals too.
39
125000
2000
Cả những con vật nữa.
02:19
I see a white building. It's snowing, a soft snow.
40
127000
3000
Tôi thấy một tòa nhà trắng. Trời đang có tuyết, tuyết khá mỏng.
02:22
I see this horse with a harness, dragging the snow away.
41
130000
5000
Tôi thấy một con ngựa đeo yên cương, kéo tuyết đi.
02:27
Then, one night, the scene changes.
42
135000
4000
Sau đó, một đêm, cảnh quan thay đổi.
02:31
I see cats and dogs walking towards me.
43
139000
2000
Tôi thấy chó mèo đi về phía mình.
02:33
They come to a certain point and then stop.
44
141000
3000
Chúng đi tới một điểm nhất định rồi dừng lại.
02:36
Then it changes again.
45
144000
2000
Sau đó lại thay đổi.
02:38
I see a lot of children. They are walking up and down stairs.
46
146000
3000
Tôi thấy rất nhiều trẻ con. Chúng đi lên đi xuống cầu thang.
02:41
They wear bright colors, rose and blue,
47
149000
3000
Chúng mặc đồ rực rỡ, đỏ thắm và xanh dương,
02:44
like Eastern dress."
48
152000
3000
như trang phục người phương Đông."
02:47
Sometimes, she said, before the people come on,
49
155000
3000
Thỉnh thoảng, bà ấy nói, trước khi nhìn thấy người
02:50
she may hallucinate pink and blue squares on the floor,
50
158000
4000
bà ấy có thể gặp ảo giác về những hình vuông hồng và xanh trên sàn,
02:54
which seem to go up to the ceiling.
51
162000
3000
và sàn thì dường như nối với trần nhà.
02:57
I said, "Is this like a dream?"
52
165000
4000
Tôi hỏi "Giống như một giấc mơ à?"
03:01
And she said, "No, it's not like a dream. It's like a movie."
53
169000
3000
Và bà ấy nói "Không, không giống như mơ. Nó giống như một bộ phim."
03:04
She said, "It's got color. It's got motion.
54
172000
3000
Bà ấy nói "Có màu sắc. Có chuyển động.
03:07
But it's completely silent, like a silent movie."
55
175000
4000
Nhưng hoàn toàn im lặng, như phim câm vậy."
03:11
And she said that it's a rather boring movie.
56
179000
2000
Và bà ấy nói đó là một bộ phim khá nhàm chán
03:13
She said, "All these people with Eastern dress,
57
181000
3000
"Những người mặc đồ phương Đông này,
03:16
walking up and down, very repetitive, very limited."
58
184000
5000
đi lên đi xuống, lặp đi lặp lại, rất hạn chế."
03:21
(Laughter)
59
189000
2000
(Tiếng cười)
03:23
And she has a sense of humor.
60
191000
2000
Bà ấy có khiếu hài hước.
03:25
She knew it was a hallucination.
61
193000
2000
Bà ấy biết rằng đó là ảo giác.
03:27
But she was frightened. She'd lived 95 years
62
195000
2000
Nhưng nó làm bà ta cảm thấy sợ hãi. Bà lão đã sống 95 năm
03:29
and she'd never had a hallucination before.
63
197000
3000
và chưa bao giờ có ảo giác trước đó.
03:32
She said that the hallucinations were unrelated
64
200000
3000
Bà ấy nói rằng những ảo giác đó không có liên quan
03:35
to anything she was thinking or feeling or doing,
65
203000
4000
đến bất cứ điều gì bà ấy đang nghĩ hay cảm thấy hay đang làm.
03:39
that they seemed to come on by themselves, or disappear.
66
207000
4000
Rằng chúng dường như tự đến, tự đi.
03:43
She had no control over them.
67
211000
2000
Bà ấy không thể kiểm soát được chúng.
03:45
She said she didn't recognize
68
213000
2000
Bà ấy nói bà không nhận ra
03:47
any of the people or places
69
215000
2000
bất cứ ai hay nơi nào
03:49
in the hallucinations.
70
217000
2000
trong những ảo giác đó.
03:51
And none of the people or the animals,
71
219000
2000
Và không một ai hay con vật nào,
03:53
well, they all seemed oblivious of her.
72
221000
4000
chúng đều không để ý tới bà ta.
03:57
And she didn't know what was going on.
73
225000
2000
Và bà không biết chuyện gì đang xảy ra.
03:59
She wondered if she was going mad
74
227000
2000
Bà cụ tự hỏi mình có bị điên
04:01
or losing her mind.
75
229000
2000
hay mất trí không.
04:03
Well, I examined her carefully.
76
231000
2000
Tôi đã kiểm tra bà lão cẩn thận.
04:05
She was a bright old lady,
77
233000
2000
Đó là một bà lão còn nhanh nhẹn.
04:07
perfectly sane. She had no medical problems.
78
235000
4000
Hoàn toàn minh mẫn. Bà ta không có vấn đề gì về sức khỏe.
04:11
She wasn't on any medications which could produce hallucinations.
79
239000
4000
Không dùng thuốc nào có thể tạo ra ảo giác.
04:15
But she was blind.
80
243000
2000
Nhưng bà bị mù.
04:17
And I then said to her,
81
245000
2000
Lúc đó tôi nói
04:19
"I think I know what you have."
82
247000
2000
"Tôi nghĩ tôi biết bà bị làm sao."
