TED2008
Jill Bolte Taylor: My stroke of insight
Ջիլ Բոլթի Թեյլորի պայծառության հասցրած կաթվածը
Filmed:
Readability: 3.7
26,359,883 views
Ջիլ Բոլթի Թեյլորը մի այնպիսի հետազոտության հնարավորություն ստացավ, որ քիչ գիտնականներ կցանկանային. նա մի ուժեղ կաթված ունեցավ, որից հետո հետևում էր, թե ինչպես են իր ուղեղի ֆունկցիաները հերթով դադարում գործել` շարժում, խոսք, ինքնագիտակցություն: Ցնցող պատմություն է:
Jill Bolte Taylor - Neuroanatomist
Brain researcher Jill Bolte Taylor studied her own stroke as it happened -- and has become a powerful voice for brain recovery. Full bio
Brain researcher Jill Bolte Taylor studied her own stroke as it happened -- and has become a powerful voice for brain recovery. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:18
I grew up to study the brain
0
0
3000
Մեծանալով ես որոշել էի ուղեղը ուսումնասիրել,
00:21
because I have a brother who has been diagnosed with a brain disorder:
1
3000
4000
քանի որ ունեմ եղբայր, ում մոտ ուղեղի խանգարում են ախտորոշել:
00:25
schizophrenia. And as a sister
2
7000
2000
Շիզոֆրենիա: Եվ որպես քույր,
00:27
and later, as a scientist, I wanted to understand, why
3
9000
4000
և հետագայում, որպես գիտնական, ես ցանկանում էի հասկանալ, թե ինչու
00:31
is it that I can take my dreams, I can connect
4
13000
3000
ես կարող եմ վերցնել ին երազները, ես կարող եմ կապել
00:34
them to my reality, and I can make my dreams come true?
5
16000
3000
դրանք իմ իրականությանը, և ես կարող եմ իրականացնել իմ երազանքները:
00:37
What is it about my brother's brain and
6
19000
4000
Ինչու՞մն է պատճառը, որ իմ եղբոր ուղեղը
00:41
his schizophrenia that he cannot connect his
7
23000
3000
չի կարող կապել իր երազանքները
00:44
dreams to a common and shared reality, so they
8
26000
4000
ընդհանուր իրականության հետ,
00:48
instead become delusion?
9
30000
2000
և դրանք փոխարենը մոլորություն են դառնում:
00:51
So I dedicated my career to research into the
10
33000
2000
Այսպես, ես նվիրեցի իմ կարիերան ծանր
00:53
severe mental illnesses. And I moved from my home state
11
35000
3000
հոգեկան հիվանությունների ուսումնասիրմանը: Եվ իմ նահանգից` Ինդիանայից
00:56
of Indiana to Boston, where I was working in
12
38000
3000
տեղափոխվեցի Բոստոն, որտեղ ես աշխատում էի
00:59
the lab of Dr. Francine Benes, in the Harvard
13
41000
3000
Դոկտոր Ֆրանսին Բենեսի լաբորատորիայում, Հարվարդի Հոգեբուժության ֆակուլտետում:
01:02
Department of Psychiatry. And in the lab, we were asking the question,
14
44000
6000
Եվ լաբորատորիայում մենք հարցնում էինք.
01:08
"What are the biological differences between the brains of individuals
15
50000
5000
«Որո՞նք են նորմալ ղեկավարում ունեցող մարդկանց ուղեղների
01:13
who would be diagnosed as normal control,
16
55000
2000
և շիզոֆրենիայով, շիզոաֆետիվ կամ երկբևեռ խանգարումով ախտորոշված
01:15
as compared with the brains of individuals diagnosed with
17
57000
3000
մարդկանց ուղեղների
01:18
schizophrenia, schizoaffective or bipolar disorder?"
18
60000
5000
կենսաբանական տարբերությունները»:
01:23
So we were essentially mapping the microcircuitry
19
65000
3000
Այսպես, մենք սկզբում քարտեզագրում էինք ուղեղի միկրոսխեմաները.
01:26
of the brain: which cells are communicating with
20
68000
3000
թե որ բջիջներն են հաղորդակցվում
01:29
which cells, with which chemicals, and then in
21
71000
3000
որոնց հետ, որ քիմիական նյութերի հետ
01:32
what quantities of those chemicals?
22
74000
3000
և ինչ քանակներով:
01:35
So there was a lot of meaning in my life because I was performing
23
77000
4000
Այսպես, իմ կյանքը շատ իմաստավորված էր, քանի որ օրվա ընթացքում
01:39
this type of research during the day.
24
81000
3000
ես այսպիսի հետազոտություններ էի անում:
01:42
But then in the evenings and on the weekends,
25
84000
3000
Սակայն երեկոյան և հանգստյան օրերին,
01:45
I traveled as an advocate for NAMI, the National Alliance on Mental Illness.
26
87000
5000
ես ճանապարհորդում էի NAMI-ի` հոգեկան հիվանդների ազգային դաշինքի համար որպես պաշտպան:
01:50
But on the morning of December 10, 1996, I woke up
27
92000
3000
1996 թվականի դեկտեմբերի 10-ին ես արթնացա
01:53
to discover that I had a brain disorder of my own.
28
95000
4000
և հայտնաբերեցի, որ ինքս ուղեղի խանգարում ունեմ:
01:57
A blood vessel exploded in the left half of my brain.
29
99000
4000
Ուղեղիս ձախ կիսագնդում մի արյան անոթ էր պայթել:
02:01
And in the course of four hours,
30
103000
2000
Եվ չորս ժամվա ընթացքում
02:03
I watched my brain completely deteriorate in its ability to
31
105000
5000
ես հետևում էի, թե ինչպես է իմ ուղեղի տեղեկատվությունը մշակելու ունակությունը
02:08
process all information. On the morning of the hemorrhage,
32
110000
4000
ամբողջովին վատթարանում: Արունահոսության առավոտյան
02:12
I could not walk, talk, read, write or recall any of my life.
