TEDxDubai
Patricia Ryan: Don't insist on English!
Патриша Раян: Англи хэлийг бүү шаард!
Filmed:
Readability: 3.6
2,138,668 views
TEDхDubai-д Англи хэлний багшаар олон жил ажилласан Патриша Раян бодууштай нэгэн асуултыг асуулаа. Дэлхий нийтээрээ ганц Англи хэлийг чухалчилах нь өөр бусад хэлээр агуу санаа бодол түгэхэд саад болж байна уу? Жишээ нь хэрэв Эйнштейн TOEFL-ийн тестийг өгөх ёстой байсан бол яах вэ? Энэ нь санаа бодол хуваалцах болон орчуулга хийхийг тууштай дэмжсэн яриа юм.
Patricia Ryan - Language teacher
Patricia Ryan has spent the past three-plus decades teaching English in Arabic countries -- where she has seen vast cultural (and linguistic) change. Full bio
Patricia Ryan has spent the past three-plus decades teaching English in Arabic countries -- where she has seen vast cultural (and linguistic) change. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
Би та нарын юу бодож байгааг мэдэж байна.
00:16
I know what you're thinking.
0
1000
2000
Та намайг төөрч яваад
00:18
You think I've lost my way,
1
3000
2000
энд гараад ирчихсэн, тэгээд одоо
хэн нэгэн тайзан дээр гарч ирээд
хэн нэгэн тайзан дээр гарч ирээд
00:20
and somebody's going to come on the stage in a minute
2
5000
2000
00:22
and guide me gently back to my seat.
3
7000
2000
намайг суудалд минь буцаана гэж
бодож байгаа байх.
бодож байгаа байх.
00:24
(Applause)
4
9000
6000
(Алга ташилт)
00:30
I get that all the time in Dubai.
5
15000
3000
Дубайд бол энэ элбэг тохиолдоно.
00:33
"Here on holiday are you, dear?"
6
18000
2000
"Амралтаараа явж байна уу та?"
00:35
(Laughter)
7
20000
2000
(Инээд)
00:37
"Come to visit the children?
8
22000
3000
"Хүүхдүүд дээрээ ирээ юу?"
00:40
How long are you staying?"
9
25000
2000
"Хэр удаан энд ирээв?" гээд л.
00:42
Well actually, I hope for a while longer yet.
10
27000
3000
Үнэндээ, арай удах л санаатай байнадаа.
00:45
I have been living and teaching in the Gulf
11
30000
3000
Би Персийн булан-д багшлаад, амьдраад
00:48
for over 30 years.
12
33000
2000
30-аад жил болж байна.
00:50
(Applause)
13
35000
4000
(Алга ташилт)
00:54
And in that time, I have seen a lot of changes.
14
39000
4000
Энэ туршид би олон зүйл
өөрчлөгдөхийг үзлээ.
өөрчлөгдөхийг үзлээ.
00:58
Now that statistic
15
43000
2000
Статистик үзүүлэлтийг харвал
01:00
is quite shocking.
16
45000
2000
үнэхээр алмайрмаар.
01:02
And I want to talk to you today
17
47000
2000
Тэгээд өнөөдөр би тантай
01:04
about language loss
18
49000
2000
хэл ярианы усдаж үгүй болж байгаа
01:06
and the globalization of English.
19
51000
3000
болон Англи хэлний глобалчлалын талаар ярья.
01:09
I want to tell you about my friend
20
54000
2000
Би та нарт Абу Дабигийн насанд хүрэгсдийн
01:11
who was teaching English to adults in Abu Dhabi.
21
56000
3000
Англи хэлний багш хийдэг байсан найзынхаа талаар ярьмаар байна.
01:14
And one fine day,
22
59000
2000
Тэрээр нэгэн сайхан өдөр
01:16
she decided to take them into the garden
23
61000
2000
сурагчиддаа байгалийн холбогдолтой нэр томъё заахаар
01:18
to teach them some nature vocabulary.
24
63000
2000
цэцэрлэгт хүрээлэнд дагуулан авч явав.
