TED2008
Jill Bolte Taylor: My stroke of insight
Jill Bolte Taylor: Njohja e vetëvetës përmes sulmit në tru
Filmed:
Readability: 3.7
26,359,883 views
Jill Bolte Taylor-it ju dha një mundësi studimi shkencor që pak studiues të trurit do ta dëshironin: pati një sulm të rëndë në tru, dhe mundi të vrojtonte se si funksionet e trurit të saj: lëvizja, të folurit, vetëdija iu fikën një nga një. Një histori mahnitëse.
Jill Bolte Taylor - Neuroanatomist
Brain researcher Jill Bolte Taylor studied her own stroke as it happened -- and has become a powerful voice for brain recovery. Full bio
Brain researcher Jill Bolte Taylor studied her own stroke as it happened -- and has become a powerful voice for brain recovery. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:18
I grew up to study the brain
0
0
3000
U rrita duke studiuar trurin
00:21
because I have a brother who has been diagnosed with a brain disorder:
1
3000
4000
sepse kam një vëlla që është diagnostikuar me një sëmundje të trurit:
00:25
schizophrenia. And as a sister
2
7000
2000
shizofrenia. Dhe si motër,
00:27
and later, as a scientist, I wanted to understand, why
3
9000
4000
e më vonë edhe si shkencëtare, doja të kuptoja përse
00:31
is it that I can take my dreams, I can connect
4
13000
3000
unë mundem t'i lidh ëndërrat e mia
00:34
them to my reality, and I can make my dreams come true?
5
16000
3000
me realitetin tim, dhe të njëjtat ti kthej në realitet.
00:37
What is it about my brother's brain and
6
19000
4000
Çfarë ka truri i vëllaut tim dhe
00:41
his schizophrenia that he cannot connect his
7
23000
3000
shizofrenia e tij që ai nuk mund të lidhë
00:44
dreams to a common and shared reality, so they
8
26000
4000
ëndërrat e tija me një realitet të përbashkët dhe të pergjithshëm
00:48
instead become delusion?
9
30000
2000
por në fakt ato kthehen në deluzione?
00:51
So I dedicated my career to research into the
10
33000
2000
Prandaj ia dedikova karrierën time, kërkimeve shkencore mbi
00:53
severe mental illnesses. And I moved from my home state
11
35000
3000
sëmundjet e rënda mendore. Dhe u shpërngula nga shteti im
00:56
of Indiana to Boston, where I was working in
12
38000
3000
i Indianës në Boston, ku po punoja në
00:59
the lab of Dr. Francine Benes, in the Harvard
13
41000
3000
laboratorin e Dr. Francine Benes,
01:02
Department of Psychiatry. And in the lab, we were asking the question,
14
44000
6000
në Departamentin e Psikiatrisë në Harvard. Dhe tek laboratori, ne po bënim pyetje si
01:08
"What are the biological differences between the brains of individuals
15
50000
5000
"Cilat janë dallimet biologjike midis trurëve të individëve
01:13
who would be diagnosed as normal control,
16
55000
2000
që diagnostikohen si grupe kontrolli normale,
01:15
as compared with the brains of individuals diagnosed with
17
57000
3000
në krahasim me trurët e individëve të diagnostikuar me
01:18
schizophrenia, schizoaffective or bipolar disorder?"
18
60000
5000
shizofreni, çrregullime shizo-afektive ose bipolare?
01:23
So we were essentially mapping the microcircuitry
19
65000
3000
Pra, në thelb, po ndërtonim një hartë të mikroqarqeve
01:26
of the brain: which cells are communicating with
20
68000
3000
të trurit: cila qeliza komunikonin me
01:29
which cells, with which chemicals, and then in
21
71000
3000
cilat dhe nëpërmjet cilave lëndë kimike, dhe
01:32
what quantities of those chemicals?
22
74000
3000
në çfarë sasie të këtyre lëndëve kimike?
01:35
So there was a lot of meaning in my life because I was performing
23
77000
4000
Prandaj jeta ime kishte shumë kuptim sepse po merresha
01:39
this type of research during the day.
24
81000
3000
me këto lloj kërkimesh gjatë ditës.
01:42
But then in the evenings and on the weekends,
25
84000
3000
Por pastaj mbrëmjeve dhe në fundjava,
01:45
I traveled as an advocate for NAMI, the National Alliance on Mental Illness.
