TEDGlobal 2005
Barry Schwartz: The paradox of choice
Barry Schwartz nói về nghịch lý của lựa chọn
Filmed:
Readability: 3.5
14,210,098 views
Nhà tâm lý học Barry Schwartz nhắm vào một chủ nghĩa cốt lõi của xã hội phương tây: quyền tự do lựa chọn. Trong dự toán của Schwartz, lựa chọn đã không làm ta tự do hơn mà tê liệt hơn, không hạnh phúc hơn mà bất thỏa mãn hơn.
Barry Schwartz - Psychologist
Barry Schwartz studies the link between economics and psychology, offering startling insights into modern life. Lately, working with Ken Sharpe, he's studying wisdom. Full bio
Barry Schwartz studies the link between economics and psychology, offering startling insights into modern life. Lately, working with Ken Sharpe, he's studying wisdom. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:25
I'm going to talk to you about some stuff that's in this book of mine
0
0
3000
Tôi sẽ nói chuyện với quý vị về một số nội dung trong cuốn sách này của tôi
00:28
that I hope will resonate with other things you've already heard,
1
3000
3000
mà tôi hy vọng sẽ cộng hưởng với những thứ khác mà anh chị đã nghe,
00:31
and I'll try to make some connections myself, in case you miss them.
2
6000
4000
và tôi sẽ cố gắng giải thích một số mối liên hệ, trong trường hợp quý vị không tìm thấy.
00:35
I want to start with what I call the "official dogma."
3
10000
4000
Tôi muốn bắt đầu với cái tôi gọi là "giáo điều chính thống."
00:39
The official dogma of what?
4
14000
2000
Giáo điều chính thống của cái gì?
00:41
The official dogma of all western industrial societies.
5
16000
4000
Của tất cả các xã hội công nghiệp phương Tây.
00:45
And the official dogma runs like this:
6
20000
2000
Giáo điều chính thống nói rằng:
00:47
if we are interested in maximizing the welfare of our citizens,
7
22000
4000
nếu chúng ta quan tâm đến tối đa hóa phúc lợi của công dân,
00:51
the way to do that is to maximize individual freedom.
8
26000
6000
thì phải tối đa hóa tự do cá nhân.
00:57
The reason for this is both that freedom is in and of itself good,
9
32000
5000
Lý do thứ nhất đó là bản thân sự tự do thì tốt,
01:02
valuable, worthwhile, essential to being human.
10
37000
3000
có giá trị, cần thiết cho con người.
01:05
And because if people have freedom,
11
40000
3000
Thứ hai vì nếu con người có tự do,
01:08
then each of us can act on our own
12
43000
2000
thì mỗi người chúng ta có thể tự
01:10
to do the things that will maximize our welfare,
13
45000
2000
làm những điều mà sẽ tối đa hóa phúc lợi của chúng ta,
01:12
and no one has to decide on our behalf.
14
47000
4000
và ko ai phải quyết định thay cho chúng ta.
01:16
The way to maximize freedom is to maximize choice.
15
51000
5000
Cách để tối đa tự do là tối đa sự lựa chọn.
01:21
The more choice people have, the more freedom they have,
16
56000
3000
Có nhiều lựa chọn hơn, người ta được tự do hơn,
01:24
and the more freedom they have,
17
59000
2000
và nhiều tự do hơn,
01:26
the more welfare they have.
18
61000
3000
họ sẽ có nhiều phúc lợi hơn.
01:29
This, I think, is so deeply embedded in the water supply
19
64000
5000
Điều này, tôi nghĩ rằng, đã ăn sâu vào chúng ta
01:34
that it wouldn't occur to anyone to question it.
20
69000
3000
đến nỗi sẽ không ai màng đặt câu hỏi.
01:37
And it's also deeply embedded in our lives.
21
72000
5000
Và nó cũng đã ăn sâu vào cuộc sống của chúng ta.
01:42
I'll give you some examples of what modern progress has made possible for us.
22
77000
6000
Tôi sẽ cho bạn vài ví dụ tiến bộ hiện đại đã làm được gì cho ta.
01:48
This is my supermarket. Not such a big one.
23
83000
4000
Đây là siêu thị tôi thường vãng lai. Nó không lớn lăm.
01:52
I want to say just a word about salad dressing.
24
87000
2000
Tôi muốn nói chút về nước dùng salad.
01:54
175 salad dressings in my supermarket,
25
89000
3000
175 loại nước dùng salad trong siêu thị này,
01:57
if you don't count the 10 extra-virgin olive oils
26
92000
3000
nếu bạn không tính 10 loại dầu olive extra-virgin
02:00
and 12 balsamic vinegars you could buy
27
95000
3000
và 12 loại dấm thơm bạn có thể mua
02:03
to make a very large number of your own salad dressings,
28
98000
3000
để tạo ra số lượng lớn các loại nước dùng salad của riêng bạn,
02:06
in the off-chance that none of the 175 the store has on offer suit you.
29
101000
5000
trong trường hợp không cái nào trong 175 loại mà cửa hàng có làm bạn hài lòng.
02:11
So this is what the supermarket is like.
30
106000
2000
Vậy đó là về siêu thị.
02:13
And then you go to the consumer electronics store to set up a stereo system --
31
108000
4000
Và rồi bạn đến cửa hàng điện tử để lắp một hệ thống âm thanh nổi --
02:17
speakers, CD player, tape player, tuner, amplifier --
32
112000
4000
loa, máy nghe CD, nghe băng, ampli.
02:21
and in this one single consumer electronics store,
33
116000
4000
Và chỉ trong một cửa hàng điện tử,
02:25
there are that many stereo systems.
34
120000
4000
có đến bấy nhiêu hệ thống stereo.
02:29
We can construct six-and-a-half-million different stereo systems
35
124000
5000
Ta có thể lắp 6.5 triệu hệ thống stereo khác nhau
02:34
out of the components that are on offer in one store.
36
129000
3000
từ các linh kiện có trong cửa hàng.
02:37
You've got to admit that's a lot of choice.
37
132000
2000
Bạn phải thừa nhận thế là rất nhiều sự lựa chọn.
02:39
In other domains -- the world of communications.
38
134000
4000
Trong lĩnh vực khác - thế giới truyền thông.