01:20
But it was she who ended up learning
25
65000
2000
Гэтэл сүүлдээ багш маань өөрөө тэнд байсан
01:22
all the Arabic words for the local plants,
26
67000
2000
ургамлуудын Араб нэр томъёо,
01:24
as well as their uses --
27
69000
2000
болон тэдгээрийн хэрэглээ,
01:26
medicinal uses, cosmetics,
28
71000
3000
анагаах ухаан, гоо сайхан,
01:29
cooking, herbal.
29
74000
3000
хоол, өвсөн эмчилгээ болох ашиглалтуудыг сурч авчээ.
01:32
How did those students get all that knowledge?
30
77000
2000
Тэр сурагчид яаж тэр их мэдлэгийг олж авсан юм бэ?
01:34
Of course, from their grandparents
31
79000
2000
Мэдээж, эмээ өвөө
01:36
and even their great-grandparents.
32
81000
3000
эмэг эцэг өвгөдөөсөө л тэр.
01:39
It's not necessary to tell you how important it is
33
84000
3000
Үе үеээс дамжих мэдээлэл харилцаа холбоо
01:42
to be able to communicate
34
87000
2000
хэр чухал болохыг танд хэлэх
01:44
across generations.
35
89000
2000
шаардлагагүй бизээ.
01:46
But sadly, today,
36
91000
2000
Гэвч гунигтай нь өнөөдөр
01:48
languages are dying
37
93000
2000
хэл өмнө нь байгаагүйгээр
01:50
at an unprecedented rate.
38
95000
2000
хурдан мөхөж байна.
01:52
A language dies every 14 days.
39
97000
3000
14 хоногт нэг хэл мөхөж байна.
01:56
Now, at the same time,
40
101000
2000
Хажуугаар нь Англи хэл
01:58
English is the undisputed global language.
41
103000
2000
маргаангүйгээр дэлхийн хэл болжээ.
02:00
Could there be a connection?
42
105000
2000
Энэ хоёрын хооронд уялдаа холбоо байна уу?
02:02
Well I don't know.
43
107000
2000
Би ч мэдэхгүйлдээ
02:04
But I do know that I've seen a lot of changes.
44
109000
3000
Гэхдээ би олон зүйл өөрчлөгдсөн гэдгийг мэдэж байна.
02:07
When I first came out to the Gulf, I came to Kuwait
45
112000
3000
Анх Персийн буланд ирэхдээ би Кувэйтэд ирсэн юм
02:10
in the days when it was still a hardship post.
46
115000
3000
бас л хэцүү байсан үед.
02:13
Actually, not that long ago.
47
118000
2000
Үнэндээ тийм ч урт хугацааны өмнө бишээ
02:15
That is a little bit too early.
48
120000
3000
Намайг ирэхээс өмнө бүүр ч хэцүү байсан.
02:18
But nevertheless,
49
123000
2000
За тэр яахав, би
02:20
I was recruited by the British Council,
50
125000
2000
Их Британы Консулын газраас
02:22
along with about 25 other teachers.
51
127000
2000
25 багштай хамт уригдан ирэв.
02:24
And we were the first non-Muslims
52
129000
2000
Бид улсын сургуульд багшлах анхны
02:26
to teach in the state schools there in Kuwait.
53
131000
3000
Муслим шашингүй багш нар байлаа.
02:29
We were brought to teach English
54
134000
2000
Бидний тэнд Англи хэл заах болсон учир нь
02:31
because the government wanted to modernize the country
55
136000
4000
засгийн газраас улсаа шинэчлэн хөгжүүлэх,
02:35
and to empower the citizens through education.
56
140000
3000
иргэдээ боловсролоор хангах зорилгын дагуу байсан юм.
02:38
And of course, the U.K. benefited
57
143000
2000
Мэдээж, Их Британи тэр сайхан тосны баялгаас
02:40
from some of that lovely oil wealth.
58
145000
3000
ашиг хүртсэн нь ойлгомжтой.
02:43
Okay.
59
148000
2000
За тэгэхээр.
02:45
Now this is the major change that I've seen --
60
150000
3000
Миний харсан хамгийн томоохон өөрчлөлт гэвэл--
02:48
how teaching English
61
153000
2000
Англи хэл заах нь харилцан ашигтай
02:50
has morphed
62
155000
2000
үйл хэрэг байсан бол өнөөдөр
02:52
from being a mutually beneficial practice
63
157000
4000
агуу том олон улсын бизнес болон
02:56
to becoming a massive international business that it is today.