26
87000
5000
udhëtoja si një mbështetëse për AKSM, Aleancën Kombëtare për Sëmundjet Mendore.
01:50
But on the morning of December 10, 1996, I woke up
27
92000
3000
Por në mëngjesin e 10 Dhjetorit 1996, u zgjova
01:53
to discover that I had a brain disorder of my own.
28
95000
4000
dhe zbulova që truri im kishte një çrregullim të vetin.
01:57
A blood vessel exploded in the left half of my brain.
29
99000
4000
Një enë gjaku shpërtheu në hemisferën e majtë të trurit tim.
02:01
And in the course of four hours,
30
103000
2000
Dhe gjatë katër orëve në viijm,
02:03
I watched my brain completely deteriorate in its ability to
31
105000
5000
vështrova se si truri im e humbi totalisht aftësinë e
02:08
process all information. On the morning of the hemorrhage,
32
110000
4000
procesimit të të gjitha informatave. Në mëngjesin e hemorragjisë,
02:12
I could not walk, talk, read, write or recall any of my life.
33
114000
6000
nuk mund të ecja, flisja, lexoja, apo të kujtoja diçka mbi jetën time.
02:18
I essentially became an infant in a woman's body.
34
120000
4000
Në thelb, u bëra një bebe në trupin e një gruaje.
02:23
If you've ever seen a human brain,
35
125000
3000
Nëse ju bie rasti të shihni një tru njeriu,
02:26
it's obvious that the two hemispheres are completely separate from one another.
36
128000
3000
është e qartë që të dy hemisferat janë komplet të ndara nga njëra-tjetra.
02:29
And I have brought for you a real human brain.
37
131000
6000
Dhe unë ju kam sjellë një tru të vërtetë njeriu.
02:38
So this is a real human brain.
38
140000
7000
Ky pra është një tru i vërtetë njeriu.
02:46
This is the front of the brain,
39
148000
2000
Kjo është pjesa e përparme e trurit,
02:48
the back of brain with the spinal cord hanging down,
40
150000
4000
pjesa e pasme me palcën kurrizore që varet poshtë,
02:52
and this is how it would be positioned inside of my head.
41
154000
4000
dhe kështu do të qendronte brenda kokës sime.
02:56
And when you look at the brain, it's obvious that
42
158000
2000
Dhe kur e shikoni trurin, është e qartë që
02:58
the two cerebral cortices are completely separate from one another.
43
160000
5000
dy kortekset celebrale janë totalisht të ndara njëra nga tjetra.
03:04
For those of you who understand computers,
44
166000
2000
Për ata nga ju që marrin vesh nga kompjuterat,
03:06
our right hemisphere functions like a parallel processor,
45
168000
3000
hemisfera jonë funksionon si një procesor paralel,
03:09
while our left hemisphere functions like a serial processor.
46
171000
4000
kurse hemisfera jonë e majtë funksionon si një procesor i lidhur në seri.
03:13
The two hemispheres do communicate with one another
47
175000
3000
Të dy hemisferat komunikojnë me njëra-tjetrën
03:16
through the corpus collosum,
48
178000
2000
nëpërmjet urës ndërlidhëse (corpus callosum),
03:18
which is made up of some 300 million axonal fibers.
49
180000
4000
që përbëhet nga rreth 300 milionë fijesh nervore.
03:22
But other than that,
50
184000
2000
Mirëpo, përveç kësaj,
03:24
the two hemispheres are completely separate.
51
186000
4000
të dyja hemisferat janë të ndara nga njëra-tjetra.
03:28
Because they process information differently,
52
190000
3000
Meqënëse ato e procesojnë informacionin ndryshe,
03:31
each of our hemispheres think about different things,
53
193000
3000
secila nga hemisferat tona mendon për gjëra të ndryshme,
03:34
they care about different things, and, dare I say,
54
196000
4000
ato kujdesen për gjëra të ndryshme, dhe, guxoj ta them,
03:38
they have very different personalities.
55
200000
4000
kanë personalitete të ndryshme.
03:43
Excuse me. Thank you. It's been a joy. Assistant: It has been.
56
205000
7000
Më falni. Falemnderit. Ishte kënaqësi! (Ndihmësi: Me të vërtetë ishte.)