33
114000
6000
ես չէի կարող քայլել, խոսել, կարդալ, գրել կամ հիշել կյանքիս դրվագները:
02:18
I essentially became an infant in a woman's body.
34
120000
4000
Ես կարծես մի մանուկ դարձած լինեի` կնոջ մարմնում:
02:23
If you've ever seen a human brain,
35
125000
3000
Եթե երբևէ մարդու ուղեղ տեսել եք,
02:26
it's obvious that the two hemispheres are completely separate from one another.
36
128000
3000
գիտեք, որ դրա երկու կիսագնդերը միմյանցից ամբողջովին առանձնացած են:
02:29
And I have brought for you a real human brain.
37
131000
6000
Ես ձեզ համար մարդու իրական ուղեղ եմ բերել:
02:38
So this is a real human brain.
38
140000
7000
Այսպես, սա իրական մարդկային ուղեղ է:
02:46
This is the front of the brain,
39
148000
2000
Սա ուղեղի առաջնային մասն է,
02:48
the back of brain with the spinal cord hanging down,
40
150000
4000
սա էլ ետին մասն է կախված ողնուղեղով,
02:52
and this is how it would be positioned inside of my head.
41
154000
4000
ահա թե ինչպես է այն տեղադրված իմ գլխում:
02:56
And when you look at the brain, it's obvious that
42
158000
2000
Երբ նայում եք ուղեղին, պարզ է,
02:58
the two cerebral cortices are completely separate from one another.
43
160000
5000
որ գլխուղեղի կեղևները միմյանցից ամբողջովին առանձնացված են:
03:04
For those of you who understand computers,
44
166000
2000
Նրանց համար, ովքեր հասկանում են համակարգիչներից,
03:06
our right hemisphere functions like a parallel processor,
45
168000
3000
մեր աջ կիսագունդը գործում է որպես զուգահեռ պրոցեսոր,
03:09
while our left hemisphere functions like a serial processor.
46
171000
4000
մինչդեռ մեր ձախ կիսագունդը գործում է որպես հաջորդական պրոցեսոր:
03:13
The two hemispheres do communicate with one another
47
175000
3000
Երկու կիսագնդերն էլ հաղորդակցվում են միմյանց հետ,
03:16
through the corpus collosum,
48
178000
2000
կոշտուկավոր մարմնի միջոցով,
03:18
which is made up of some 300 million axonal fibers.
49
180000
4000
որը բաղկացած է 300 միլիոն ակսոնալ մանրաթելերից:
03:22
But other than that,
50
184000
2000
Սակայն, դա չհաշված
03:24
the two hemispheres are completely separate.
51
186000
4000
երկու կիսագնդերն ամբողջովին առանձին են:
03:28
Because they process information differently,
52
190000
3000
Քանի որ նրանք տեղեկատվությունը տարբեր կերպ են մշակում,
03:31
each of our hemispheres think about different things,
53
193000
3000
մեր կիսագնդերից յուրաքանչյուրը մտածում է տարբեր բաներ,
03:34
they care about different things, and, dare I say,
54
196000
4000
դրանք տարբեր բաների մասին են հոգ տանում և կհամարձակվեմ ասել,
03:38
they have very different personalities.
55
200000
4000
դրանք շատ տարբեր անհատականություն ունեն:
03:43
Excuse me. Thank you. It's been a joy. Assistant: It has been.
56
205000
7000
Ներեցեք: Շնորհակալություն: Սա մի ուրախություն էր: (Օգնական` իսկապես)
03:51
Our right human hemisphere is all about this present moment.
57
213000
4000
Մեր աջ կիսագունդը ներկա պահի վերաբերյալ է:
03:55
It's all about "right here, right now."
58
217000
5000
Դա ամբողջովին «հենց այստեղ, այս պահին» է:
04:00
Our right hemisphere, it thinks in pictures
59
222000
3000
Մեր աջ կիսագունդը մտածում է պատկերներով
04:03
and it learns kinesthetically through the movement of our bodies.
60
225000
4000
այն կինեստատիկ կերպով է սովորում, մեր մարմնի շարժումների միջոցով:
04:07
Information, in the form of energy, streams in simultaneously
61
229000
5000
Տեղեկատվությունը, էներգիայի տեսքով հոսում է միաժամանակ
04:12
through all of our sensory systems
62
234000
2000
մեր բոլոր զգայական համակարգերով,
04:14
and then it explodes into this enormous collage
63
236000
3000
ապա այն բռնկվում է այս հսկայական կոլաժի մեջ,
04:17
of what this present moment looks like,
64
239000
4000
որն ունենում է ներկա պահի տեսքը,
04:21
what this present moment smells like and tastes like,
65
243000
3000
և ներկա պահի հոտը և համը,
04:24
what it feels like and what it sounds like.
66
246000
4000
և թե ինչպես կարելի է այն զգալ և լսել:
04:29
I am an energy-being connected to the energy all around me
67
251000
5000
Ես մի էներգիա եմ, կապված իմ շուրջը գտնվող ողջ էներգիայի հետ,
04:34
through the consciousness of my right hemisphere.
68
256000
3000
իմ աջ կիսագնդի գիտակցության միջոցով:
04:37
We are energy-beings connected to one another
69
259000
4000
Մենք էներգիայի էակներ ենք կապված միմյանց հետ
04:41
through the consciousness of our right hemispheres as one human family.
70
263000
6000
մեր աջ կիսագնդերի գիտակցության միջոցով որպես միասնական մարդկային ընտանիք:
04:47
And right here,
71
269000
2000
Եվ հենց այստեղ,
04:49
right now, we are brothers and sisters on this planet,
72
271000
2000
այս պահին մենք մոլորակի վրա քույր ու եղբայրներ ենք,
04:51
here to make the world a better place.
73
273000
4000
այստեղ ենք երկիրն ավելի լավը դարձնելու համար:
04:55
And in this moment we are perfect, we are whole and we are beautiful.