02:43
There was a time, when I was a boy,
39
138000
2000
Hồi xưa khi khi tôi còn là một cậu bé
02:45
when you could get any kind of telephone service you wanted,
40
140000
3000
khi bạn có thể có bất kỳ loại dịch vụ điện thoại bạn muốn,
02:48
as long as it came from Ma Bell.
41
143000
2000
miễn là nó đến từ Ma Bell.
02:50
You rented your phone. You didn't buy it.
42
145000
2000
Bạn thuê điện thoại. Bạn không mua nó.
02:52
One consequence of that, by the way, is that the phone never broke.
43
147000
3000
Nhân tiện, một hệ quả của nó là điện thoại không bao giờ bị hư.
02:55
And those days are gone.
44
150000
3000
những ngày đó ko còn nữa.
02:58
We now have an almost unlimited variety of phones,
45
153000
3000
Giờ ta có gần như không hạn chế kiểu của điện thoại,
03:01
especially in the world of cell phones.
46
156000
2000
đặc biệt trong thế giới di động.
03:03
These are cell phones of the future.
47
158000
3000
Đây là những điện thoại di động của tương lai.
03:06
My favorite is the middle one --
48
161000
2000
Tôi thích cái ở giữa --
03:08
the MP3 player, nose hair trimmer, and creme brulee torch.
49
163000
4000
máy nghe MP3, cạo lông mũi, và quẹt ga.
03:12
And if by some chance you haven't seen that in your store yet,
50
167000
6000
Và nếu bạn vẫn chưa thấy nó trong cửa hàng của bạn,
03:18
you can rest assured that one day soon you will.
51
173000
2000
bạn có thể yên tâm là ngày nào đó bạn sẽ thấy.
03:20
And what this does is
52
175000
2000
Và hậu quả là
03:22
it leads people to walk into their stores asking this question.
53
177000
4000
nó khiến người ta bước vào cửa hàng hỏi câu này.
03:26
And do you know what the answer to this question now is?
54
181000
2000
Và bạn có biết câu trả lời cho câu hỏi này hiện nay là?
03:28
The answer is "No."
55
183000
2000
Câu trả lời là "Không."
03:30
It is not possible to buy a cell phone that doesn't do too much.
56
185000
4000
Không thể mua một điện thoại di động mà không làm quá nhiều thứ.
03:34
So, in other aspects of life that are much more significant than buying things,
57
189000
5000
Và trong những khía cạnh khác của cuộc sống quan trọng hơn mua sắm,
03:39
the same explosion of choice is true.
58
194000
4000
Sự bùng nổ lựa chọn vẫn có.
03:43
Health care -- it is no longer the case in the United States
59
198000
4000
Chăm sóc sức khoẻ - không còn ở Hoa Kỳ
03:47
that you go to the doctor, and the doctor tells you what to do.
60
202000
3000
khi bạn đi đến bác sĩ, và bác sĩ sẽ cho bạn biết phải làm gì.
03:50
Instead, you go to the doctor,
61
205000
2000
Thay vào đó, bạn đến bác sĩ,
03:52
and the doctor tells you, "Well, we could do A, or we could do B.
62
207000
3000
và bác sĩ cho bạn biết, chúng tôi có thể làm A, hoặc chúng tôi có thể làm B.
03:55
A has these benefits, and these risks.
63
210000
3000
A có các lợi ích, và những rủi ro này.
03:58
B has these benefits, and these risks. What do you want to do?"
64
213000
4000
B có các lợi ích, và những rủi ro này. Bạn muốn làm gì?
04:02
And you say, "Doc, what should I do?"
65
217000
3000
Và bạn nói, "Bác sĩ, tôi nên làm gì?"
04:05
And the doc says, "A has these benefits and risks, and B has these benefits and risks.
66
220000
4000
Và bác sĩ nói, A có các lợi ích, và những rủi ro này, B có các lợi ích, và những rủi ro này.
04:09
What do you want to do?"
67
224000
3000
Bạn muốn làm gì?
04:12
And you say, "If you were me, Doc, what would you do?"
68
227000
3000
Và bạn nói, "Nếu ông là tôi, thưa bác sĩ, ông sẽ làm gì?"
04:15
And the doc says, "But I'm not you."
69
230000
4000
Và bác sĩ nói, "Nhưng tôi không phải ông."
04:19
And the result is -- we call it "patient autonomy,"
70
234000
3000
Và kết quả là -- Chúng ta gọi là "bệnh nhân tự chủ,"
04:22
which makes it sound like a good thing,
71
237000
2000
nghe có vẻ như một điều tốt.
04:24
but what it really is is a shifting of the burden and the responsibility
72
239000
2000
Nhưng nó thực ra là sự đùn đẩy trách nhiệm và gánh nặng
04:26
for decision-making from somebody who knows something --
73
241000
3000
quyết định từ một người hiểu biết --
04:29
namely, the doctor --
74
244000
1000
tức là bác sĩ --
04:30
to somebody who knows nothing and is almost certainly sick
75
245000
3000
sang một người không biết gì và gần như chắc chắn đang mắc bệnh
04:33
and thus not in the best shape to be making decisions --
76
248000
3000
và vì vậy không ở trạng thái tốt nhất để đưa ra quyết định --
04:36
namely, the patient.
77
251000
2000
tức là bệnh nhân.
04:38
There's enormous marketing of prescription drugs
78
253000
3000
Quảng cáo quá nhiều thuốc theo toa
04:41
to people like you and me,
79
256000
1000
cho những người như bạn và tôi,
04:42
which, if you think about it, makes no sense at all,
80
257000
2000
mà nếu bạn nghĩ về nó sẽ thấy không hợp lý gì cả,
04:44
since we can't buy them.
81
259000
2000
vì chúng ta không thể mua chúng.
04:46
Why do they market to us if we can't buy them?
82
261000
2000
Tại sao họ tiếp thị cho chúng ta nếu ta không thể mua chúng?
04:48
The answer is that they expect us to call our doctors the next morning
83
263000
4000
Câu trả lời là họ muốn chúng ta gọi bác sĩ sáng hôm sau
04:52
and ask for our prescriptions to be changed.
84
267000
4000
và đề nghị thay đổi toa thuốc.
04:56
Something as dramatic as our identity
85
271000
4000
Cá tính của chúng ta
05:00
has now become a matter of choice,
86
275000
2000
đã trở nên phụ thuộc vào lựa chọn,
05:02
as this slide is meant to indicate.