04:21
I said, "There is a special form of visual hallucination
83
249000
4000
Tôi nói "Có một dạng đặc biệt của ảo giác thị giác
04:25
which may go with deteriorating vision or blindness.
84
253000
4000
liên quan đến sự suy giảm thị lực, hoặc mù lòa."
04:29
This was originally described," I said,
85
257000
3000
"Hiện tượng này ban đầu được miêu tả
04:32
"right back in the 18th century,
86
260000
2000
vào thế kỷ 18,
04:34
by a man called Charles Bonnet.
87
262000
3000
bởi một người tên là Charles Bonnet.
04:37
And you have Charles Bonnet syndrome.
88
265000
3000
Và bà có hội chứng Charles Bonnet.
04:40
There is nothing wrong with your brain. There is nothing wrong with your mind.
89
268000
2000
Não bộ không bị làm sao. Trí óc không bị làm sao cả.
04:42
You have Charles Bonnet syndrome."
90
270000
3000
Bà có hội chứng Charles Bonnet."
04:45
And she was very relieved at this,
91
273000
3000
Và bà ta cảm thấy rất nhẹ nhõm bởi điều này,
04:48
that there was nothing seriously the matter,
92
276000
4000
rằng không có gì nghiêm trọng cả,
04:52
and also rather curious.
93
280000
3000
và có phần tò mò.
04:55
She said, "Who is this Charles Bonnet?"
94
283000
2000
Bà ấy hỏi "Charles Bonnet là ai?"
04:57
She said, "Did he have them himself?"
95
285000
3000
"Bản thân ông ấy có gặp hội chứng này không?"
05:00
And she said, "Tell all the nurses
96
288000
3000
Và bà ấy bảo "Nói với tất cả các y tá
05:03
that I have Charles Bonnet syndrome."
97
291000
3000
rằng tôi có hội chứng Charles Bonnet."
05:06
(Laughter)
98
294000
2000
(Tiếng cười)
05:08
"I'm not crazy. I'm not demented. I have Charles Bonnet syndrome."
99
296000
4000
"Tôi không bị điên. Tôi không thần kinh. Tôi mắc hội chứng Charles Bonnet."
05:12
Well, so I did tell the nurses.
100
300000
2000
Thế nên tôi có nói với các y tá.
05:14
Now this, for me, is a common situation.
101
302000
3000
Chuyện này, đối với tôi, là một tình huống thường gặp.
05:17
I work in old-age homes, largely.
102
305000
2000
Tôi hầu hết thời gian làm tại các việc dưỡng lão.
05:19
I see a lot of elderly people
103
307000
2000
Tôi gặp rất nhiều người già
05:21
who are hearing impaired or visually impaired.
104
309000
4000
có thị giác hoặc thính giác yếu.
05:25
About 10 percent of the hearing impaired people
105
313000
2000
Khoảng 10% những người có thính giác suy giảm
05:27
get musical hallucinations.
106
315000
3000
gặp ảo giác về âm thanh.
05:30
And about 10 percent of the visually impaired people
107
318000
3000
Khoảng 10% những người thị giác suy giảm
05:33
get visual hallucinations.
108
321000
2000
gặp ảo giác về hình ảnh.
05:35
You don't have to be completely blind,
109
323000
2000
Bạn không cần phải hoàn toàn mù lòa,
05:37
only sufficiently impaired.
110
325000
2000
chỉ cần thị giác suy giảm tới một mức độ nào đó
05:39
Now with the original description in the 18th century,
111
327000
4000
Với những miêu tả ban đầu tiên vào thế kỷ 18,
05:43
Charles Bonnet did not have them.
112
331000
2000
Charles Bonnet không mắc hội chúng này.
05:45
His grandfather had these hallucinations.
113
333000
3000
Ông của Bonnet đã gặp những ảo giác này.
05:48
His grandfather was a magistrate, an elderly man.
114
336000
3000
Ông của ngài là một thẩm phán, một người cao tuổi.
05:51
He'd had cataract surgery.
115
339000
3000
Ông ấy đã qua phẫu thuật đục thủy tinh thể.
05:54
His vision was pretty poor.
116
342000
2000
Khả năng nhìn là rất kém.
05:56
And in 1759, he described to his grandson
117
344000
5000
Năm 1759 ông ấy miêu tả cho cháu mình
06:01
various things he was seeing.
118
349000
2000
nhiều thứ ông ấy đã nhìn thấy.
06:03
The first thing he said was he saw
119
351000
2000
Đầu tiên ông ấy thấy
06:05
a handkerchief in midair.
120
353000
2000
là một cái khăn tay ở giữa không khí.
06:07
It was a large blue handkerchief
121
355000
2000
Đó là một cái khăn tay rộng màu xanh dương
06:09
with four orange circles.
122
357000
2000
với bốn hình tròn màu cam.
06:11
And he knew it was a hallucination.
123
359000
3000
Và ông ấy biết đấy là ảo giác.
06:14
You don't have handkerchiefs in midair.
124
362000
2000
Không có khăn tay lơ lửng giữa không khí.
06:16
And then he saw a big wheel in midair.
125
364000
4000
Sau đó ông ấy nhìn thấy một cái bánh xe lớn giữa không trung.
06:20
But sometimes he wasn't sure whether he was hallucinating or not,
126
368000
5000
Thỉnh thoảng ông ấy không rõ mình có đang gặp ảo giác hay không.