74
277000
6000
Եվ այս պահին մենք կատարյալ ենք, մենք ամբողջական ենք և գեղեցիկ:
05:02
My left hemisphere -- our left hemisphere -- is a very different place.
75
284000
5000
Իմ ձախ կիսագունդը, մեր ձախ կիսագունդը մի այլ բան է։
05:07
Our left hemisphere thinks linearly and methodically.
76
289000
4000
Մեր ձախ կիսագունդը մտածում է գծային և մեթոդաբար։
05:11
Our left hemisphere
77
293000
2000
Մեր ձախ կիսագունդը վերաբերում է
05:13
is all about the past and it's all about the future.
78
295000
4000
մեր անցյալին և ապագային:
05:17
Our left hemisphere is designed to take that
79
299000
3000
Մեր ձախ կիսագունդը ստեղծված է, որպեսզի
05:20
enormous collage of the present moment and start
80
302000
3000
վերցնի ներկա պահի այդ հսկայական կոլաժը
05:23
picking out details, details and more details about those details.
81
305000
4000
և մանրուքներ, մանրամասներ և նորանոր մանրուքներ նկատել:
05:27
It then categorizes and
82
309000
2000
Ապա այն դրանք դասակարգում է
05:29
organizes all that information, associates it
83
311000
4000
և կազմակերպում ողջ տեղեկատվությունը, կապակցում դրանք
05:33
with everything in the past we've ever learned, and
84
315000
3000
մեր անցյալում սովորած ամեն ինչի հետ
05:36
projects into the future all of our possibilities.
85
318000
3000
և պրոյեկտում մեր ապագայի բոլոր հնարավորությունները:
05:40
And our left hemisphere thinks in language.
86
322000
4000
Եվ մեր ձախ կիսագունդը մտածում է լեզվով:
05:44
It's that ongoing brain chatter that connects me and my
87
326000
3000
Դա մի շարունակական ուղեղային շաղակրատում է, որ կապում է ինձ
05:47
internal world to my external world.
88
329000
4000
և իմ ներքին աշխարհը իմ արտաքին աշխարհի հետ:
05:51
It's that little voice that says to me, "Hey, you gotta remember
89
333000
4000
Դա այն կամաց ձայնն է, որ ասում է ինձ, «Հեյ, դու պետք է հիշես
05:55
to pick up bananas on your way home.
90
337000
3000
բանան գնել տան ճանապարհին:
05:58
I need them in the morning."
91
340000
1000
Այն ինձ պետք է լինելու առավոտյան»:
05:59
It's that calculating intelligence that reminds me
92
341000
3000
Դա այն հաշվարկող մասն է, որ ինձ հիշեցնում է
06:02
when I have to do my laundry. But perhaps most important,
93
344000
3000
երբ ես պետք է լվացք անեմ: Սակայն, ամենակարևորը,
06:05
it's that little voice that says to me,
94
347000
4000
դա այն կամաց ձայնն է, որ ասում է ինձ.
06:09
"I am. I am." And as soon as my left hemisphere says to me "I am,"
95
351000
6000
«Ես եմ: Ես եմ»: Եվ հենց իմ ձախ կիսագունդն ասում է ինձ «Ես եմ»:
06:15
I become separate.
96
357000
3000
Ես դառնում եմ առանձնացված:
06:18
I become a single solid individual, separate from the energy flow
97
360000
4000
Ես դառնում եմ մի եզակի անհատ, որն առանձին է իր շուրջը գտնվող
06:22
around me and separate from you.
98
364000
3000
էներգիայի հոսքից և ձեզանից:
06:25
And this was the portion of my brain that I lost
99
367000
3000
Եվ սա է իմ ուղեղի այն հատվածը, որ ես կորցրեցի
06:28
on the morning of my stroke.
100
370000
2000
իմ կաթվածի առավոտը:
06:30
On the morning of the stroke, I woke up to a
101
372000
4000
Կաթվածի առավոտը ես արթնացա
06:34
pounding pain behind my left eye. And it was the kind of pain --
102
376000
5000
իմ ձախ աչքի մեջ մի սուր ցավով: Դա այնպիսի ցավ էր,
06:39
caustic pain -- that you get when you
103
381000
2000
կիզիչ ցավ, որը լինում է,
06:41
bite into ice cream. And it just gripped me --
104
383000
4000
երբ պաղպաղակ ես կծում: Այդպես այն բռնեց ինձ,
06:45
and then it released me. And then it just gripped me --
105
387000
3000
ապա թողեց: Ապա նորից բռնեց,
06:49
and then it released me. And it was very unusual
106
391000
3000
և բաց թողեց: Դա շատ անսովոր էր, ես երբեք
06:52
for me to ever experience any kind of pain,
107
394000
3000
այդպիսի ցավ չէի զգացել,
06:55
so I thought, "OK, I'll just start my normal routine."
108
397000
2000
և մտածեցի, լավ, սկսեմ իմ նորմալ առօրյան:
06:57
So I got up and I jumped onto my cardio glider,
109
399000
3000
Ես վեր կացա և բարձրացա իմ կարդիո սավառնակի վրա,
07:00
which is a full-body, full-exercise machine.
110
402000
3000
որն ամբողջ մարմնի, ամբողջական վարժությունների սարք է:
07:03
And I'm jamming away on this thing, and I'm realizing
111
405000
4000
Ես մարզվում եմ այս սարքի վրա, և գիտակցում,
07:08
that my hands look like primitive claws grasping
112
410000
4000
որ իմ ձեռքերը կարծես մի պարզունակ ճանկեր լինեն,
07:12
onto the bar. And I thought, "That's very peculiar."