87
277000
4000
như slide này mô tả.
05:06
We don't inherit an identity; we get to invent it.
88
281000
2000
Chúng ta không thừa hưởng một cá tính, chúng ta có thể tự phát minh ra nó.
05:08
And we get to re-invent ourselves as often as we like.
89
283000
4000
Và chúng ta có thể tự phát minh ra bản thân thường xuyên như ý muốn.
05:12
And that means that everyday, when you wake up in the morning,
90
287000
2000
Và nó nghĩa là mỗi ngày bạn thức dậy vào buổi sáng,
05:14
you have to decide what kind of person you want to be.
91
289000
5000
bạn phải quyết định bạn muốn làm loại người nào.
05:19
With respect to marriage and family,
92
294000
3000
Nói về hôn nhân và gia đình,
05:22
there was a time when the default assumption that almost everyone had
93
297000
6000
đã có thời có một tư tưởng mặc định gần như ai cũng có
05:28
is that you got married as soon as you could,
94
303000
1000
là kết hôn càng sớm càng tốt,
05:29
and then you started having kids as soon as you could.
95
304000
2000
và sau đó bạn bắt đầu có con ngay khi có thể.
05:31
The only real choice was who,
96
306000
4000
Lựa chọn duy nhất là ai,
05:35
not when, and not what you did after.
97
310000
3000
không phải khi nào, và ko phải là làm gì sau đấy.
05:38
Nowadays, everything is very much up for grabs.
98
313000
3000
Ngày nay, có quá nhiều thứ để lựa chọn.
05:41
I teach wonderfully intelligent students,
99
316000
3000
Tôi dạy những sinh viên thông minh tuyệt vời,
05:44
and I assign 20 percent less work than I used to.
100
319000
3000
và tôi cho bài tập ít hơn 20 phần trăm tôi từng cho.
05:47
And it's not because they're less smart,
101
322000
3000
Không phải vì họ kém thông minh hơn,
05:50
and it's not because they're less diligent.
102
325000
2000
không phải vì họ ít siêng năng.
05:52
It's because they are preoccupied, asking themselves,
103
327000
4000
Đó là bởi vì họ đang bận tâm, tự hỏi,
05:56
"Should I get married or not? Should I get married now?
104
331000
2000
"Tôi có nên lập gia đình hay không? Tôi có nên lập gia đình bây giờ?
05:58
Should I get married later? Should I have kids first, or a career first?"
105
333000
4000
Tôi có nên lập gia đình sau này? Tôi có nên có con trước, hay sự nghiệp trước?
06:02
All of these are consuming questions.
106
337000
3000
Tất cả đều là câu hỏi hao mòn đầu óc.
06:05
And they're going to answer these questions,
107
340000
2000
Và họ sẽ trả lời những câu hỏi này,
06:07
whether or not it means not doing all the work I assign
108
342000
2000
cho dù có làm hay không làm hết bài tập tôi cho
06:09
and not getting a good grade in my courses.
109
344000
3000
và không nhận được điểm cao trong các lớp của tôi.
06:12
And indeed they should. These are important questions to answer.
110
347000
5000
Và họ thực sự nên. Đây là những câu hỏi quan trọng để trả lời.
06:17
Work -- we are blessed, as Carl was pointing out,
111
352000
3000
Công việc -- chúng ta thật may mắn, như Carl đã chỉ ra,
06:20
with the technology that enables us
112
355000
2000
với công nghệ giúp ta có thể
06:22
to work every minute of every day from any place on the planet --
113
357000
7000
làm việc mỗi phút mỗi ngày từ bất cứ nơi nào trên hành tinh --
06:29
except the Randolph Hotel.
114
364000
2000
trừ khách sạn Randolph.
06:31
(Laughter)
115
366000
5000
(Cười)
06:36
There is one corner, by the way,
116
371000
2000
Nhân tiện có một chỗ,
06:38
that I'm not going to tell anybody about, where the WiFi works.
117
373000
5000
mà tôi không định kể cho ai nghe, chỗ có WiFi.
06:43
I'm not telling you about it because I want to use it.
118
378000
2000
Tôi sẽ ko nói cho bạn biết vì tôi muốn dùng nó.
06:45
So what this means, this incredible freedom of choice
119
380000
3000
Vậy có nghỉa là, sự tự do chọn lựa tuyệt vời này
06:48
we have with respect to work, is that we have to make a decision,
120
383000
3000
mà chúng ta có về công việc, là ta phải quyết định,
06:51
again and again and again,
121
386000
2000
lặp đi lặp lại,
06:53
about whether we should or shouldn't be working.
122
388000
3000
về việc ta có nên làm việc hay không.
06:56
We can go to watch our kid play soccer,
123
391000
3000
Chúng ta có thể đi xem con mình chơi bóng đá,
06:59
and we have our cell phone on one hip,
124
394000
2000
và ta có điện thoại di động ở một bên hông,
07:01
and our Blackberry on our other hip,
125
396000
2000
và Blackberry ở bên kia,
07:03
and our laptop, presumably, on our laps.
126
398000
2000
và laptop, có lẽ, ở trên đùi.
07:05
And even if they're all shut off,
127
400000
3000
Và thậm chí nếu chúng được tắt hết,
07:08
every minute that we're watching our kid mutilate a soccer game,
128
403000
2000
mỗi phút mà chúng ta coi con mình chơi bóng đá,
07:10
we are also asking ourselves,
129
405000
2000
chúng ta cũng tự hỏi,
07:12
"Should I answer this cell phone call?
130
407000
3000
"Tôi có nên trả lời cú điện thoại này không?
07:15
Should I respond to this email? Should I draft this letter?"
131
410000
2000
Tôi có nên trả lời email này? Có nên thảo bức thư này?
07:17
And even if the answer to the question is "no,"
132
412000
3000
Và thậm chí nếu câu trả lời cho câu hỏi này là "không,"
07:20
it's certainly going to make the experience of your kid's soccer game
133
415000
3000
nó chắc chắn sẽ làm cho cảm giác trò chơi bóng đá của con bạn
07:23
very different than it would've been.
134
418000
3000
khác đi so với bình thường.
07:26
So everywhere we look,
135
421000
2000
Vậy ở mọi góc nhìn,
07:28
big things and small things, material things and lifestyle things,
136
423000
3000
việc lớn và nhỏ, về vật chất hay lối sống,
07:31
life is a matter of choice.