06:25
because the hallucinations would fit
127
373000
2000
Bởi những ảo giác hợp với
06:27
in the context of the visions.
128
375000
2000
hoàn cảnh bấy giờ.
06:29
So on one occasion, when his granddaughters were visiting them,
129
377000
3000
Một lần, khi các cháu gái đến thăm,
06:32
he said, "And who are these handsome young men with you?"
130
380000
5000
ông ấy hỏi "Còn những chàng đẹp trai đi cùng cháu là ai?"
06:37
And they said, "Alas, Grandpapa, there are no handsome young men."
131
385000
4000
Chúng nói "Ông à, không có anh chàng đẹp trai nào đâu."
06:41
And then the handsome young men disappeared.
132
389000
4000
Và những chàng trai biết mất.
06:45
It's typical of these hallucinations
133
393000
3000
Những ảo giác này
06:48
that they may come in a flash and disappear in a flash.
134
396000
3000
thường xuất hiện và biến đi chớp nhoáng.
06:51
They don't usually fade in and out.
135
399000
2000
Chúng thường không lờ mờ xuất hiện và biến mất dần.
06:53
They are rather sudden, and they change suddenly.
136
401000
3000
Chúng khá bất ngờ. Và thay đổi bất ngờ.
06:56
Charles Lullin, the grandfather,
137
404000
3000
Charles Lullin, người ông,
06:59
saw hundreds of different figures,
138
407000
3000
nhìn thấy hàng trăm hình ảnh khác nhau,
07:02
different landscapes of all sorts.
139
410000
2000
những cảnh quan khác nhau.
07:04
On one occasion, he saw a man in a bathrobe smoking a pipe,
140
412000
4000
Một lần ông ấy thấy một người đàn ông mặc áo choàng tắm đang hút thuốc,
07:08
and realized it was himself.
141
416000
3000
và nhận ra đó chính là bản thân mình.
07:11
That was the only figure he recognized.
142
419000
3000
Đó là hình ảnh duy nhất mà ông nhận ra.
07:14
On one occasion when he was walking in the streets of Paris,
143
422000
4000
Lần khác khi đang đi trên đường phố Paris,
07:18
he saw -- this was real -- a scaffolding.
144
426000
3000
ông ấy thấy -- cái này là thật -- một giàn giáo.
07:21
But when he got back home, he saw a miniature of the scaffolding
145
429000
3000
Nhưng khi về nhà ông ta thấy một mô hình nhỏ của giàn giáo đó
07:24
six inches high, on his study table.
146
432000
4000
cao 6 inch, trên bàn làm việc của mình.
07:28
This repetition of perception
147
436000
3000
Sự lặp lại của nhận thức
07:31
is sometimes called palinopsia.
148
439000
2000
đôi khi được gọi là palinopsia (thấy lại).
07:33
With him and with Rosalie,
149
441000
5000
Với ông ấy, và với Rosalie,
07:38
what seems to be going on --
150
446000
2000
điều dường như đang diễn ra --
07:40
and Rosalie said, "What's going on?" --
151
448000
2000
và Rosalie nói "Chuyện gì đang diễn ra?" --
07:42
and I said that as you lose vision,
152
450000
3000
và tôi nói rằng khi bà mất dần thị lực,
07:45
as the visual parts of the brain are no longer getting any input,
153
453000
3000
khi các phần thị giác trong não không còn nhận thông tin nữa,
07:48
they become hyperactive and excitable,
154
456000
3000
chúng trở nên dễ bị kích động.
07:51
and they start to fire spontaneously.
155
459000
2000
Và chúng bắt đầu hoạt động tự phát.
07:53
And you start to see things.
156
461000
3000
Bạn bắt đầu nhìn thấy nhiều thứ.
07:56
The things you see can be very complicated indeed.
157
464000
3000
Những điều bạn thấy có thể rất phức tạp.
07:59
With another patient of mine,
158
467000
4000
Với một bệnh nhân khác của tôi,
08:03
who, also had some vision,
159
471000
2000
người mà, như Charles Lullin, vẫn còn chưa mù hẳn,
08:05
the vision she had could be disturbing.
160
473000
4000
những hình ảnh bà nhìn thấy đôi khi gây hoang mang.
08:09
On one occasion, she said she saw
161
477000
3000
Một lần bà ấy nói rằng mình nhìn thấy
08:12
a man in a striped shirt in a restaurant.
162
480000
3000
một người đàn ông áo kẻ trong một nhà hàng.
08:15
And he turned around. And then
163
483000
2000
Và người ấy quay lại. Và sau đó
08:17
he divided into six figures in striped shirts,
164
485000
3000
phân chia thành 6 người áo kẻ giống hệt nhau,
08:20
who started walking towards her.
165
488000
3000
những người đó bắt đầu đi về hướng bà ta.
08:23
And then the six figures came together again, like a concertina.
166
491000
3000
Và sáu hình ảnh đó nhập lại với nhau, như một cái đàn accordion ép lại.
08:26
Once, when she was driving,
167
494000
2000
Một lần, khi đang lái xe,
08:28
or rather, her husband was driving,
168
496000
2000
đúng hơn là, lúc đó chồng của bà ấy đang lái xe,
08:30
the road divided into four
169
498000
2000
con đường chia làm bốn.