113
414000
3000
որ ձգտում են ձողին: Եվ ես մտածեցի. «շատ յուրօրինակ է»:
07:15
And I looked down at my body and I thought, "Whoa,
114
417000
3000
Եվ նայեցի մարմնիս և մտածեցի, «Յա,
07:18
I'm a weird-looking thing." And it was as though
115
420000
3000
ես ինչ-որ տարօրինակ տեսք ունեմ»: Եվ կարծես
07:21
my consciousness had shifted away from my normal
116
423000
3000
իմ գիտակցությունն առանձնացել էր իրականության
07:24
perception of reality, where I'm the person on the
117
426000
3000
իմ նորմալ ընկալումից, և ես ոչ թե մեկն եմ,
07:27
machine having the experience, to some esoteric space
118
429000
3000
ով սարքի վրա վարժություն է անում, այլ մի մարդ մի խորհրդավոր տարածության մեջ,
07:30
where I'm witnessing myself having this experience.
119
432000
4000
որտեղից նա հետևում է ինքն իրեն վարժություն անելիս։
07:35
And it was all very peculiar, and my headache was
120
437000
2000
Եվ դա շատ յուրօրինակ էր, և իմ գլխացավը
07:37
just getting worse. So I get off the machine,
121
439000
2000
միայն վատթարանում էր: Այսպես ես վեր կացա սարքի վրայից
07:39
and I'm walking across my living room floor, and I
122
441000
3000
և սկսեցի քայլել դեպի հյուրասենյակ
07:42
realize that everything inside of my body has
123
444000
2000
և գիտակցել, որ իմ մարմնի ներսում ամեն ինչ
07:44
slowed way down. And every step is very rigid and
124
446000
5000
դանդաղել է: Եվ յուրաքանչյուր քայլ շատ կտրուկ
07:49
very deliberate. There's no fluidity to my pace,
125
451000
3000
և շատ միտումնավոր է: Իմ տեմպի մեջ հոսունություն չկա,
07:52
and there's this constriction in my area of perceptions,
126
454000
3000
և ընկալումը շատ ջանք է պահանջում,
07:55
so I'm just focused on internal systems.
127
457000
4000
և ես պարզապես կենտրոնանում եմ ներքին համակարգերի վրա:
07:59
And I'm standing in my bathroom getting ready to
128
461000
2000
Ես կանգնած եմ լոգարանում և պատրաստվում եմ
08:01
step into the shower, and I could actually hear the
129
463000
2000
մտնել ցնցուղի տակ և այդ պահին սկսում եմ լսել
08:03
dialogue inside of my body. I heard a little voice
130
465000
3000
իմ մարմնի մեջ տեղի ունեցող մի երկխոսություն: Ես լսում եմ մի կամաց ձայն,
08:06
saying, "OK. You muscles, you gotta contract.
131
468000
3000
որն ասում է. «Լավ: Դուք, մկաններ, պետք է կծկվեք:
08:09
You muscles, you relax."
132
471000
1000
Հիմա, մկաններ, հանգստացեք»:
08:10
And then I lost my balance, and I'm propped up against the wall.
133
472000
3000
Այնուհետև ես կորցնում եմ հավասարակշռությունս ու պատին հենվում:
08:13
And I look down at my arm and I realize
134
475000
4000
Ես նայում եմ թևիս ու հասկանում,
08:17
that I can no longer define the boundaries of my body.
135
479000
4000
որ այլևս չեմ կարող տարբերել իմ մարմնի սահմանները:
08:21
I can't define where I begin and where I end,
136
483000
4000
Ես չեմ կարող սահմանել, թե որտեղ եմ սկսում և որտեղ ավարտվում,
08:25
because the atoms and the molecules of my arm
137
487000
3000
որովհետև թևիս ատոմներն ու մոլեկուլները
08:28
blended with the atoms and molecules of the wall.
138
490000
4000
խառնվել են պատի ատոմների և մոլեկուլների հետ:
08:32
And all I could detect was this energy -- energy.
139
494000
4000
Եվ միակ բանը որ ես կարող եմ տարբերակել` այս էներգիան է:
08:36
And I'm asking myself, "What is wrong with me?
140
498000
2000
Եվ ես հարցնում եմ ինքս ինձ` «Ի՞նչ է հետս պատահել:
08:38
What is going on?" And in that moment, my brain chatter --
141
500000
3000
Ի՞նչ է կատարվում»։ Եվ այդ պահին իմ ուղեղի խոսակցությունը,
08:42
my left hemisphere brain chatter -- went totally silent.
142
504000
3000
իմ ուղեղի ձախ կիսագնդի խոսակցությունն ամբողջովին դադարում է:
08:45
Just like someone took a remote control
143
507000
3000
Կարծես ինչ-որ մեկը վերցրեց հեռակառավարման վահանակը
08:48
and pushed the mute button. Total silence.
144
510000
3000
և միացրեց «լուռ» ռեժիմը: Կատարյալ լռություն:
08:51
And at first I was shocked to find myself
145
513000
3000
Սկզբում ես զարմացել էի, գտնելով ինձ
08:54
inside of a silent mind. But then I was immediately
146
516000
4000
լուռ մտքի մեջ: Սակայն հետո ես միանգամից
08:58
captivated by the magnificence of the energy around me.
147
520000
4000
գերվեցի իմ շուրջը եղած էներգիայի շքեղությամբ:
09:02
And because I could no longer identify
148
524000
4000
Եվ քանի որ ես չէի կարող այլևս տարբերակել
09:06
the boundaries of my body, I felt enormous and expansive.
149
528000
3000
իմ մարմնի սահմանները, ես հսկա և տարածական էի զգում ինձ:
09:09
I felt at one with all the energy that was,
150
531000
4000
Ես զգացի ամբողջ էներգիան
09:13
and it was beautiful there.
151
535000
3000
և ամեն ինչ գեղեցիկ էր:
09:16
Then all of a sudden my left hemisphere comes back
152
538000
2000
Ապա հանկարծակիորեն իմ ձախ կիսագունդը վերադառնում է
09:18
online, and it says to me, "Hey! We got a problem!
153
540000
3000
և ասում է. «Հեյ, մենք խնդիր ունենք:
09:21
We got a problem! We gotta get some help."
154
543000
2000
Մենք խնդիր ունենք, պետք է օգնություն խնդրել»։
09:23
And I'm going, "Ahh! I got a problem.