64
161000
3000
хувирсан байна.
02:59
No longer just a foreign language on the school curriculum,
65
164000
4000
Сургалтын хөтөлбөр дэх гадаад хэл гэдэг утгаар байхаа больж.
03:03
and no longer the sole domain
66
168000
2000
Ганц эх Англи улсын
03:05
of mother England,
67
170000
2000
хүрээнд ч байхаа больж.
03:07
it has become a bandwagon
68
172000
2000
Дэлхий дээр Англиар яридаг бүх
03:09
for every English-speaking nation on earth.
69
174000
3000
улсуудын даган дууриах үзэгдэл болсон байна.
03:12
And why not?
70
177000
2000
Тэхээр яагаад болохгүй гэж?
03:14
After all, the best education --
71
179000
3000
Эцсийн эцэст, хамгийн шилдэг боловсролыг --
03:17
according to the latest World University Rankings --
72
182000
3000
хамгийн сүүлийн Дэлхийн Их Сургуулиудын зэрэглэлийн дагуу--
03:20
is to be found in the universities
73
185000
2000
Их Британи, АНУ-гийн Их Сургуулиудаас
03:22
of the U.K. and the U.S.
74
187000
4000
олгож байна.
03:26
So everybody wants to have an English education, naturally.
75
191000
4000
Тиймээс угаасаа бүгд л Англи боловсрол олохыг хүсч байна.
03:30
But if you're not a native speaker,
76
195000
2000
Гэвч та ууган хэлтэй л биш бол,
03:32
you have to pass a test.
77
197000
2000
шалгалтанд тэнцэх хэрэгтэй болно.
03:34
Now can it be right
78
199000
2000
Ингэхэд сурагчийг хэлнийх нь
03:36
to reject a student
79
201000
2000
чадвараас нь зөвхөн шалтгаалж
03:38
on linguistic ability alone?
80
203000
2000
тэдэнд хориг тавих нь зөв үү?
03:40
Perhaps you have a computer scientist
81
205000
2000
Магадгүй тэр дунд сод ухаантай
03:42
who's a genius.
82
207000
2000
компьютерийн мэргэжилтэн байх ч юм билүү.
03:44
Would he need the same language as a lawyer, for example?
83
209000
3000
Тэр хүнд хуульчтай адил төвшний хэл хэрэгтэй юу?
03:47
Well, I don't think so.
84
212000
3000
Би тэгж бодохгүй л байна.
03:51
We English teachers reject them all the time.
85
216000
3000
Англи хэлний багш бид нар үргэлж тэднийг няцаах болдог.
03:54
We put a stop sign,
86
219000
2000
Бид тэдний өмнө зогсох тэмдэг тавьж
03:56
and we stop them in their tracks.
87
221000
2000
явж байгаа замд нь зогсоож орхидог.
03:58
They can't pursue their dream any longer,
88
223000
2000
Англи хэл эзэмшихээс нааш тэд
04:00
'til they get English.
89
225000
3000
мөрөөдлөө биелүүлж болохгүй.
04:04
Now let me put it this way:
90
229000
3000
Ингээд хараад үзье, жишээлбэл,
04:07
if I met a monolingual Dutch speaker
91
232000
4000
хэрвээ би ганц Дач хэл мэддэг, гэвч хорт хавдарыг
04:11
who had the cure for cancer,
92
236000
2000
анагааах чадалтай хүнтэй уулзсан бол
04:13
would I stop him from entering my British University?
93
238000
3000
түүнийг би Британий сургуульд орохыг нь хориглох уу?
04:16
I don't think so.
94
241000
2000
Тэгж бодохгүй л байна шүү.
04:18
But indeed, that is exactly what we do.
95
243000
3000
Гэвч бид яг л ийм зүйл хийгээд байна.
04:21
We English teachers are the gatekeepers.
96
246000
3000
Англи хэлний багш бид нар хаалганы хамгаалагчид шиг л.
04:24
And you have to satisfy us first
97
249000
3000
Эхлээд бидэнд өөрсдийн
04:27
that your English is good enough.