03:51
Our right human hemisphere is all about this present moment.
57
213000
4000
Hemisfera jonë e djathtë përqendrohet vetëm tek e tashmja.
03:55
It's all about "right here, right now."
58
217000
5000
Eshtë e gjitha për "këtu, tani."
04:00
Our right hemisphere, it thinks in pictures
59
222000
3000
Hemisfera jonë e djathtë mendon përmes imazheve
04:03
and it learns kinesthetically through the movement of our bodies.
60
225000
4000
dhe mëson në mënyrë kinestetike përmes lëvizjeve të trurit tonë.
04:07
Information, in the form of energy, streams in simultaneously
61
229000
5000
Informacioni, në formën e energjisë, rrjedh në të njëjtën kohë
04:12
through all of our sensory systems
62
234000
2000
përmes tërë sistemit tonë të ndjesive
04:14
and then it explodes into this enormous collage
63
236000
3000
dhe pastaj shpërthen në një kolazh masiv
04:17
of what this present moment looks like,
64
239000
4000
duke na treguar se si ky moment duket,
04:21
what this present moment smells like and tastes like,
65
243000
3000
çfarë shije dhe arome ka ky moment në të tashmen,
04:24
what it feels like and what it sounds like.
66
246000
4000
si ndihet dhe çfarë zhurme bën.
04:29
I am an energy-being connected to the energy all around me
67
251000
5000
Unë jam një qënie energjie e lidhur me të gjithë energjinë rreth meje
04:34
through the consciousness of my right hemisphere.
68
256000
3000
përmes vetëdijes së hemisferës sime të djathtë.
04:37
We are energy-beings connected to one another
69
259000
4000
Ne jemi qënie njerëzore të lidhura me njëra tjetrën
04:41
through the consciousness of our right hemispheres as one human family.
70
263000
6000
nëpërmjet vetëdijes së hemisferës së djathtë të trurit tonë si një familje njerëzore.
04:47
And right here,
71
269000
2000
Dhe ja këtu,
04:49
right now, we are brothers and sisters on this planet,
72
271000
2000
në këtë moment, ne jemi vëllezër dhe motra në këtë planet,
04:51
here to make the world a better place.
73
273000
4000
për ta bërë këtë botë një vend më të mirë.
04:55
And in this moment we are perfect, we are whole and we are beautiful.
74
277000
6000
Dhe në këtë moment ne jemi perfekt, jemi të plotë dhe të bukur.
05:02
My left hemisphere -- our left hemisphere -- is a very different place.
75
284000
5000
Hemisfera ime e majtë - hemisfera jonë e majtë - është një vend totalisht tjetër.
05:07
Our left hemisphere thinks linearly and methodically.
76
289000
4000
Ajo mendon në mënyrë lineare dhe metodike.
05:11
Our left hemisphere
77
293000
2000
Hemisfera jonë e majtë
05:13
is all about the past and it's all about the future.
78
295000
4000
përqendrohet tek e kaluara dhe tek e ardhmja.
05:17
Our left hemisphere is designed to take that
79
299000
3000
Hemisfera jonë e majtë është dizenjuar për të marrë
05:20
enormous collage of the present moment and start
80
302000
3000
këtë kolazh masiv të momentit të tanishëm dhe të filloj
05:23
picking out details, details and more details about those details.
81
305000
4000
të përzgjedhë detajet, detajet e detajeve dhe imtësitë e tyre
05:27
It then categorizes and
82
309000
2000
pastaj i kategorizon dhe
05:29
organizes all that information, associates it
83
311000
4000
organizon tërë atë informatë, dhe e ndërlidh me
05:33
with everything in the past we've ever learned, and
84
315000
3000
gjithcka në të kaluarën që kemi mësuar ndonjëhere, dhe
05:36
projects into the future all of our possibilities.
85
318000
3000
parashikon në të ardhmen, të gjitha mundësitë tona.
05:40
And our left hemisphere thinks in language.
86
322000
4000
Dhe hemisfera jonë e majtë mendon në trajtë gjuhësore.
05:44
It's that ongoing brain chatter that connects me and my
87
326000
3000
Është ajo biseda e vazhdueshme e trurit që lidh botën time
05:47
internal world to my external world.
88
329000
4000
të brendshme me botën time të jashtme.