155
545000
2000
Ես էլ սկսում եմ «Ահ, ես խնդիր ունեմ:
09:25
I got a problem." So it's like, "OK. OK. I got a problem."
156
547000
3000
Ես խնդիր ունեմ»: «Լավ, լավ, խնդիր կա»:
09:28
But then I immediately drifted right back
157
550000
3000
Ապա ես անմիջապես հետ եմ վերադառնում
09:31
out into the consciousness -- and I affectionately
158
553000
3000
դեպի գիտակցություն, և ես քնքշորեն անվանում եմ
09:34
refer to this space as La La Land.
159
556000
3000
այդ վայրը Լա Լա Աշխարհ:
09:38
But it was beautiful there. Imagine what it would
160
560000
2000
Այնտեղ գեղեցիկ էր: Պատկերացրեք, թե ինչ կլիներ,
09:40
be like to be totally disconnected from your brain
161
562000
3000
եթե ամբողջովին անջատվեք ձեր ուղեղի խոսակցությունից,
09:43
chatter that connects you to the external world.
162
565000
3000
որը կապում է ձեզ արտաքին աշխարհի հետ:
09:46
So here I am in this space, and my job -- and any
163
568000
3000
Եվ ահա ես այս տարածության մեջ եմ և իմ գործի հետ կապված
09:49
stress related to my job -- it was gone.
164
571000
3000
ցանկացած սթրես անցել է:
09:52
And I felt lighter in my body. And imagine
165
574000
3000
Եվ ես ինձ ավելի թեթև զգացի իմ մարմնում: Պատկերացրեք
09:55
all of the relationships in the external world and any
166
577000
4000
արտաքին աշխարհի բոլոր հարաբերությունները և ցանկացած
09:59
stressors related to any of those -- they were gone.
167
581000
3000
սթրես հարուցող բան, դրանք բոլորն անցել են:
10:02
And I felt this sense of peacefulness.
168
584000
5000
Եվ ես ունեցա այս հանդարտության զգացմունքը:
10:07
And imagine what it would feel like to lose 37 years of emotional baggage!
169
589000
5000
Եվ պատկերացրեք, ի՞նչ կզգայիք կորցնելով 37 տարվա էմոցիոնալ ծանրությունը։
10:12
(Laughter) Oh! I felt euphoria --
170
594000
5000
(Ծիծաղ) Օհ, ես էյֆորիայի մեջ էի:
10:18
euphoria. It was beautiful.
171
600000
3000
Էյֆորիա: Դա գեղեցիկ էր:
10:21
And then, again, my left hemisphere comes online and it says,
172
603000
2000
Եվ ապա, նորից, իմ ձախ կիսագունդը միանում է և ասում.
10:23
"Hey! You've got to pay attention.
173
605000
2000
«Հեյ, դու պետք է ուշադրություն դարձնես:
10:25
We've got to get help." And I'm thinking, "I got to get help.
174
607000
2000
Մենք օգնության կարիք ունենք»: Ես մտածում եմ. «ես պետք է օգնություն գտնեմ:
10:27
I gotta focus."
175
609000
2000
Ես պետք է կենտրոնանամ»:
10:29
So I get out of the shower and I mechanically
176
611000
2000
Եվ ես դուրս եմ գալիս ցնցուղից և մեքենայաբար
10:31
dress and I'm walking around my apartment,
177
613000
2000
հագնվում եմ և սկսում քայլել իմ բնակարանով,
10:33
and I'm thinking, "I gotta get to work. I gotta get to work.
178
615000
2000
մտածելով. «Պետք է գնամ աշխատանքի: Ես պետք է հասնեմ գործի:
10:35
Can I drive? Can I drive?"
179
617000
3000
Կարո՞ղ եմ արդյոք մեքենա վարել, կարո՞ղ եմ:
10:38
And in that moment my right arm went totally
180
620000
2000
Այդ պահին իմ աջ թևն ամբողջովին
10:40
paralyzed by my side. Then I realized,
181
622000
3000
անզգայանում է: Ես գիտակցում եմ.
10:43
"Oh my gosh! I'm having a stroke! I'm having a stroke!"
182
625000
3000
«Աստվա՛ծ իմ: Ինձ մոտ կաթված է: Ես կաթվածահար եմ:»
10:46
And the next thing my brain says to me is, "Wow!
183
628000
3000
Եվ հաջորդ բանը, որ իմ ուղեղն ասում է ինձ` «Վաու,
10:49
This is so cool." (Laughter) "This is so cool!
184
631000
6000
սա այնքա՛ն հիանալի է:» (Ծիծաղ) «Սա ուղղակի հիասքանչ է:
10:55
How many brain scientists have the opportunity
185
637000
2000
Քանի՞ ուղեղի գիտնականներ են հնարավորություն ունենում
10:57
to study their own brain from the inside out?"
186
639000
3000
իրենց սեփական ուղեղն ուսումնասիրել ներսից»։
11:00
(Laughter)
187
642000
2000
(Ծիծաղ)
11:02
And then it crosses my mind, "But I'm a very busy woman!"
188
644000
4000
Ապա մտքովս անցնում է. «Բայց ախր ես զբաղված կին եմ»։
11:06
(Laughter) "I don't have time for a stroke!"
189
648000
3000
(Ծիծաղ) «Ես կաթված ունենալու ժամանակ չունեմ»։
11:09
So I'm like, "OK, I can't stop the stroke from happening,
190
651000
2000
«Լավ, ես չեմ կարող դադարեցնել կաթվածը,
11:11
so I'll do this for a week or two, and
191
653000
3000
դե մեկ-երկու շաբաթ սրանով կզբաղվեմ,
11:14
then I'll get back to my routine. OK.
192
656000
2000
ապա կվերադառնամ իմ առօրյային: Դե լավ:
11:16
So I gotta call help. I gotta call work."