137
426000
3000
cuộc sống là vấn đề của lựa chọn.
07:34
And the world we used to live in looked like this.
138
429000
4000
Và thế giới chúng ta từng sống trông như thế này.
07:40
That is to say, there were some choices,
139
435000
2000
Có thể nói, đã có một số lựa chọn,
07:42
but not everything was a matter of choice.
140
437000
2000
nhưng không phải tất cả mọi thứ đều cần được chọn lựa.
07:44
And the world we now live in looks like this.
141
439000
3000
Và thế giới ta sống bây giờ trông như thế này.
07:47
And the question is, is this good news, or bad news?
142
442000
6000
Và câu hỏi đặt ra là, đây là tin tốt, hay xấu?
07:53
And the answer is yes.
143
448000
3000
Và câu trả lời là có.
07:56
(Laughter)
144
451000
2000
(Cười)
07:58
We all know what's good about it,
145
453000
2000
Chúng ta đều biết những điều tốt về nó,
08:00
so I'm going to talk about what's bad about it.
146
455000
3000
vì vậy tôi sẽ nói về mặt trái của nó.
08:03
All of this choice has two effects,
147
458000
3000
Tất cả các sự lựa chọn này có hai tác dụng,
08:06
two negative effects on people.
148
461000
3000
hai hiệu ứng tiêu cực cho con người.
08:09
One effect, paradoxically,
149
464000
2000
Một hiệu ứng, nghịch lý thay,
08:11
is that it produces paralysis, rather than liberation.
150
466000
5000
là nó tạo ra sự tê liệt, hơn là giải phóng.
08:16
With so many options to choose from,
151
471000
2000
Với quá nhiều lựa chọn,
08:18
people find it very difficult to choose at all.
152
473000
4000
cuối cùng người ta thấy quá khó để chọn.
08:22
I'll give you one very dramatic example of this:
153
477000
3000
Tôi sẽ cho bạn một ví dụ rất ấn tượng này,
08:25
a study that was done of investments in voluntary retirement plans.
154
480000
6000
một nghiên cứu đã được thực hiện về đầu tư vào các kế hoạch về hưu tự nguyện.
08:31
A colleague of mine got access to investment records from Vanguard,
155
486000
5000
Một đồng nghiệp của tôi được truy cập vào các hồ sơ đầu tư từ Vanguard,
08:36
the gigantic mutual fund company
156
491000
2000
một công ty quỹ tài chính khổng lồ
08:38
of about a million employees and about 2,000 different workplaces.
157
493000
4000
có khoảng một triệu nhân viên và 2000 chi nhánh.
08:42
And what she found is that
158
497000
2000
Và cô ta phát hiện ra
08:44
for every 10 mutual funds the employer offered,
159
499000
3000
cứ mỗi 10 quỹ mà công ty cung cấp,
08:47
rate of participation went down two percent.
160
502000
5000
tỷ lệ tham gia giảm đi 2 phần trăm.
08:52
You offer 50 funds -- 10 percent fewer employees participate
161
507000
4000
Bạn cho 50 quỹ -- 10 phần trăm số nhân viên tham gia ít hơn
08:56
than if you only offer five. Why?
162
511000
4000
là nếu bạn chỉ đưa ra năm. Tại sao?
09:00
Because with 50 funds to choose from,
163
515000
2000
Vì với 50 quỹ để chọn,
09:02
it's so damn hard to decide which fund to choose
164
517000
4000
quá khó để quyết định chọn quỹ nào
09:06
that you'll just put it off until tomorrow.
165
521000
2000
đếm mức bạn phải để qua ngày mai.
09:08
And then tomorrow, and then tomorrow,
166
523000
2000
Rồi ngày mai, rồi ngày mai,
09:10
and tomorrow, and tomorrow,
167
525000
2000
rồi ngày mai, rồi ngày mai,
09:12
and of course tomorrow never comes.
168
527000
2000
và dĩ nhiên ngày mai không bao giờ đến.
09:14
Understand that not only does this mean
169
529000
2000
Hiểu rằng đó không chỉ nghĩa là
09:16
that people are going to have to eat dog food when they retire
170
531000
2000
người ta sẽ ăn thức ăn chó khi họ về hưu
09:18
because they don't have enough money put away,
171
533000
2000
vì họ không có đủ tiền để xài,
09:20
it also means that making the decision is so hard
172
535000
3000
nó còn chỉ ra được rằng các quyết định là quá khó khăn
09:23
that they pass up significant matching money from the employer.
173
538000
4000
đến nỗi họ bỏ qua số tiền đáng kể từ các nhà tuyển dụng.
09:27
By not participating, they are passing up as much as 5,000 dollars a year
174
542000
4000
Bằng việc ko tham gia, họ bỏ qua đến 5000 đô một năm
09:31
from the employer, who would happily match their contribution.
175
546000
4000
từ các ông chủ, những người rất sẵn lòng bù lại những đóng góp của họ.
09:35
So paralysis is a consequence of having too many choices.
176
550000
4000
Vậy tê liệt là một hậu quả của việc có quá nhiều lựa chọn.
09:39
And I think it makes the world look like this.
177
554000
2000
Và tôi nghĩ nó làm cho thế giới trông như thế này.
09:41
(Laughter)
178
556000
7000
(Cười)
09:48
You really want to get the decision right if it's for all eternity, right?
179
563000
4000
Bạn thực sự muốn quyết định đúng nếu nó vĩnh cửu, phải không?
09:52
You don't want to pick the wrong mutual fund, or even the wrong salad dressing.
180
567000
3000
Bạn không muốn để chọn nhầm quỹ, hoặc thậm chí là sai nước dùng salad.
09:55
So that's one effect. The second effect is that
181
570000
3000
Vì vậy, đó là một hiệu ứng. Hiệu ứng thứ hai là
09:58
even if we manage to overcome the paralysis and make a choice,
182
573000
5000
thậm chí nếu chúng ta cố gắng khắc phục tình trạng tê liệt và lựa chọn,
10:03
we end up less satisfied with the result of the choice
183
578000
4000
chúng ta sẽ ko hài lòng với kết quả của sự lựa chọn
10:07
than we would be if we had fewer options to choose from.
184
582000
3000
hơn là nếu ta có ít lựa chọn hơn.
10:10
And there are several reasons for this.