98
252000
3000
Англи хэл хангалттай сайн гэдгийг харуулах ёстой.
04:31
Now it can be dangerous
99
256000
2000
Нийгмийн жижиг хэсэгт дэндүү их
04:33
to give too much power
100
258000
3000
эрх мэдэл өгөхөөр
04:36
to a narrow segment of society.
101
261000
2000
аюултай ч байж мэднэ шүү.
04:38
Maybe the barrier would be too universal.
102
263000
3000
Магадгүй энэ нь дэндүү нийтлэг саад тотгор болох байх.
04:41
Okay.
103
266000
2000
За.
04:43
"But," I hear you say,
104
268000
3000
Та "Гэхдээ эрдэм шинжилгээ
04:46
"what about the research?
105
271000
2000
"судалгааны ажлууд яах вэ"?
04:48
It's all in English."
106
273000
2000
Бүгд Англи хэл дээр хийгддэг шүүдээ" гэх байх л даа.
04:50
So the books are in English,
107
275000
2000
Тэхээр номнууд нь Англи хэл дээр,
04:52
the journals are done in English,
108
277000
2000
тэмдэглэлүүдээ Англиар хийнэ,
04:54
but that is a self-fulfilling prophecy.
109
279000
3000
гэвч энэ бол бүгд сэтгэлээ дагаад л болдог зүйл.
04:57
It feeds the English requirement.
110
282000
2000
Англи хэлний шаардлагыг хангадаг юм.
04:59
And so it goes on.
111
284000
2000
Гэх мэтчилэн л үргэлжилнэ.
05:01
I ask you, what happened to translation?
112
286000
3000
Би танаас асууя, орчуулга хийдэг байсан хаачсан юм бэ?
05:04
If you think about the Islamic Golden Age,
113
289000
4000
Исламын Алтан Үеийг бодоод үзэхэд,
05:08
there was lots of translation then.
114
293000
3000
тэр үед орчуулга олноор хийгддэг байжээ.
05:11
They translated from Latin and Greek
115
296000
3000
Тэр үед Латин болон Грек хэлүүдээс
05:14
into Arabic, into Persian,
116
299000
2000
Араб, Перс хэл рүү
05:16
and then it was translated on
117
301000
2000
тэгээд дараа нь
05:18
into the Germanic languages of Europe
118
303000
2000
Европын Германик хэлүүд,
05:20
and the Romance languages.
119
305000
2000
Романс хэлүүд рүү орчуулдаг байсан байна.
05:22
And so light shone upon the Dark Ages of Europe.
120
307000
4000
Тэгээд Европын Хар эрин үед гэрэл туссан юм.
05:27
Now don't get me wrong;
121
312000
2000
Ингээд хэлэхээр та намайг битгий буруугаар ойлгоорой.
05:29
I am not against teaching English,
122
314000
2000
Би Англи хэл заахыг эсэргүүцээгүй ээ,
05:31
all you English teachers out there.
123
316000
2000
бүх Англи хэлний багш нарт хандахад.
05:33
I love it that we have a global language.
124
318000
2000
Бид үндсэн нэг хэлтэй байгаад би дуртай.
05:35
We need one today more than ever.
125
320000
3000
Бидэнд одоо үндсэн нэг хэл өмнөхөөс илүүгээр хэрэгтэй.
05:38
But I am against using it
126
323000
2000
Гэхдээ би Англи хэл аливаад саад тотгор болох
05:40
as a barrier.
127
325000
2000
ёсгүй гэж үзэж байна.
05:42
Do we really want to end up with 600 languages
128
327000
3000
Бид үнэхээр 600хан хэлтэй, үндсэн хэл нь
05:45
and the main one being English, or Chinese?
129
330000
3000
Англи, юмуу Хятад байлгахыг хүсч байна гэж үү?
05:48
We need more than that. Where do we draw the line?
130
333000
3000
Бидэнд энэнээс олон хэл хэрэгтэй. Хаагуур нь зураас татах вэ?