193
658000
2000
Այսպիսով ես օգնության կարիք ունեմ: Պետք է զանգեմ աշխատավայր»:
11:18
I couldn't remember the number at work,
194
660000
2000
Ես չէի կարող հիշել աշխատանքիս հեռախոսահամարը,
11:20
so I remembered, in my office I had a business card
195
662000
2000
բայց հիշեցի, որ իմ գրասենյակում ես այցեքարտ ունեմ, որի վրա
11:22
with my number on it. So I go into my business room,
196
664000
3000
գրված է իմ համարը: Այսպես, գնում եմ իմ աշխատանքային սենյակ,
11:25
I pull out a three-inch stack of business cards.
197
667000
3000
հանում եմ այցեքարտերի մի 8 սանտիմետրանոց կույտ:
11:28
And I'm looking at the card on top and even though
198
670000
3000
Նայում եմ վերջին այցեքարտին և չնայած նրան,
11:31
I could see clearly in my mind's eye what my business card looked like,
199
673000
4000
որ իմ ուղեղում ես պարզ տեսնում էի, թե իմ այցեքարտն ինչ տեսք ունի,
11:35
I couldn't tell if this
200
677000
2000
ես չեմ կարող ասել, արդյոք
11:37
was my card or not, because all I could see were pixels.
201
679000
3000
այս մեկն իմ քարտն էր, թե ոչ, քանի որ ես միայն պիկսելներ էի տեսնում:
11:40
And the pixels of the words blended
202
682000
2000
Բառերի պիկսելները միախառնված էին
11:42
with the pixels of the background and the pixels of the symbols,
203
684000
3000
ֆոնի պիկսելների և խորհրդանշերի պիկսելների հետ,
11:45
and I just couldn't tell.
204
687000
2000
և ես չէի տարբերում դրանք:
11:47
And then I would wait for what I call a wave of clarity.
205
689000
3000
Ապա ես սպասում էի այսպես կոչված պարզության ալիքին:
11:50
And in that moment, I would be able to
206
692000
3000
Երբ ես կկարողանայի
11:53
reattach to normal reality and I could tell
207
695000
3000
վերադառնալ իմ նորմալ իրականությանը և ասել
11:56
that's not the card ... that's not the card ... that's not the card.
208
698000
2000
այդ այցեքարտը չէ, այդ մեկը չէ, այդ մեկը չէ...
11:58
It took me 45 minutes to get one inch down
209
700000
4000
45 րոպե տևեց մինչ ես մի քանի տասնյակ այցեքարտ նայեցի
12:02
inside of that stack of cards.
210
704000
2000
այդ կույտի միջից:
12:05
In the meantime, for 45 minutes, the hemorrhage is
211
707000
2000
Միևնույն ժամանակ, 45 րոպեի ընթացքում, արունահոսությունը
12:07
getting bigger in my left hemisphere.
212
709000
2000
իմ ձախ կիսագնդում շատանում է:
12:09
I do not understand numbers, I do not understand the telephone,
213
711000
3000
Ես չեմ հասկանում թվերը: Ես չեմ հասկանում հեռախոսը,
12:12
but it's the only plan I have.
214
714000
2000
սակայն դա իմ միակ պլանն է:
12:14
So I take the phone pad and I put it right here. I take the business card,
215
716000
3000
Այսպես, ես վերցնում եմ հեռախոսը, դնում այստեղ: Վերցնում այցեքարտը,
12:17
I put it right here, and
216
719000
2000
դնում այստեղ, և
12:19
I'm matching the shape of the squiggles on the card
217
721000
4000
ես համեմատում եմ քարտի վրայի նշանները
12:23
to the shape of the squiggles on the phone pad.
218
725000
3000
հեռախոսի վրայի նշանների հետ:
12:26
But then I would drift back out into La La Land,
219
728000
3000
Ապա ես սողում էի դեպի Լա Լա Աշխարհ,
12:29
and not remember when I came back if I'd already
220
731000
3000
և վերադառնում հետ չհիշելով, թե արդյոք ես արդեն
12:32
dialed those numbers.
221
734000
1000
հավաքել եմ այդ թվերը, թե ոչ:
12:33
So I had to wield my paralyzed arm like a stump
222
735000
4000
Ես ստիպված էի կառավարել իմ անզգայացած թևը, որը կարծես պրոտեզ լիներ,
12:37
and cover the numbers as I went along and pushed
223
739000
3000
և ծածկել թվերը, երբ դրանք հավաքում էի,
12:40
them, so that as I would come back to normal
224
742000
3000
որպեսզի երբ վերադառնամ նորմալ իրականությանը,
12:43
reality, I'd be able to tell, "Yes, I've already dialed that number."
225
745000
5000
կարողանամ ասել. «Այո, ես արդեն հավաքել եմ այդ համարը»:
12:48
Eventually, the whole number gets dialed
226
750000
2000
Վերջապես, հավաքում եմ ամբողջ համարը,
12:50
and I'm listening to the phone, and
227
752000
2000
ես գծի վրա եմ,
12:52
my colleague picks up the phone and he says to me,
228
754000
3000
իմ գործընկերը վերցնում է հեռախոսը և ասում ինձ.
12:56
"Woo woo woo woo." (Laughter) And I think to myself,
229
758000
5000
«Ու, ու, ու ու» (Ծիծաղ) Եվ ես մտածում եմ,
13:01
"Oh my gosh, he sounds like a Golden Retriever!"
230
763000
6000
«Աստված իմ, նա կարծես Գոլդեն ռետրիվեր տեսակի շուն լինի»,
13:08
And so I say to him -- clear in my mind, I say to him:
231
770000
2000
Եվ ես ասում եմ նրան, պարզ կերպով իմ ուղեղում.
13:10
"This is Jill! I need help!"
232
772000
2000
«Սա Ջիլն է, ես օգնության կարիք ունեմ»։
13:13
And what comes out of my voice is, "Woo woo woo woo woo."
233
775000
3000
Իսկ իմ ձայնը նորից «Ու ու ու ու ու» է ասում:
13:16
I'm thinking, "Oh my gosh, I sound like a Golden Retriever."