08:32
and she felt herself going simultaneously up four roads.
170
500000
4000
Và bà ấy thấy mình đồng thời đi lên cả bốn con đường.
08:36
She had very mobile hallucinations as well.
171
504000
5000
Bà ta cũng có những ảo giác rất linh động.
08:41
A lot of them had to do with a car.
172
509000
3000
Rất nhiều số đó liên quan đến xe cộ.
08:44
Sometimes she would see a teenage boy
173
512000
2000
Đôi lúc bà ta thấy một cậu thiếu niên
08:46
sitting on the hood of the car.
174
514000
3000
ngồi trên nóc xe.
08:49
He was very tenacious and he moved rather gracefully
175
517000
2000
Anh ta bám rất chắc và di chuyển khéo léo
08:51
when the car turned.
176
519000
2000
mỗi khi xe rẽ.
08:53
And then when they came to a stop,
177
521000
3000
Và khi họ dừng lại,
08:56
the boy would do a sudden vertical takeoff, 100 foot in the air,
178
524000
3000
cậu ta sẽ bay vọt thẳng lên, 30m trên cao
08:59
and then disappear.
179
527000
3000
và rồi biến mất.
09:02
Another patient of mine had a different sort of hallucination.
180
530000
5000
Một bệnh nhân khác của tôi mắc một chứng ảo giác khác.
09:07
This was a woman who didn't have trouble with her eyes,
181
535000
3000
Đây là một người phụ nữ không mắc tật về mắt,
09:10
but the visual parts of her brain,
182
538000
2000
nhưng về phần thị giác trong não.
09:12
a little tumor in the occipital cortex.
183
540000
3000
Một khối u nhỏ trong vỏ não hậu chẩm.
09:15
And, above all, she would see cartoons.
184
543000
5000
Và cô ấy nhìn thấy các hình ảnh hoạt hình.
09:20
These cartoons would be transparent
185
548000
5000
Những hoạt hình trong suốt
09:25
and would cover half the visual field, like a screen.
186
553000
3000
và che mất một nửa khung cảnh, như một màn chắn vậy.
09:28
And especially she saw cartoons of Kermit the Frog.
187
556000
6000
Đặc biệt cô ấy thấy hình chú ếch Kermit.
09:34
(Laughter)
188
562000
1000
(Tiếng cười)
09:35
Now, I don't watch Sesame Street,
189
563000
3000
Tôi không xem Phố Sesame.
09:38
but she made a point of saying,
190
566000
3000
Nhưng cô ấy có lý khi hỏi rằng
09:41
"Why Kermit?" She said, "Kermit the Frog means nothing to me.
191
569000
4000
"Sao lại là Kermit?" Cô ấy nói "Ếch Kermit không có ý nghĩa gì với tôi.
09:45
You know, I was wondering about Freudian determinants.
192
573000
3000
Ông biết đấy, tôi đang nghĩ về những yếu tố quyết định của Freud.
09:48
Why Kermit?
193
576000
2000
Sao lại là Kermit?
09:50
Kermit the Frog means nothing to me."
194
578000
2000
Ếch Kermit không là gì đối với tôi."
09:52
She didn't mind the cartoons too much.
195
580000
2000
Cô ấy không chú ý tới những hình ảnh hoạt họa đến thế.
09:54
But what did disturb her was she got very persistent
196
582000
4000
Nhưng điều làm cô ấy khó chịu đó là cô ấy gặp phải
09:58
images or hallucinations of faces
197
586000
3000
hình ảnh hoặc ảo giác lặp đi lặp lại về những khuôn mặt
10:01
and as with Rosalie, the faces were often deformed,
198
589000
3000
và giống như với Rosalie, những khuôn mặt thường bị biến dạng,
10:04
with very large teeth or very large eyes.
199
592000
4000
răng rất to hoặc mắt rất to.
10:08
And these frightened her.
200
596000
3000
Và chúng làm cô ấy sợ.
10:11
Well, what is going on with these people?
201
599000
4000
Vậy thì chuyện gì đang xảy ra với những người này?
10:15
As a physician, I have to try and define what's going on,
202
603000
3000
Là một bác sĩ, tôi phải cố gắng tìm ra điều gì đang diễn ra,
10:18
and to reassure people,
203
606000
2000
và khiến họ yên tâm.
10:20
especially to reassure them that they're not going insane.
204
608000
4000
Đặc biệt khiến họ yên tâm rằng mình không bị điên.
10:24
Something like 10 percent, as I said,
205
612000
3000
Như tôi đã nói, khoảng 10%
10:27
of visually impaired people get these.
206
615000
3000
những người bị suy giảm thị giác gặp chúng.
10:30
But no more than one percent of the people acknowledge them,
207
618000
4000
Nhưng không nhiều hơn 1% những người này thừa nhận.
10:34
because they are afraid they will be seen as insane or something.
208
622000
3000
Bởi họ sợ rằng mình sẽ bị coi như người điên.
10:37
And if they do mention them to their own doctors
209
625000
2000
Và nếu họ đề cập tới việc đó với bác sĩ
10:39
they may be misdiagnosed.
210
627000
3000
họ có thể bị chẩn đoán nhầm.
10:42
In particular, the notion is that if you see
211
630000
2000
Cụ thể, có quan niệm rằng nếu bạn nhìn thấy
10:44
things or hear things, you're going mad,
212
632000
3000
hoặc nghe thấy những thứ kỳ dị, bạn bị thần kinh.