185
585000
3000
Và có một vài lý do cho việc này.
10:13
One of them is that with a lot of different salad dressings to choose from,
186
588000
4000
Một trong đó là với quá nhiều nước dùng salad để chọn,
10:17
if you buy one, and it's not perfect -- and, you know, what salad dressing is? --
187
592000
3000
nếu bạn mua một, và nó không hoàn hảo -- và, bạn biết đó, nước dùng salad là gì?
10:20
it's easy to imagine that you could have made a different choice
188
595000
3000
Quá dễ để tưởng tượng bạn đã có thể lựa chọn khác
10:23
that would have been better. And what happens is
189
598000
4000
tốt hơn. Và điều xảy ra là
10:27
this imagined alternative induces you to regret the decision you made,
190
602000
5000
Sự lựa chọn tưởng tượng này khiến bạn rất tiếc quyết định bạn đã thực hiện,
10:32
and this regret subtracts from the satisfaction you get out of the decision you made,
191
607000
4000
và sự hối tiếc này trừ vào sự hài lòng bạn có từ quyết định bạn đưa ra,
10:36
even if it was a good decision.
192
611000
3000
dù nó là quyết định tốt.
10:39
The more options there are, the easier it is to regret anything at all
193
614000
3000
Có càng nhiều lựa chọn, càng dễ để hối tiếc
10:42
that is disappointing about the option that you chose.
194
617000
3000
khiến bạn thất vọng về lựa chọn của mình.
10:45
Second, what economists call "opportunity costs."
195
620000
3000
Thứ hai, cái những nhà kinh tế gọi là phí cơ hội.
10:48
Dan Gilbert made a big point this morning
196
623000
2000
Dan Gilbert có một đểm lớn sáng nay
10:50
of talking about how much the way in which we value things
197
625000
5000
nói về cách chúng ta đánh giá sự vật
10:55
depends on what we compare them to.
198
630000
2000
tùy thuộc vào cái mà ta so sánh chúng với.
10:57
Well, when there are lots of alternatives to consider,
199
632000
4000
Khi có nhiều lựa chọn để xem xét,
11:01
it is easy to imagine the attractive features
200
636000
3000
rất dễ dàng để hình dung sự hấp dẫn
11:04
of alternatives that you reject,
201
639000
3000
của những lựa chọn bạn bỏ qua,
11:07
that make you less satisfied with the alternative that you've chosen.
202
642000
5000
khiến bạn ít hài lòng hơn với lựa chọn cũa bạn.
11:12
Here's an example. For those of you who aren't New Yorkers, I apologize.
203
647000
4000
Đây là một ví dụ. Đối với những người không ở New York, tôi xin lỗi.
11:16
(Laughter)
204
651000
1000
(Cười)
11:17
But here's what you're supposed to be thinking.
205
652000
2000
Nhưng đây là những gì bạn có lẽ nghĩ.
11:19
Here's this couple on the Hamptons.
206
654000
2000
Đây là một đôi tình nhân ở Hamptons.
11:21
Very expensive real estate.
207
656000
2000
Biệt thự đắt tiền.
11:23
Gorgeous beach. Beautiful day. They have it all to themselves.
208
658000
3000
Bãi biển lộng lẫy. Ngày đẹp trời. Họ có mọi thứ.
11:26
What could be better? "Well, damn it,"
209
661000
2000
Còn gì tốt hơn? "Tức thật,"
11:28
this guy is thinking, "It's August.
210
663000
2000
gã này nghĩ, "Giờ là tháng 8.
11:30
Everybody in my Manhattan neighborhood is away.
211
665000
4000
Láng giềng ở khu Manhattan đã đi hết.
11:34
I could be parking right in front of my building."
212
669000
4000
Mình có thể đậu xe ngay trước cửa nhà."
11:38
And he spends two weeks nagged by the idea
213
673000
3000
Và hắn mất hai tuần ám ảnh bởi ý tưởng này
11:41
that he is missing the opportunity, day after day, to have a great parking space.
214
676000
7000
rằng hắn mất cơ hội, mỗi ngày, để có bãi đỗ xe tốt.
11:48
Opportunity costs subtract from the satisfaction we get out of what we choose,
215
683000
4000
Phí cơ hội trừ vào sự hài lòng ta có từ những gì mình chọn,
11:52
even when what we choose is terrific.
216
687000
3000
thậm chí khi những gì ta chọn là đúng.
11:55
And the more options there are to consider,
217
690000
2000
Và càng nhiều lựa chọn để xem xét,
11:57
the more attractive features of these options
218
692000
2000
càng nhiều sự hấp dẫn ở các lựa chọn này
11:59
are going to be reflected by us as opportunity costs.
219
694000
4000
sẽ được phản ánh bởi chúng ta ở dạng phí cơ hội.
12:03
Here's another example.
220
698000
2000
Đây là ví dụ khác.
12:09
Now this cartoon makes a lot of points.
221
704000
2000
Hình này đưa ra nhiều điểm.
12:11
It makes points about living in the moment as well,
222
706000
4000
Nó cũng nói về sống trong thời điểm này,
12:15
and probably about doing things slowly.
223
710000
2000
và có thể là về thực hiện chậm rãi.
12:17
But one point it makes is that whenever you're choosing one thing,
224
712000
3000
Nhưng một điểm nó đưa ra là mỗi khi bạn chọn một thứ,
12:20
you're choosing not to do other things.
225
715000
2000
bạn chọn không làm những thứ khác.
12:22
And those other things may have lots of attractive features,
226
717000
2000
Và những thứ khác đó có thể có nhiều hấp dẫn,
12:24
and it's going to make what you're doing less attractive.
227
719000
3000
và nó làm cho việc bạn đang làm ít hấp dẫn hơn.
12:27
Third: escalation of expectations.
228
722000
2000
Thứ ba: sự leo thang của mong đợi.
12:29
This hit me when I went to replace my jeans.
229
724000
3000
Điều này xảy ra với tôi khi đi đổi quần jean.¼
12:32
I wear jeans almost all the time.
230
727000
2000
Tôi mặc quần jean thường xuyên.
12:34
And there was a time when jeans came in one flavor,
231
729000
3000
Từng có lúc jean chỉ có một loại
12:37
and you bought them, and they fit like crap,
232
732000
2000
và bạn mua chúng, chúng rất chật,
12:39
and they were incredibly uncomfortable,
233
734000
2000
và rất khó chịu,
12:41
and if you wore them long enough and washed them enough times,
234
736000
2000
và nếu bạn mặc nó đủ lâu và giặt đủ lần,
12:43
they started to feel OK.