05:51
It's that little voice that says to me, "Hey, you gotta remember
89
333000
4000
Eshte ai zeri i vogel qe me thote, "Hej, mos harro
05:55
to pick up bananas on your way home.
90
337000
3000
të blesh banane rrugës për në shtëpi.
05:58
I need them in the morning."
91
340000
1000
Me duhen në mëngjes."
05:59
It's that calculating intelligence that reminds me
92
341000
3000
Është ajo inteligjenca përllogaritëse që më kujton
06:02
when I have to do my laundry. But perhaps most important,
93
344000
3000
kur duhet të laj rrobat. Por, mbase më e rëndësishmja,
06:05
it's that little voice that says to me,
94
347000
4000
është ai zëri i vogël që më thotë,
06:09
"I am. I am." And as soon as my left hemisphere says to me "I am,"
95
351000
6000
"Unë jam. Unë jam." Dhe menjëherë sapo hemisfera im e majtë me thotë "Unë jam,"
06:15
I become separate.
96
357000
3000
Unë ndahem.
06:18
I become a single solid individual, separate from the energy flow
97
360000
4000
Bëhem nje individ i vetem dhe i plote, i veçuar nga rrjedha e energjisë
06:22
around me and separate from you.
98
364000
3000
rreth meje dhe vecmas ndaj juve.
06:25
And this was the portion of my brain that I lost
99
367000
3000
Dhe kjo ishte pjesa e trurit tim që unë humba
06:28
on the morning of my stroke.
100
370000
2000
në mëngjesin kur pësova gjakderdhjen trurore.
06:30
On the morning of the stroke, I woke up to a
101
372000
4000
Në atë mengjes, unë u zgjova nga një
06:34
pounding pain behind my left eye. And it was the kind of pain --
102
376000
5000
dhimbje e fortë pas syrit tim të majtë. Dhe ishte ajo lloj dhimbjeje--
06:39
caustic pain -- that you get when you
103
381000
2000
dhimbje therese -- qe te shkaktohet kur
06:41
bite into ice cream. And it just gripped me --
104
383000
4000
kafshon akullore. Dhe më kapte --
06:45
and then it released me. And then it just gripped me --
105
387000
3000
dhe me lëshonte. Dhe pastaj më kapte përsëri--
06:49
and then it released me. And it was very unusual
106
391000
3000
dhe më lëshonte. Ishte shumë e pazakonshme
06:52
for me to ever experience any kind of pain,
107
394000
3000
për mua të ndjeja dhimbje të çfardo lloji,
06:55
so I thought, "OK, I'll just start my normal routine."
108
397000
2000
prandaj mendova, dakort, po filloj me rutinën time normale.
06:57
So I got up and I jumped onto my cardio glider,
109
399000
3000
prandaj u ngrita dhe hipa tek tapeti im per ushtrimet kardio,
07:00
which is a full-body, full-exercise machine.
110
402000
3000
që është një makinë që ushtron të gjithë trupin,
07:03
And I'm jamming away on this thing, and I'm realizing
111
405000
4000
Dhe po vazhdoja ushtrimin tek makina, kur e kuptova
07:08
that my hands look like primitive claws grasping
112
410000
4000
që duart e mia duken si kthetra primitive që po shtrëngonin fort
07:12
onto the bar. And I thought, "That's very peculiar."
113
414000
3000
dorëzat. Dhe mendova, "kjo është shumë e çuditshme."
07:15
And I looked down at my body and I thought, "Whoa,
114
417000
3000
Dhe pastaj pashë trupin tim dhe mendova, "Uau,
07:18
I'm a weird-looking thing." And it was as though
115
420000
3000
dukem shume e çuditshme." Dhe ishte sikur
07:21
my consciousness had shifted away from my normal
116
423000
3000
vetëdija ime ishte transferuar nga perceptimi im
07:24
perception of reality, where I'm the person on the
117
426000
3000
normal i realitet, kur unë jam personi
07:27
machine having the experience, to some esoteric space
118
429000
3000
duke patur nje eksperiencë në këtë paisje, drejt një hapësire ezoterike
07:30
where I'm witnessing myself having this experience.
119
432000
4000
ku unë isha dëshmitare e vetës sime që po kalonte këtë eksperiencë.