10:47
but the psychotic hallucinations are quite different.
213
635000
3000
Nhưng ảo giác rối loạn thần kinh khác thế này.
10:50
Psychotic hallucinations, whether they are visual or vocal,
214
638000
3000
Ảo giác rối loạn thần kinh, dù là hình ảnh hay âm thanh,
10:53
they address you. They accuse you.
215
641000
2000
chúng hướng tới bạn. Chúng buộc tội bạn.
10:55
They seduce you. They humiliate you.
216
643000
2000
Chúng quyến rũ bạn. Chúng lăng mạ bạn.
10:57
They jeer at you.
217
645000
3000
Chúng chế nhạo bạn.
11:00
You interact with them.
218
648000
2000
Bạn giao tiếp với chúng.
11:02
There is none of this quality of being addressed
219
650000
3000
Những điều vừa rồi hoàn toàn không xuất hiện
11:05
with these Charles Bonnet hallucinations.
220
653000
3000
trong ảo giác Charles Bonnet.
11:08
There is a film. You're seeing a film which has nothing to do with you,
221
656000
4000
Chỉ như một thước phim. Bạn xem một bộ phim không liên quan đến mình.
11:12
or that's how people think about it.
222
660000
3000
Hay đó là cách mọi người nghĩ về nó.
11:15
There is also a rare thing called temporal lobe epilepsy,
223
663000
4000
Có một chứng hiếm gặp gọi là động kinh ở thùy thái dương.
11:19
and sometimes, if one has this,
224
667000
3000
Và đôi khi, nếu mắc chứng này,
11:22
one may feel oneself transported back
225
670000
2000
người bệnh có thể cảm thấy mình quay lại
11:24
to a time and place in the past.
226
672000
3000
một thời điểm và địa điểm trong quá khứ.
11:27
You're at a particular road junction.
227
675000
2000
Bạn đang ở một giao lộ cụ thể nào đó.
11:29
You smell chestnuts roasting.
228
677000
2000
Bạn ngửi thấy hạt dẻ rang.
11:31
You hear the traffic. All the senses are involved.
229
679000
3000
Bạn nghe thấy xe cộ. Mọi giác quan đều cảm nhận.
11:34
And you're waiting for your girl.
230
682000
2000
Và bạn đang đợi cô gái của mình.
11:36
And it's that Tuesday evening back in 1982.
231
684000
4000
Và đây là tối thứ Ba đó năm 1982.
11:40
And the temporal lobe hallucinations
232
688000
2000
Những ảo giác thùy thái dương
11:42
are all-sense hallucinations,
233
690000
2000
đều là những ảo giác đa giác quan,
11:44
full of feeling, full of familiarity,
234
692000
3000
đầy cảm nhận, đầy sự quen thuộc,
11:47
located in space and time,
235
695000
2000
đặt trong thời gian và không gian nhất định,
11:49
coherent, dramatic.
236
697000
2000
mạch lạc, ấn tượng.
11:51
The Charles Bonnet ones are quite different.
237
699000
3000
Những ảo giác Charles Bonnet thì khác.
11:54
So in the Charles Bonnet hallucinations,
238
702000
4000
Trong những ảo giác Charles Bonnet,
11:58
you have all sorts of levels,
239
706000
2000
bạn có nhiều mức độ,
12:00
from the geometrical hallucinations --
240
708000
2000
từ ảo giác hình học,
12:02
the pink and blue squares the woman had --
241
710000
3000
những hình vuông hồng và xanh,
12:05
up to quite elaborate hallucinations
242
713000
4000
tới những ảo khác khá phức tạp
12:09
with figures and especially faces.
243
717000
3000
với người và đặc biệt là những khuôn mặt.
12:12
Faces, and sometimes deformed faces,
244
720000
3000
Những khuôn mặt, đôi khi bị biến dạng,
12:15
are the single commonest thing
245
723000
3000
là điểm chung thường gặp nhất
12:18
in these hallucinations.
246
726000
2000
ở những ảo giác này.
12:20
And one of the second commonest is cartoons.
247
728000
3000
Điều thường gặp thứ hai là hoạt hình.
12:23
So, what is going on?
248
731000
3000
Vậy thì, điều gì đang diễn ra?
12:26
Fascinatingly, in the last few years,
249
734000
2000
Đáng chú ý thay, trong những năm gần đây,
12:28
it's been possible to do functional brain imagery,
250
736000
4000
chúng ta đã có thể quét chức năng não,
12:32
to do fMRI on people as they are hallucinating.
251
740000
4000
thực hiện chụp cộng hưởng từ chức năng khi họ đang gặp ảo giác.
12:36
And in fact, to find that different parts
252
744000
4000
Và trong thực tế, đã có thể nhận ra những phần khác nhau
12:40
of the visual brain are activated
253
748000
3000
của bộ não thị giác được kích hoạt
12:43
as they are hallucinating.
254
751000
2000
khi họ đang gặp ảo giác.
12:45
When people have these simple geometrical hallucinations,
255
753000
3000
Khi họ gặp những ảo giác hình học đơn giản,
12:48
the primary visual cortex is activated.
256
756000
4000
phần vỏ não thị giác chính được kích hoạt.
12:52
This is the part of the brain which perceives edges and patterns.