235
738000
2000
chúng bắt đầu OK.
12:45
So I went to replace my jeans after years and years of wearing these old ones,
236
740000
3000
Thế là tôi đi thay quần jean sau nhiều năm măc cái cũ này,
12:48
and I said, you know, "I want a pair of jeans. Here's my size."
237
743000
3000
và tôi nói, "Tôi muốn cái quần jean, đây là size của tôi."
12:51
And the shopkeeper said,
238
746000
1000
Và người bán hàng nói,
12:52
"Do you want slim fit, easy fit, relaxed fit?
239
747000
3000
Ông muốn vừa mỏng, vừa thoải mái, hay thư giãn?
12:55
You want button fly or zipper fly? You want stonewashed or acid-washed?
240
750000
3000
Bạn muốn nút hay bay dây kéo? Bạn muốn stonewashed hay acid washed?
12:58
Do you want them distressed?
241
753000
2000
Ông có muốn duỗi thẳng nó?
13:00
You want boot cut, you want tapered, blah blah blah ..." On and on he went.
242
755000
3000
Ông muốn cắt ống chân, vuốt thon, v.v." Cứ thế anh ta tiếp tục.
13:03
My jaw dropped, and after I recovered, I said,
243
758000
3000
Tôi há hốc mồm, và khi hồi phục, tôi nói,
13:06
"I want the kind that used to be the only kind."
244
761000
3000
"Tôi muốn cái mà từng là cái duy nhất."
13:09
(Laughter)
245
764000
5000
(Cười)
13:14
He had no idea what that was,
246
769000
2000
Anh ta không biết gì về nó,
13:16
so I spent an hour trying on all these damn jeans,
247
771000
4000
nên tôi đã mất một giờ thử tất cả đống quần jean đó,
13:20
and I walked out of the store -- truth! -- with the best-fitting jeans I had ever had.
248
775000
5000
và tôi bước ra khỏi tiệm -- thực lòng -- với cái quần jean vừa vặn nhất tôi từng có.
13:25
I did better. All this choice made it possible for me to do better.
249
780000
4000
Tôi có cái tốt hơn. Tất cả những lựa chọn này giúp tôi có cái tốt hơn.
13:29
But I felt worse.
250
784000
4000
Nhưng tôi thấy tệ hơn.
13:33
Why? I wrote a whole book to try to explain this to myself. (Laughter)
251
788000
4000
Tại sao? Tôi viết cả một cuốn sách để cố tự giải thích cho mình.
13:37
The reason I felt worse is that,
252
792000
8000
Lý do tôi thấy tệ hơn là vì,
13:45
with all of these options available,
253
800000
3000
với tất cả những lựa chọn này,
13:48
my expectations about how good a pair of jeans should be went up.
254
803000
6000
kỳ vọng của tôi về quần jean như thế nào là tốt đã tăng lên.
13:54
I had very low --
255
809000
1000
Tôi từng có kỳ vọng rất thấp.
13:55
I had no particular expectations when they only came in one flavor.
256
810000
3000
Tôi không có bất cứ kỳ vọng đặc biệt nào khi chúng chỉ có một kiểu.
13:58
When they came in 100 flavors, damn it,
257
813000
2000
Khi chúng có 100 kiểu, khỉ thật,
14:00
one of them should've been perfect.
258
815000
2000
một trong chúng lẽ ra phải hoàn hảo.
14:02
And what I got was good, but it wasn't perfect.
259
817000
2000
Và cái tôi có dù tốt, nhưng chưa hoàn hảo.
14:04
And so I compared what I got to what I expected,
260
819000
3000
Và thế là tôi so sánh cái tôi có với cái tôi mong đợi,
14:07
and what I got was disappointing in comparison to what I expected.
261
822000
3000
và cái tôi có trở nên đáng thất vọng so với cái tôi mong đợi.
14:10
Adding options to people's lives
262
825000
3000
Thêm lựa chọn vào cuộc sống
14:13
can't help but increase the expectations people have
263
828000
4000
không tránh khỏi làm tăng kỳ vọng người ta có
14:17
about how good those options will be.
264
832000
2000
về chất lượng của các lựa chọn này.
14:19
And what that's going to produce is less satisfaction with results,
265
834000
3000
Và cái mà nó tạo ra là ít sự hài lòng hơn với kết quả,
14:22
even when they're good results.
266
837000
3000
thậm chí khi chúng là kết quả tốt.
14:25
Nobody in the world of marketing knows this,
267
840000
3000
Không ai trong thế giới tiếp thị biết điều này.
14:28
because if they did, you wouldn't all know what this was about.
268
843000
6000
Vì nếu họ biết, tất cả các bạn sẽ không biết điều này.
14:34
The truth is more like this.
269
849000
3000
Sự thật giống vầy hơn.
14:37
(Laughter)
270
852000
3000
(Cười)
14:40
The reason that everything was better back when everything was worse
271
855000
4000
Nguyên nhân là mọi thứ tốt hơn từ khi chúng còn tệ hơn
14:44
is that when everything was worse,
272
859000
2000
tức là khi mọi thứ tệ hơn,
14:46
it was actually possible for people to have experiences that were a pleasant surprise.
273
861000
5000
người ta có thể có cảm nhân được một bất ngờ dễ chịu.
14:51
Nowadays, the world we live in -- we affluent, industrialized citizens,
274
866000
4000
Ngày nay, thế giới ta sống -- những công dân giàu có, công nghiệp hóa,
14:55
with perfection the expectation --
275
870000
2000
với những kỳ vọng hoàn hảo --
14:57
the best you can ever hope for is that stuff is as good as you expect it to be.
276
872000
4000
Điều tốt nhất bạn có thể hy vọng là mọi thứ tốt như bạn mong đợi.
15:01
You will never be pleasantly surprised
277
876000
2000
Bạn sẽ ko bao giờ được bất ngờ dễ chịu
15:03
because your expectations, my expectations, have gone through the roof.
278
878000
4000
vì kỳ vọng của bạn, kỳ vọng của tôi đã qua khỏi trần nhà.