05:51
This system
131
336000
2000
Одоогийн энэ тогтолцоо нь оюун ухааныг
05:53
equates intelligence
132
338000
3000
Англи хэлний мэдлэгтэй
05:56
with a knowledge of English,
133
341000
3000
адилтгаж байгаа нь
05:59
which is quite arbitrary.
134
344000
2000
арай л утгагүй юм.
06:01
(Applause)
135
346000
6000
(Алга ташилт)
06:07
And I want to remind you
136
352000
2000
Танд би нэг юм сануулмаар байна
06:09
that the giants upon whose shoulders
137
354000
3000
өнөөдрийн дээд давхаргынханыг энэ зэрэгт
06:12
today's intelligentsia stand
138
357000
2000
хүргэсэн агуу хүмүүс
06:14
did not have to have English,
139
359000
2000
Англи хэлтэй байгаагүй,
06:16
they didn't have to pass an English test.
140
361000
2000
Англи хэлний шалгалтанд тэнцэх шаардлагагүй байсан.
06:18
Case in point, Einstein.
141
363000
3000
Тод жишээ, Эйнштейн.
06:22
He, by the way, was considered remedial at school
142
367000
3000
Тэр, унших чадварын доголдолоосоо болоод
06:25
because he was, in fact, dyslexic.
143
370000
2000
сургуульдаа тусгай бүлэгийн хүүхдэд тооцогддог байв.
06:27
But fortunately for the world,
144
372000
2000
Гэвч азаар дэлхийн төлөө,
06:29
he did not have to pass an English test.
145
374000
3000
тэр Англи хэлний шалгалтанд тэнцэх хэрэггүй байсан юм.
06:32
Because they didn't start until 1964
146
377000
3000
Учир нь 1964 он хүртэл
06:35
with TOEFL,
147
380000
2000
TOEFL, Америкийн Англи хэлний шалгалтыг
06:37
the American test of English.
148
382000
2000
өгдөггүй байлаа.
06:39
Now it's exploded.
149
384000
2000
Одоо бол хаа сайгүй л тархаж.
06:41
There are lots and lots of tests of English.
150
386000
3000
Англи хэлний олон олон шалгалтууд байх болж.
06:44
And millions and millions of students
151
389000
2000
Сая сая сурагчид тэр шалгалтуудыг
06:46
take these tests every year.
152
391000
2000
жил болгон өгч байна.
06:48
Now you might think, you and me,
153
393000
2000
Та бид хоёр, за яахав тэр шалгалтууд
06:50
"Those fees aren't bad, they're okay,"
154
395000
2000
тийм ч үнэтэй биш л юм байна, гайгүй гэж бодож магадгүй
06:52
but they are prohibitive
155
397000
2000
гэвч сая сая ядуу хүмүүст бол
06:54
to so many millions of poor people.
156
399000
2000
дийлэхээргүй үнэтэй.
06:56
So immediately, we're rejecting them.
157
401000
2000
Тэгээд л шууд тэр хүмүүсийг няцааж байна гэсэн үг.
06:58
(Applause)
158
403000
3000
(Алга ташилт)
07:01
It brings to mind a headline I saw recently:
159
406000
3000
Гэхээр надад сүүлд харсан нэгэн гарчиг санагдлаа:
07:04
"Education: The Great Divide."
160
409000
2000
"Боловсрол; Агуу хуваагдал" гэж
07:06
Now I get it,
161
411000
2000
Би үүнийг одоо л ойлгож байна,
07:08
I understand why people would want to focus on English.
162
413000
3000
Би яагаад хүмүүс Англи хэлийг чухалчлаад байдгийг мэдлээ.
07:11
They want to give their children the best chance in life.
163
416000
3000
Тэд хүүхдүүддээ амьдралд нь илүү боломж олгохыг хүссэн л тэр.
07:15
And to do that, they need a Western education.
164
420000
3000
Тэгэхийн тулд, барууны боловсрол эзэмших хэрэгтэй болно.
07:18
Because, of course, the best jobs
165
423000
2000
Яагаад гэвэл, мэдээж, хамгийн сайн ажлын байр
07:20
go to people out of the Western Universities,
166
425000
3000
Барууны Их Дээд сургууль төгсөгчидөд
07:23
that I put on earlier.
167
428000
2000
олдож байна, түрүүн дурдсанчлан.