257
760000
3000
Đây là phần não bộ nhận biết góc cạnh và hình dạng.
12:55
You don't form images with your primary visual cortex.
258
763000
4000
Bạn không tạo hình ảnh với vỏ não thị giác chính.
12:59
When images are formed,
259
767000
3000
Khi hình ảnh được hình thành,
13:02
a higher part of the visual cortex
260
770000
2000
một phần cao hơn trong vỏ não thị giác
13:04
is involved in the temporal lobe.
261
772000
2000
sẽ tham gia với thùy thái dương.
13:06
And in particular, one area of the temporal lobe
262
774000
5000
Cụ thể, một vùng thùy thái dương
13:11
is called the fusiform gyrus.
263
779000
2000
gọi là cuộn fusiform.
13:13
And it's known that if people have damage in the fusiform gyrus,
264
781000
4000
Và người ta biết rằng nếu cuộn fusigorm bị tổn thương,
13:17
they maybe lose the ability to recognize faces.
265
785000
4000
ta có thể mất khả năng nhận diện mặt.
13:21
But if there is an abnormal activity in the fusiform gyrus,
266
789000
4000
Nhưng nếu có một hoạt động bất thường trong cuộn fusiform,
13:25
they may hallucinate faces,
267
793000
2000
ta có thể gặp ảo giác những khuôn mặt.
13:27
and this is exactly what you find in some of these people.
268
795000
3000
Và đây chính là điều bạn thấy ở một số những người này.
13:30
There is an area in the anterior part of this gyrus
269
798000
4000
Có một vùng trong phần trước cuộn não này
13:34
where teeth and eyes are represented,
270
802000
5000
nơi mà răng và mắt được tiếp nhận.
13:39
and that part of the gyrus is activated
271
807000
3000
Và vùng đó trong cuộn não được kích hoạt
13:42
when people get the deformed hallucinations.
272
810000
4000
khi người ta gặp các ảo giác biến dạng.
13:46
There is another part of the brain
273
814000
2000
Có một phần khác trong não bộ
13:48
which is especially activated
274
816000
2000
được đặc biệt kích hoạt
13:50
when one sees cartoons.
275
818000
2000
khi ta xem hoạt hình.
13:52
It's activated when one recognizes cartoons,
276
820000
3000
Nó hoạt động khi ta nhận diện hoạt hình,
13:55
when one draws cartoons, and when one hallucinates them.
277
823000
4000
khi ta vẽ hoạt hình, và khi ta ảo giác thấy chúng.
13:59
It's very interesting that that should be specific.
278
827000
3000
Thật thú vị bởi điều này rất cụ thể.
14:02
There are other parts of the brain which are specifically involved
279
830000
3000
Có những phần khác trong não chuyên tham gia
14:05
with the recognition and hallucination
280
833000
2000
vào việc nhận diện và gây ảo giác
14:07
of buildings and landscapes.
281
835000
3000
về nhà cửa và phong cảnh.
14:10
Around 1970, it was found that there were not only parts of the brain,
282
838000
3000
Vào khoảng năm 1970 người ta tìm ra rằng không chỉ có những phần nhất định của não bộ tham gia vào việc này
14:13
but particular cells.
283
841000
2000
mà còn cả những tế bào nhất định.
14:15
"Face cells" were discovered around 1970.
284
843000
5000
"Tế bào nhận diện mặt" được phát hiện vào khoảng năm 1970.
14:20
And now we know that there are hundreds of other
285
848000
2000
Và giờ chúng ta đã biết có hàng trăm
14:22
sorts of cells,
286
850000
2000
loại tế bào khác,
14:24
which can be very, very specific.
287
852000
2000
chúng có thể hoạt động vô cùng cụ thể.
14:26
So you may not only have
288
854000
2000
Vậy nên bạn có thể không chỉ có
14:28
"car" cells,
289
856000
2000
những tế bào nhận diện "ô tô",
14:30
you may have "Aston Martin" cells.
290
858000
3000
và còn có thể có tế bào "Aston Martin".
14:33
(Laughter)
291
861000
2000
(Tiếng cười)
14:35
I saw an Aston Martin this morning.
292
863000
2000
Tôi nhìn thấy một chiếc Aston Martin sáng nay.
14:37
I had to bring it in.
293
865000
2000
Tôi phải đưa nó vào.
14:39
And now it's in there somewhere.
294
867000
3000
Và giờ nó đang ở đâu đó trong này.
14:42
(Laughter)
295
870000
3000
(Tiếng cười)
14:45
Now, at this level, in what's called the inferotemporal cortex,
296
873000
4000
Tại cấp độ này, gọi là vỏ não thái dương dưới,
14:49
there are only visual images,
297
877000
3000
chỉ có hình ảnh trực quan,
14:52
or figments or fragments.
298
880000
3000
hoặc những mảnh vụn.
14:55
It's only at higher levels
299
883000
3000
Chỉ tại những cấp cao hơn
14:58
that the other senses join in
300
886000
2000
các giác quan khác mới tham gia vào
15:00
and there are connections with memory and emotion.
301
888000
2000
và xuất hiện các liên kết với trí nhớ và cảm xúc.
15:02
And in the Charles Bonnet syndrome,
302
890000
3000
Trong hôi chúng Charles Bonnet
15:05
you don't go to those higher levels.