234
778000
2000
Մտածում եմ. «Աստված իմ, ես Գոլդեն ռետրիվերի պես եմ հնչում»:
13:18
So I couldn't know -- I didn't know that
235
780000
3000
Այսպես, ես չգիտեի,
13:21
I couldn't speak or understand language until I tried.
236
783000
3000
որ ես ի վիճակի չէի խոսել կամ հասկանալ լեզու, մինչ չփորձեցի անել դա:
13:24
So he recognizes that I need help and he gets me help.
237
786000
3000
Գործւնկերս հասկանում է, որ ես օգնության կարիք ունեմ և օգնության գալիս:
13:27
And a little while later, I am riding in an
238
789000
4000
Մի փոքր ժամանակ անց ես շտապ օգնության մեքենայի մեջ եմ,
13:31
ambulance from one hospital across Boston to [Massachusetts] General Hospital.
239
793000
4000
Բոստոնի մի հիվանդանոցից մինչ Մասաչուսեթսի ընդհանուր հիվանդանոց:
13:35
And I curl up into a little fetal ball.
240
797000
2000
Եվ ես կուչ եմ գալիս էմբրիոնի պես:
13:37
And just like a balloon with the last bit of air,
241
799000
7000
Եվ կարծես մի փուչիկ, որի մեջ օդի վերջին մասն է
13:44
just, just right out of the balloon,
242
806000
3000
հանկարծ դուրս գալիս,
13:47
I just felt my energy lift and just -- I felt my spirit surrender.
243
809000
4000
այդպես ես զգացի նույն բանը.. զգացի իմ հոգու հանձնվելը:
13:51
And in that moment, I knew that I
244
813000
6000
Եվ այդ պահին ես գիտակցեցի, որ այևս
13:57
was no longer the choreographer of my life.
245
819000
3000
ես չեմ իմ կյանքի ռեժիսորը:
14:00
And either the doctors rescue my body and give me a
246
822000
3000
Եվ կամ բժիշկները կփրկեն իմ մարմինը
14:03
second chance at life, or this was perhaps
247
825000
3000
և կյանքի երկրորդ հնարավորություն կտան, կամ էլ գուցե
14:06
my moment of transition.
248
828000
2000
սա անցումային պահ է:
14:13
When I woke later that afternoon, I was shocked
249
835000
4000
Երբ այդ օրը ես արթնացա, ես ցնցված էի,
14:17
to discover that I was still alive. When I felt my spirit surrender,
250
839000
5000
հայտնաբերելով, որ դեռևս ողջ եմ: Երբ ես զգացի իմ հոգու հանձնվելը,
14:22
I said goodbye to my life.
251
844000
3000
ես հրաժեշտ տվեցի իմ կյանքին:
14:25
And my mind was now suspended between two very
252
847000
4000
Եվ իմ միտքը կախված էր երկու շատ հակառակ
14:29
opposite planes of reality. Stimulation coming in
253
851000
4000
իրականության օդանավերի միջև: Գրգիռները, որոնք
14:33
through my sensory systems felt like pure pain.
254
855000
3000
անցնում էին իմ զգայական համակարգով կարծես միայն ցավոտ էին:
14:37
Light burned my brain like wildfire, and sounds
255
859000
4000
Լույսն այրում էի ուղեղս խարույկի պես, և ձայները
14:41
were so loud and chaotic that I could not pick a
256
863000
4000
այնքան բարձր և քաոսային էին, որ ես չէի կարողանում
14:45
voice out from the background noise,
257
867000
4000
առանձնացնել ձայները ֆոնային աղմուկից,
14:49
and I just wanted to escape. Because I could not identify the
258
871000
4000
և ուղղակի ցանկանում էի փախչել: Քանի որ ես չէի կարող հասկանալ
14:53
position of my body in space, I felt enormous and expansive,
259
875000
5000
տարածության մեջ իմ մարմնի դիրքը, ես հսկայական և մեծ էի զգում ինձ,
14:58
like a genie just liberated from her bottle.
260
880000
4000
կարծես շշից ազատագրված ջին լինեի:
15:03
And my spirit soared free, like a great whale
261
885000
5000
Եվ իմ հոգին ազատ ճախրում էր, կարծես մի մեծ կետ,
15:08
gliding through the sea of silent euphoria.
262
890000
5000
որը լողում է հանդարտ էյֆորիայի ծովում:
15:14
Nirvana. I found Nirvana. And I remember thinking,
263
896000
8000
Նիրվանա: Ես հասա նիրվանայի: Եվ ես հիշում եմ, որ մտածում էի,
15:22
there's no way I would ever be able to squeeze
264
904000
3000
որ անհնար կլինի երբևիցե կարողանալ ետ ճզմել
15:25
the enormousness of myself back inside this tiny little body.
265
907000
5000
իմ հսկայական չափերը իմ փոքրիկ մարմմի մեջ:
15:32
But then I realized, "But I'm still alive! I'm still alive,
266
914000
4000
Ապա ես գիտակցեցի. «Ախր ես դեռևս ողջ եմ: Ես դեռ ողջ եմ
15:36
and I have found Nirvana. And if I have
267
918000
4000
և ես հասել եմ նիրվանայի: Եվ եթե ես հասել եմ
15:40
found Nirvana and I'm still alive, then everyone
268
922000
3000
նիրվանայի և դեռևս ողջ եմ, ապա բոլորը
15:43
who is alive can find Nirvana." And I pictured a world
269
925000
7000
ովքեր ողջ են, կարող են հասնել նիրվանայի»: Ես պատկերացրեցի աշխարհը
15:50
filled with beautiful, peaceful, compassionate,
270
932000
4000
լցված գեղեցիկ, խաղաղ, կարեկցող,
15:54
loving people who knew that they could come to
271
936000
3000
սիրող մարդկանցով, ովքեր գիտեն, որ նրանք կարող են վերադառնալ
15:57
this space at any time. And that they could
272
939000
4000
այս տարածություն երբ ցանկանան: Եվ նրանք կարող են
16:01
purposely choose to step to the right of their
273
943000
4000
միտումնավոր ընտրել մտնել նրանց ձախ կիսագունդ
16:05
left hemispheres and find this peace. And then
274
947000
5000
և գտնել այս խաղաղությունը: Եվ ապա,
16:10
I realized what a tremendous gift this experience
275
952000
4000
ես գիտակցեցի, թե ինչպիսի հրաշալի պարգև էր այս փորձառությունը,
16:14
could be, what a stroke of insight this could be
276
956000
4000
ինչպիսի պայծառության զեղում կարող էր սա լինել, այն մասին,
16:19
to how we live our lives. And it motivated me to recover.