15:07
The secret to happiness -- this is what you all came for --
279
882000
3000
Bí quyết đến hạnh phúc -- đây là điều tất cả các bạn đến đây để biết --
15:10
the secret to happiness is low expectations.
280
885000
6000
bí quyết của hạnh phúc là kỳ vọng thấp.
15:16
(Laughter)
281
891000
2000
(Cười)
15:18
(Applause)
282
893000
6000
(Vỗ tay)
15:24
I want to say -- just a little autobiographical moment --
283
899000
4000
Tôi muốn nói -- chỉ một chút về tiểu sử bản thân --
15:28
that I actually am married to a wife,
284
903000
3000
rằng tôi lập gia đình với một người vợ,
15:31
and she's really quite wonderful.
285
906000
2000
và cô ấy thật tuyệt vời.
15:33
I couldn't have done better. I didn't settle.
286
908000
3000
Tôi đã không thể làm tốt hơn. Tôi đã không an cư.
15:36
But settling isn't always such a bad thing.
287
911000
3000
Nhưng an cư không phải lúc nào cũng xấu.
15:39
Finally, one consequence of buying a bad-fitting pair of jeans
288
914000
5000
Cuối cùng, một hậu quả của mua quần jean không vừa
15:44
when there is only one kind to buy
289
919000
3000
khi nó là loại duy nhất để mua
15:47
is that when you are dissatisfied, and you ask why,
290
922000
2000
là khi bạn không hài lòng, và bạn hỏi tại sao,
15:49
who's responsible, the answer is clear:
291
924000
2000
ai có trách nhiệm, câu trả lời đã rõ.
15:51
the world is responsible. What could you do?
292
926000
3000
Thế giới có trách nhiệm. Bạn có thể làm gì?
15:54
When there are hundreds of different styles of jeans available,
293
929000
3000
Khi có hàng trăm loại jean để chọn với đủ phong cách,
15:57
and you buy one that is disappointing,
294
932000
3000
và bạn mua một cái đáng thất vọng,
16:00
and you ask why, who's responsible?
295
935000
2000
và bạn hỏi tai sao, ai chịu trách nhiệm?
16:02
It is equally clear that the answer to the question is you.
296
937000
5000
Rõ ràng rằng câu trả lời cho câu hỏi là bạn.
16:07
You could have done better.
297
942000
2000
bạn có thể làm tốt hơn.
16:09
With a hundred different kinds of jeans on display,
298
944000
3000
Với một trăm loại khác nhau được trưng bày,
16:12
there is no excuse for failure.
299
947000
2000
không có lý do nào cho sai lầm.
16:14
And so when people make decisions,
300
949000
2000
Và khi người ta ra quyết định,
16:16
and even though the results of the decisions are good,
301
951000
3000
mà thậm chí khi các kết quả là tốt,
16:19
they feel disappointed about them;
302
954000
3000
người ta thấy thất vọng về chúng,
16:22
they blame themselves.
303
957000
2000
họ tự trách mình.
16:24
Clinical depression has exploded in the industrial world in the last generation.
304
959000
4000
Trầm cảm lâm sàng đã bùng nổ trong thế giới công nghiệp thế hệ mới.
16:28
I believe a significant -- not the only, but a significant -- contributor
305
963000
4000
Tôi tin rằng một nguyên nhân chính -- không phải duy nhất nhưng chủ yếu
16:32
to this explosion of depression, and also suicide,
306
967000
3000
cho sự bùng nổ của trầm cảm, cũng như tự sát,
16:35
is that people have experiences that are disappointing
307
970000
3000
là người ta có những trải nghiệm đáng thất vọng
16:38
because their standards are so high,
308
973000
2000
vì những tiêu chuẩn của họ quá cao.
16:40
and then when they have to explain these experiences to themselves,
309
975000
3000
Và rồi họ phải giải thích những trải nghiệm này cho bản thân,
16:43
they think they're at fault.
310
978000
2000
họ nghĩ là lỗi của mình.
16:45
And so the net result is that we do better in general, objectively,
311
980000
4000
Và như vậy kết quả chung là ta làm được tốt hơn, một cách khách quan,
16:49
and we feel worse.
312
984000
3000
và cảm thấy tệ hơn.
16:52
So let me remind you.
313
987000
3000
Vậy để tôi nhắc bạn.
16:55
This is the official dogma, the one that we all take to be true,
314
990000
4000
Đây là giáo điều chính thống, điều chúng ta luôn tin là đúng,
16:59
and it's all false. It is not true.
315
994000
4000
và nó hoàn toàn sai. Không đúng.
17:03
There's no question that some choice is better than none,
316
998000
4000
Dĩ nhiên rằng có vài chọn lựa thì tốt hơn là không có,
17:07
but it doesn't follow from that that more choice is better than some choice.
317
1002000
5000
nhưng không có nghĩa là nhiều lựa chọn thì tốt hơn chỉ vài cái.
17:12
There's some magical amount. I don't know what it is.
318
1007000
3000
Có một số tối ưu. Tôi không biết bao nhiêu.
17:15
I'm pretty confident that we have long since passed the point
319
1010000
3000
Tôi chắc rằng chúng ta đã vượt qua ngưỡng
17:18
where options improve our welfare.
320
1013000
2000
mà sự lựa chọn tăng phúc lợi của mình.
17:20
Now, as a policy matter -- I'm almost done --
321
1015000
3000
Giờ, như một vấn đề về chính sách -- tôi sắp xong rồi --
17:23
as a policy matter, the thing to think about is this:
322
1018000
4000
Như một vấn đề về chính sách, điều cần được suy nghĩ là.
17:27
what enables all of this choice in industrial societies is material affluence.
323
1022000
7000
Cái tạo nên những lựa chọn này trong xã hội công nghiệp là sự giàu có vật chất.
17:34
There are lots of places in the world,
324
1029000
2000
Có nhiều nơi trên thế giới,
17:36
and we have heard about several of them,
325
1031000
2000
vài nơi chúng ta đã từng nghe nói,
17:38
where their problem is not that they have too much choice.
326
1033000
2000
nơi vấn đề của họ không phải là vì quá nhiều lựa chọn.
17:40
Their problem is that they have too little.
327
1035000
3000
Vấn đề là họ có quá it chọn lựa.
17:43
So the stuff I'm talking about is the peculiar problem
328
1038000
3000
Vậy, cái tôi đang nói về là vấn đề riêng
17:46
of modern, affluent, Western societies.