303
893000
2000
bạn không lên tới những cấp cao đó.
15:07
You're in these levels of inferior visual cortex
304
895000
3000
Bạn đang ở trong những cấp thuộc vùng vỏ não thị giác trong
15:10
where you have thousands and tens of thousands
305
898000
2000
nơi mà bạn có hàng nghìn và hàng chục nghìn
15:12
and millions of images,
306
900000
3000
và hàng triệu hình ảnh,
15:15
or figments, or fragmentary figments,
307
903000
2000
hay những mảnh ghép vụn vặt,
15:17
all neurally encoded
308
905000
2000
tất cả đều được thần kinh mã hóa
15:19
in particular cells or small clusters of cells.
309
907000
4000
trong những tế bào hoặc cụm tế bào nhỏ nhất định.
15:23
Normally these are all part of
310
911000
3000
Thường thì chúng là một phần
15:26
the integrated stream of perception, or imagination,
311
914000
4000
trong dòng nhận thức hoặc tưởng tượng tổng hợp.
15:30
and one is not conscious of them.
312
918000
3000
Một người không ý thức được chúng.
15:33
It is only if one is visually impaired or blind
313
921000
4000
Chỉ khi một người bị suy giảm thị lực, hay mù lòa,
15:37
that the process is interrupted.
314
925000
2000
quá trình đó mới bị ngắt quãng.
15:39
And instead of getting normal perception,
315
927000
3000
Và thay vì nhận thức bình thường,
15:42
you're getting an anarchic,
316
930000
2000
bạn gặp phải những kích thích
15:44
convulsive stimulation, or release,
317
932000
3000
rối loạn, hoặc giải phóng
15:47
of all of these visual cells
318
935000
2000
tất cả những tế bào thị giác này
15:49
in the inferotemporal cortex.
319
937000
2000
vào vùng vỏ não thái dương dưới.
15:51
So, suddenly you see a face. Suddenly you see a car.
320
939000
3000
Đột nhiên bạn thấy một gương mặt. Đột nhiên bạn thấy một chiếc xe.
15:54
Suddenly this, and suddenly that.
321
942000
3000
Đột nhiên điều này, và đột nhiên điều khác.
15:57
The mind does its best to organize
322
945000
2000
Trí óc cố gắng hết sức để giữ trật tự,
15:59
and to give some sort of coherence to this,
323
947000
3000
và tạo ra sự mạch lạc.
16:02
but not terribly successfully.
324
950000
2000
Nhưng không thành công.
16:04
When these were first described,
325
952000
2000
Khi những điều này mới được báo cáo
16:06
it was thought that they could be interpreted like dreams.
326
954000
4000
người ta cho rằng chúng có thể đươc giải thích như những giấc mơ.
16:10
But in fact people say,
327
958000
2000
Trong thực tế mọi người nói,
16:12
"I don't recognize the people. I can't form any associations."
328
960000
3000
"Tôi không biết những người đó. Tôi không có mối liên quan nào với họ."
16:15
"Kermit means nothing to me."
329
963000
3000
"Kermit không có ý nghĩa gì đối với tôi."
16:18
You don't get anywhere thinking of them as dreams.
330
966000
5000
Bạn sẽ không đi đến đâu nếu cứ nghĩ về chúng như những giấc mơ.
16:23
Well, I've more or less said what I wanted.
331
971000
5000
Tôi đã nói gần đủ những điều mình muốn nói.
16:28
I think I just want to recapitulate
332
976000
3000
Tôi nghĩ mình nên tổng kết lại
16:31
and say this is common.
333
979000
2000
và kết luận rằng điều này là phổ biến.
16:33
Think of the number of blind people.
334
981000
2000
Hãy nghĩ về số người mù lòa.
16:35
There must be hundreds of thousands of blind people
335
983000
2000
Phải có hàng trăm nghìn người mù
16:37
who have these hallucinations,
336
985000
2000
gặp những ảo giác này,
16:39
but are too scared to mention them.
337
987000
2000
nhưng quá e ngại đề cập đến chúng.
16:41
So this sort of thing needs to be brought into
338
989000
3000
Những điều như thế này cần được
16:44
notice, for patients, for doctors, for the public.
339
992000
6000
thông báo, cho các bệnh nhân, bác sĩ, cho đại chúng.
16:50
Finally, I think they are
340
998000
2000
Cuối cùng, tôi cho rằng chúng
16:52
infinitely interesting and valuable,
341
1000000
3000
vô cùng đáng quan tâm và trân trọng,
16:55
for giving one some insight as to how the brain works.
342
1003000
4000
bởi đã cho ta cái nhìn sâu sắc hơn về cách bộ não vận hành.
16:59
Charles Bonnet said, 250 years ago --
343
1007000
3000
Charles Bonnet nói rằng, 250 năm trước --
17:02
he wondered how, thinking these hallucinations,
344
1010000
4000
ông ấy tự hỏi, về những ảo giác này,
17:06
how, as he put it, the theater of the mind
345
1014000
3000
như ông ấy đã viết, làm cách nào vở kịch của trí óc
17:09
could be generated by the machinery of the brain.
346
1017000
3000
có thể được tạo ra nhờ cơ cấu bộ não.
17:12
Now, 250 years later,
347
1020000
3000
Giờ thì, 250 năm sau,
17:15
I think we're beginning to glimpse how this is done.