07:25
It's a circular thing.
168
430000
2000
Ингээд л эргэлдсэн тойрог болж байна.
07:27
Okay.
169
432000
2000
За тэхээр.
07:29
Let me tell you a story about two scientists,
170
434000
2000
Би танд хоёр эрдэмтдийн нэг түүх ярья,
07:31
two English scientists.
171
436000
2000
Английн хоёр эрдэмтэд юм.
07:33
They were doing an experiment
172
438000
2000
Тэд нэгэн туршилт явуулж байлаа
07:35
to do with genetics
173
440000
2000
Гентэй холбоотой,
07:37
and the forelimbs and the hind limbs of animals.
174
442000
3000
амьтны урд хөл, хойд хөлтэй холбоотой туршилт байв.
07:40
But they couldn't get the results they wanted.
175
445000
2000
Гэвч тэд хүлээсэн үр дүнгээ гаргаж чадахгүй байв.
07:42
They really didn't know what to do,
176
447000
2000
Тэд үнэхээр яахаа мэдэхгүй болсон байтал,
07:44
until along came a German scientist
177
449000
3000
Германы эрдэмтэн ирээд
07:47
who realized that they were using two words
178
452000
3000
тэднийг урд хөл, хойд хөл хоёр гэж
07:50
for forelimb and hind limb,
179
455000
2000
тусад нь авч үзээд байсны учир болохыг олжээ.
07:52
whereas genetics does not differentiate
180
457000
4000
Генетикт урд хөл, хойд хөл хоёр ялгаагүй юмсанж.
07:56
and neither does German.
181
461000
2000
Бас Герман хэлэнд ч тэр.
07:58
So bingo,
182
463000
2000
Тэгээд л бинго
08:00
problem solved.
183
465000
2000
асуудал шийдвэрлэгдэв.
08:02
If you can't think a thought,
184
467000
2000
Хэрэв та юм бодож олж чадахгүй бол
08:04
you are stuck.
185
469000
3000
тэгээд л гацчихдаг.
08:07
But if another language can think that thought,
186
472000
2000
Харин өөр хэлэнд бодож чадвал,
08:09
then, by cooperating,
187
474000
2000
хамтын ажиллагааны улмаас
08:11
we can achieve and learn so much more.
188
476000
3000
бид илүү ихийг олж, танин мэдэж болох юм.
08:16
My daughter
189
481000
2000
Миний охин,
08:18
came to England from Kuwait.
190
483000
3000
Кувайтаас Англи рүү ирсэн үе.
08:21
She had studied science and mathematics in Arabic.
191
486000
3000
Охин минь шинжлэх ухаан, математикийг Арабаар
08:24
It's an Arabic medium school.
192
489000
3000
Арабын дунд сургуульд сурсан юм.
08:27
She had to translate it into English at her grammar school.
193
492000
3000
Ахлах сургуульдаа тэр Англи хэл рүү орчуулах хэрэгтэй болсон юм.
08:30
And she was the best in the class
194
495000
2000
Тэр хичээлүүд дээрээ миний охин
08:32
at those subjects.
195
497000
2000
хамгийн сайн нь байв.
08:34
Which tells us
196
499000
2000
Энэ юу хэлж байна гэхээр
08:36
that when students come to us from abroad,
197
501000
2000
гадаадаас сурагчид ирэхэд
08:38
we may not be giving them enough credit
198
503000
2000
тэдгээр сурагчид, тэдний мэдэх зүйлст зохих
08:40
for what they know,
199
505000
2000
ач холбогдолыг өгөхгүй байна гэдгийг хэлж байна.
08:42
and they know it in their own language.
200
507000
3000
Тэд өөрсдийхөө хэл дээрээ мэдлэгтэй.
08:45
When a language dies,
201
510000
2000
Аливаа хэл мөхөхөд,
08:47
we don't know what we lose with that language.
202
512000
3000
тэр хэлтэй хамт юуг бид алдаж байна вэ гэдгийг мэддэггүй.