329
1041000
3000
của xã hội hiên đại giàu có phương Tây.
17:49
And what is so frustrating and infuriating is this:
330
1044000
4000
Và điều thất vọng và bực bội là đây:
17:53
Steve Levitt talked to you yesterday about how
331
1048000
2000
Steve Levitt nói với bạn hôm qua về cách
17:55
these expensive and difficult-to-install child seats don't help. It's a waste of money.
332
1050000
11000
những cái ghế trẻ em tốn kém và khó cài đặt này không có ích. Đó là lãng phí tiền bạc.
18:06
What I'm telling you is that these expensive, complicated choices --
333
1061000
4000
Cái tôi nói cho bạn là những lựa chọn đắt, phức tạp này--
18:10
it's not simply that they don't help.
334
1065000
2000
không chỉ là vô ích.
18:12
They actually hurt.
335
1067000
2000
Mà còn gây tổn thương.
18:14
They actually make us worse off.
336
1069000
3000
Chúng làm ta thấy tồi tệ.
18:17
If some of what enables people in our societies to make all of the choices we make
337
1072000
5000
Nếu một vài trong những lựa chọn chúng ta có được trong xã hội này
18:22
were shifted to societies in which people have too few options,
338
1077000
5000
được chuyển qua cho những xã hội mà trong đó người ta có quá ít chọn lựa,
18:27
not only would those people's lives be improved,
339
1082000
2000
thì không chỉ đời sống của họ được nâng cao,
18:29
but ours would be improved also.
340
1084000
3000
mà của chúng ta cũng vậy.
18:32
This is what economists call a "Pareto-improving move."
341
1087000
3000
Đây là cái các nhà kinh tế học gọi là sự dịch chuyển cải thiện Pareto.
18:35
Income redistribution will make everyone better off -- not just poor people --
342
1090000
5000
Phân phối lại thu nhập sẽ làm mọi người tốt hơn -- không chỉ người nghèo --
18:40
because of how all this excess choice plagues us.
343
1095000
4000
vì tất cả các lựa chọn dư thừa này làm chúng ta bệnh.♫
18:44
So to conclude. You're supposed to read this cartoon,
344
1099000
4000
Vậy để kết luận. Bạn nên đọc hình vẽ này,
18:48
and, being a sophisticated person, say,
345
1103000
2000
và, như một người tinh vi, nói,
18:50
"Ah! What does this fish know?
346
1105000
2000
"Ah! Con cá này biết gì?
18:52
You know, nothing is possible in this fishbowl."
347
1107000
4000
Bạn biết không gì là có thể trong bể cá này."
18:56
Impoverished imagination, a myopic view of the world --
348
1111000
2000
Trí tưởng tượng nghèo nàn, một tầm nhìn thiển cận về thế giới --
18:58
and that's the way I read it at first.
349
1113000
2000
và đó là cách tôi đọc nó đầu tiên.
19:00
The more I thought about it, however,
350
1115000
2000
Tuy nhiên càng suy nghĩ về nó,
19:02
the more I came to the view that this fish knows something.
351
1117000
4000
tôi càng tin rằng cá cũng biết gì đó.
19:06
Because the truth of the matter is that
352
1121000
2000
Vì sự thật của vấn đề là
19:08
if you shatter the fishbowl so that everything is possible,
353
1123000
5000
nếu bạn phá vỡ hồ cá này để mọi thứ khả thi,
19:13
you don't have freedom. You have paralysis.
354
1128000
3000
bạn ko có tự do. Bạn bị tê liệt.
19:16
If you shatter this fishbowl so that everything is possible,
355
1131000
3000
Nếu bạn phá vỡ hồ cá này để mọi việc khả thi,
19:19
you decrease satisfaction.
356
1134000
4000
bạn giảm đi sự hài lòng.
19:23
You increase paralysis, and you decrease satisfaction.
357
1138000
4000
Bạn gia tăng sự tê liệt, và bạn giảm sự hài lòng.
19:27
Everybody needs a fishbowl.
358
1142000
2000
Ai cũng cần một bể cá.
19:29
This one is almost certainly too limited --
359
1144000
2000
Cái này chắc chắn là quá giới hạn --
19:31
perhaps even for the fish, certainly for us.
360
1146000
3000
thậm chí cho cá, chắc chắn cho chúng ta.
19:34
But the absence of some metaphorical fishbowl is a recipe for misery,
361
1149000
4000
Nhưng thiếu vắng hình ảnh ẩn dụ hồ cá là một công thức cho đau khổ,
19:38
and, I suspect, disaster.
362
1153000
3000
và, tôi nghi là, thảm họa.
19:41
Thank you very much.
363
1156000
2000
Cám ơn nhiều
19:43
(Applause)
364
1158000
2000
(Vỗ tay)
ABOUT THE SPEAKER
Barry Schwartz - PsychologistBarry Schwartz studies the link between economics and psychology, offering startling insights into modern life. Lately, working with Ken Sharpe, he's studying wisdom.
Why you should listen
In his 2004 book The Paradox of Choice, Barry Schwartz tackles one of the great mysteries of modern life: Why is it that societies of great abundance — where individuals are offered more freedom and choice (personal, professional, material) than ever before — are now witnessing a near-epidemic of depression? Conventional wisdom tells us that greater choice is for the greater good, but Schwartz argues the opposite: He makes a compelling case that the abundance of choice in today's western world is actually making us miserable.
Infinite choice is paralyzing, Schwartz argues, and exhausting to the human psyche. It leads us to set unreasonably high expectations, question our choices before we even make them and blame our failures entirely on ourselves. His relatable examples, from consumer products (jeans, TVs, salad dressings) to lifestyle choices (where to live, what job to take, who and when to marry), underscore this central point: Too much choice undermines happiness.
Schwartz's previous research has addressed morality, decision-making and the varied inter-relationships between science and society. Before Paradox he published The Costs of Living, which traces the impact of free-market thinking on the explosion of consumerism -- and the effect of the new capitalism on social and cultural institutions that once operated above the market, such as medicine, sports, and the law.
Both books level serious criticism of modern western society, illuminating the under-reported psychological plagues of our time. But they also offer concrete ideas on addressing the problems, from a personal and societal level.
Schwartz is the author of the TED Book, Why We Work.
Barry Schwartz | Speaker | TED.com