348
1023000
3000
tôi nghĩ chúng ta đang bắt đầu hé mở cách thức mà nó được thực hiện.
17:18
Thanks very much.
349
1026000
2000
Cảm ơn rất nhiều.
17:20
(Applause)
350
1028000
3000
(Vỗ tay)
17:23
Chris Anderson: That was superb. Thank you so much.
351
1031000
3000
Chris Anderson: Thật tuyệt vời. Cảm ơn ông rất nhiều.
17:26
You speak about these things with so much insight
352
1034000
2000
Ông vừa nói chuyện với một cái nhìn thật sâu sắc
17:28
and empathy for your patients.
353
1036000
3000
sự đồng cảm với bệnh nhân.
17:31
Have you yourself experienced any of the syndromes you write about?
354
1039000
5000
Bản thân ông đã từng gặp những hội chứng mà ông viết trong sách chưa?
17:36
Oliver Sacks: I was afraid you'd ask that.
355
1044000
2000
Oliver Sacks: Tôi đã sợ là anh sẽ hỏi thế.
17:38
(Laughter)
356
1046000
1000
(Tiếng cười)
17:39
Well, yeah, a lot of them.
357
1047000
3000
Vâng, khá nhiều.
17:42
And actually I'm a little visually impaired myself.
358
1050000
3000
Thực ra thị lực của tôi cũng có phần suy yếu.
17:45
I'm blind in one eye, and not terribly good in the other.
359
1053000
3000
Tôi mù một mắt, và mắt còn lại không tốt lắm.
17:48
And I see the geometrical hallucinations.
360
1056000
4000
Tôi có thấy ảo giác hình học.
17:52
But they stop there.
361
1060000
2000
Nhưng chỉ đến thế thôi.
17:54
CA: And they don't disturb you?
362
1062000
2000
C.A: Và chúng không khiến ông khó chịu?
17:56
Because you understand what's doing it, it doesn't make you worried?
363
1064000
2000
Bởi vì ông hiểu cái gì tạo ra chúng. Nó không làm ông lo lắng đúng không?
17:58
OS: Well they don't disturb me any more than my tinnitus,
364
1066000
4000
O.S: Chúng khiến tôi khó chịu như là chứng ù tai của tôi,
18:02
which I ignore.
365
1070000
3000
một thứ mà tôi không để tâm.
18:05
They occasionally interest me,
366
1073000
2000
Đôi khi chúng khiến tôi chú ý.
18:07
and I have many pictures of them in my notebooks.
367
1075000
3000
Và tôi có rất nhiều hình ảnh của chúng trong sổ tay.
18:10
I've gone and had an fMRI myself,
368
1078000
3000
Bản thân tôi đã đi chụp cộng hưởng từ
18:13
to see how my visual cortex is taking over.
369
1081000
3000
để xem vùng vỏ não thị giác của mình đang điều khiển như thế nào.
18:16
And when I see all these hexagons
370
1084000
4000
và khi tôi thấy những hình lục giác,
18:20
and complex things, which I also have,
371
1088000
2000
và tôi cũng thấy những hình phức tạp,
18:22
in visual migraine,
372
1090000
2000
khi tôi bị rối loạn thị giác nửa đầu,
18:24
I wonder whether everyone sees things like this,
373
1092000
2000
tôi tự hỏi liệu mọi người có thấy những điều như thế không,
18:26
and whether things like cave art or ornamental art
374
1094000
3000
và liệu những thứ như tranh trong hang động, hay họa tiết trang trí
18:29
may have been derived from them a bit.
375
1097000
3000
có thể đã dựa trên chúng một chút.
18:32
CA: That was an utterly, utterly fascinating talk.
376
1100000
2000
C.A: Đố là một bài nói chuyện vô cùng hấp dẫn.
18:34
Thank you so much for sharing.
377
1102000
2000
Cảm ơn ông rất nhiều vì đã chia sẻ.
18:36
OS: Thank you. Thank you.
378
1104000
2000
O.S: Cảm ơn anh. Cảm ơn.
18:38
(Applause)
379
1106000
2000
(Tiếng vỗ tay)
ABOUT THE SPEAKER
Oliver Sacks - Neurological anthropologistSince "Awakenings" stormed the bestseller lists (and the silver screen), Oliver Sacks has become an unlikely household name, single-handedly inventing the genre of neurological anthropology.
Why you should listen
Oliver Sacks was a ground-breaking neurologist -- and a gifted storyteller who enriched our knowledge of the infinite variations of human psychology. After his pioneering work with “sleepy sickness” patients (who were in fact survivors of an early-20th-century pandemic), Sacks went on to study the connections between music and the brain, as well as disorders such as Tourette's syndrome, Parkinson's disease, and many other little-understood disorders that often count Sacks as one of their first chroniclers.
Sacks was well known as a writer of such best-selling case histories as Hallucinations, The Man Who Mistook His Wife for a Hat, An Anthropologist on Mars, and his memoir of his early work, Awakenings, all of which have breathed new life into the dusty 19th-century tradition of the clinical anecdote. Sacks' writing, compassion and wide-ranging knowledge catapults the genre into the 21st century and brings the far frontiers of neurological experience into the view of millions of readers worldwide. Sacks died at age 82 in August 2015.
Read TED's long, wonderful Q&A with Oliver Sacks >>
Oliver Sacks | Speaker | TED.com