277
961000
9000
թե ինչպես ենք մենք ապրում մեր կյանքը: Եվ դա ինձ դրդեց, որ ես ապաքինվեմ։
16:28
Two and a half weeks after the hemorrhage, the
278
970000
3000
Արունահոսությունից երկուսուկես շաբաթ անց,
16:31
surgeons went in and they removed a blood clot
279
973000
2000
վիրաբույժները հեռացրեցին արյան գունդը,
16:33
the size of a golf ball that was pushing on my language centers.
280
975000
3000
որը գոլֆի գնդակի չափի էր և ճնշում էր իմ լեզվային կենտրոնները:
16:36
Here I am with my mama,
281
978000
2000
Այստեղ ես իմ մայրիկի հետ եմ,
16:38
who is a true angel in my life. It took me eight years to completely recover.
282
980000
8000
ով իմ կյանքի իրական հրեշտակն է: Ութ տարի պահանջվեց, որպեսզի ես ամբողջովին ապաքինվեմ:
16:47
So who are we? We are the life-force power of the universe,
283
989000
5000
Այսպիսով, ովքե՞ր ենք մենք: Մենք տիեզերքի կենսական ուժն ենք,
16:52
with manual dexterity and two cognitive minds.
284
994000
5000
ձեռքերի ճարպկությամբ և երկու ճանաչողական մտքերով:
16:57
And we have the power to choose, moment by moment,
285
999000
4000
Եվ մենք ունակ ենք ընտրելու, յուրաքանչյուր պահ,
17:01
who and how we want to be in the world.
286
1003000
4000
թե ինչ ենք մենք ուզում հանդիսանալ այս աշխարհում:
17:06
Right here, right now, I can step into the
287
1008000
2000
Հենց այստեղ, հենց հիմա, ես կարող եմ մուտք գործել
17:08
consciousness of my right hemisphere, where we are.
288
1010000
4000
դեպի իմ աջ կիսագնդի գիտակցություն, որտեղ մենք ենք գտնվում:
17:12
I am the life-force power of the universe.
289
1014000
4000
Ես տիեզերքի կենսական ուժն եմ:
17:16
I am the life-force power of the 50 trillion beautiful
290
1018000
3000
Ես իմ մարմինը կազմող 50 տրիլիոն գեղեցիկ մոլեկուլյար հանճարները
17:19
molecular geniuses that make up my form, at one with all that is.
291
1021000
5000
կառավարող կենսական ուժն եմ։
17:25
Or, I can choose to step into the consciousness of
292
1027000
3000
Կամ, ես կարող եմ ընտրել մուտք գործել դեպի իմ ձախ կիսագնդի
17:28
my left hemisphere, where I become a single individual,
293
1030000
4000
գիտակցություն, որտեղ ես դառնում եմ անհատ,
17:32
a solid. Separate from the flow,
294
1034000
3000
ամբողջական մաս: Առանձնացված հոսքից,
17:36
separate from you. I am Dr. Jill Bolte Taylor:
295
1038000
3000
առանձնացված ձեզանից: Ես Դոկտոր Ջիլ Բոլթի Թեյլորն եմ`
17:39
intellectual, neuroanatomist. These are the "we" inside of me.
296
1041000
7000
մտավորական, նեյրոանատոմիկ: Սա են իմ «մենք»-երը:
17:50
Which would you choose? Which do you choose? And when?
297
1052000
7000
Ո՞ր մեկը դուք կընտրեիք: Ո՞րն եք ընտրում: Եվ ե՞րբ:
17:59
I believe that the more time we spend
298
1061000
4000
Ես կարծում եմ, որ որքան շատ ժամանակ մենք ծախսում ենք
18:03
choosing to run the deep inner-peace circuitry
299
1065000
3000
ընտրելով մեր ձախ կիսագնդերի ներքին խաղաղությունը,
18:06
of our right hemispheres, the more peace we will
300
1068000
3000
այնքան ավելի շատ խաղաղություն
18:09
project into the world, and the more peaceful our planet will be.
301
1071000
4000
մենք կհաղորդենք աշխարհին, և այնքան ավելի խաղաղ կդառնա մեր մոլորակը:
18:13
And I thought that was an idea worth spreading.
302
1075000
5000
Եվ ես մտածեցի, սա մի միտք էր՝ արժանի տարածման։
ABOUT THE SPEAKER
Jill Bolte Taylor - NeuroanatomistBrain researcher Jill Bolte Taylor studied her own stroke as it happened -- and has become a powerful voice for brain recovery.
Why you should listen
One morning, a blood vessel in Jill Bolte Taylor's brain exploded. As a brain scientist, she realized she had a ringside seat to her own stroke. She watched as her brain functions shut down one by one: motion, speech, memory, self-awareness ...
Amazed to find herself alive, Taylor spent eight years recovering her ability to think, walk and talk. She has become a spokesperson for stroke recovery and for the possibility of coming back from brain injury stronger than before. In her case, although the stroke damaged the left side of her brain, her recovery unleashed a torrent of creative energy from her right. From her home base in Indiana, she now travels the country on behalf of the Harvard Brain Bank as the "Singin' Scientist."
Jill Bolte Taylor | Speaker | TED.com