08:50
This is -- I don't know if you saw it on CNN recently --
203
515000
4000
Энэ бол -- саяхан СNN-ээр гарсан та үзсэнүү үгүй юу--
08:54
they gave the Heroes Award
204
519000
2000
тэд Баатарын Шагналыг
08:56
to a young Kenyan shepherd boy
205
521000
3000
Кенийн нэгэн малчин хүүд өгөв.
08:59
who couldn't study at night in his village,
206
524000
3000
Тэр тосгоны бүх хүүхдүүдийн адил
09:02
like all the village children,
207
527000
2000
орой суугаад хичээлээ хийж чадахгүй.
09:04
because the kerosene lamp,
208
529000
2000
Учир нь керосин чийдэнгийн гэрэл
09:06
it had smoke and it damaged his eyes.
209
531000
2000
утаатай бөгөөд, түүний нүдийг гэмтээсэн аж.
09:08
And anyway, there was never enough kerosene,
210
533000
3000
Гэлээ ч гэсэн, тэнд хангалттай керосин байхгүй юмсанж.
09:11
because what does a dollar a day buy for you?
211
536000
3000
Өдөрт нэг доллараар ер нь юу авч болдог билээдээ
09:14
So he invented
212
539000
2000
Иймээс тэр үнэгүй
09:16
a cost-free solar lamp.
213
541000
3000
нарны энергийн гэрэл бүтээжээ.
09:19
And now the children in his village
214
544000
2000
Одоо тэр тосгоны хүүхдүүд
09:21
get the same grades at school
215
546000
2000
гэртээ тог чийдэнтэй хүүхдүүдтэй
09:23
as the children who have electricity at home.
216
548000
4000
адил дүн авдаг болжээ.
09:27
(Applause)
217
552000
6000
(Алга ташилт)
09:33
When he received his award,
218
558000
2000
Тэр хүү шагналаа авахдаа
09:35
he said these lovely words:
219
560000
2000
ийм хэдэн сайхан үгсийг хэлсэн юм
09:37
"The children can lead Africa from what it is today,
220
562000
3000
"Хүүхдүүд бид нар Африк тивийг өнөөдөрийн энэ байдлаас нь,
09:40
a dark continent,
221
565000
2000
энэ хар тивийг,
09:42
to a light continent."
222
567000
2000
гэрэлтэй тив болгож чадна" гэж хэлсэн юм
09:44
A simple idea,
223
569000
2000
Энгийн л санаа,
09:46
but it could have such far-reaching consequences.
224
571000
3000
гэхдээ үнэхээр холын үр дагавартай байж болно.
09:50
People who have no light,
225
575000
2000
Гэрэлгүй хүмүүс,
09:52
whether it's physical or metaphorical,
226
577000
3000
шууд болон далд утгаар хэлэхэд,
09:55
cannot pass our exams,
227
580000
3000
бидний шалгалтуудад тэнцэхгүй,
09:58
and we can never know what they know.
228
583000
3000
бид тэр хүмүүсийн юу мэддэгийг хэзээ ч мэдэж чадахгүй үлдэнэ.
10:01
Let us not keep them and ourselves
229
586000
3000
Бид бүгдээрээ тэр хүмүүсийг болон өөрсдийгөө
10:04
in the dark.
230
589000
2000
энэ харанхуйд байлгахаа больё.
10:06
Let us celebrate diversity.
231
591000
3000
Олон талтай үзэлийг бүгд дэмжицгээе.
10:09
Mind your language.
232
594000
3000
Өөрийхөө хэлийг хамгаал.
10:12
Use it to spread great ideas.
233
597000
4000
Хэлээ агуу санаа бодлыг түгээхэд ашигла.
10:16
(Applause)
234
601000
7000
(Алга ташилт)
10:23
Thank you very much.
235
608000
2000
Маш их баярлалаа.
10:25
(Applause)
236
610000
3000
(Алга ташилт)
ABOUT THE SPEAKER
Patricia Ryan - Language teacherPatricia Ryan has spent the past three-plus decades teaching English in Arabic countries -- where she has seen vast cultural (and linguistic) change.
Why you should listen
UK-born language teacher Patricia Ryan has spent most of the past 40 years teaching English in the countries of the Arabian Gulf.
She is currently teaching at Zayed University in Dubai, and studying for a second Masters degree in Law.
Patricia Ryan | Speaker | TED.com