07:35
And it was all very peculiar, and my headache was
120
437000
2000
Dhe gjithcka ishte tepër e veçant, kurse dhimbja ime e kokes
07:37
just getting worse. So I get off the machine,
121
439000
2000
sa vinte e përkeqësohej. Prandaj zbrita nga makina,
07:39
and I'm walking across my living room floor, and I
122
441000
3000
dhe po kaloja nga njëra anë e dhomës se ndenjës tek tjetra, dhe po
07:42
realize that everything inside of my body has
123
444000
2000
kuptoj që gjithçka brenda trupit tim
07:44
slowed way down. And every step is very rigid and
124
446000
5000
ishte ngadalësuar shumë. Dhe çdo hap ishte shume i ngurtë dhe
07:49
very deliberate. There's no fluidity to my pace,
125
451000
3000
shumë i matur. Nuk kishte asnjë rrjedhshmëri të lëvizjeve të mia,
07:52
and there's this constriction in my area of perceptions,
126
454000
3000
dhe kisha një shtrëngim në hapësirën time të përceptimeve,
07:55
so I'm just focused on internal systems.
127
457000
4000
dhe isha e fokusuar vetëm në sistemet e mia të brendshme.
07:59
And I'm standing in my bathroom getting ready to
128
461000
2000
Dhe po rrija në banjë duke u përgatitur për tu
08:01
step into the shower, and I could actually hear the
129
463000
2000
futur në dush, mund të dëgjoja
08:03
dialogue inside of my body. I heard a little voice
130
465000
3000
dialogun brenda trupit tim. Dëgjova një zë të vogël
08:06
saying, "OK. You muscles, you gotta contract.
131
468000
3000
që tha, "OK. Ju muskuj tani, duhet te kontraktoheni.
08:09
You muscles, you relax."
132
471000
1000
Ju muskujt e tjerë, çlodhuni."
08:10
And then I lost my balance, and I'm propped up against the wall.
133
472000
3000
Dhe pastaj humba ekuilibrin, dhe u mbështeta në mur.
08:13
And I look down at my arm and I realize
134
475000
4000
Pashë poshtë nga krahu im dhe e kuptova që
08:17
that I can no longer define the boundaries of my body.
135
479000
4000
nuk munda më ti përcaktoja kufijtë e trupit tim.
08:21
I can't define where I begin and where I end,
136
483000
4000
Nuk mundja t'a përkufizoja dot ku filloja dhe ku mbaroja,
08:25
because the atoms and the molecules of my arm
137
487000
3000
sepse atomet dhe molekulat e krahut tim
08:28
blended with the atoms and molecules of the wall.
138
490000
4000
u përzien me atomet dhe molekulat e murit.
08:32
And all I could detect was this energy -- energy.
139
494000
4000
Dhe gjithçka që mund të ndjeja ishte një energji -- energji.
08:36
And I'm asking myself, "What is wrong with me?
140
498000
2000
Dhe po pyesja veten, "Çfarë nuk shkon me mua?"
08:38
What is going on?" And in that moment, my brain chatter --
141
500000
3000
Çfarë po ndodh?" Dhe në atë moment, gumëzhima e trurit tim --
08:42
my left hemisphere brain chatter -- went totally silent.
142
504000
3000
ajo gumëzhima e hemisferës sime të majtë -- ra në qetësi totale.
08:45
Just like someone took a remote control
143
507000
3000
Tamam sikur dikush të kishte marrë një telekomandë
08:48
and pushed the mute button. Total silence.
144
510000
3000
dhe të kishte shypur butonin MUTE(PA ZË). Qetësi totale.
08:51
And at first I was shocked to find myself
145
513000
3000
Dhe në fillim u trondita kur u gjenda
08:54
inside of a silent mind. But then I was immediately
146
516000
4000
brenda një mendjeje të qetë. Por pastaj menjëherë
08:58
captivated by the magnificence of the energy around me.
147
520000
4000
më tërhoqi madhështia e energjisë rreth meje.
09:02
And because I could no longer identify
148
524000
4000
Dhe meqë nuk mund të dalloja më
09:06
the boundaries of my body, I felt enormous and expansive.
149
528000
3000
kufijtë e trupit tim, u ndjeva e madhe dhe e përhapur.
09:09
I felt at one with all the energy that was,
150
531000
4000
Ndihesha njësh me të gjithë energjinë që ishte,
09:13
and it was beautiful there.
151
535000
3000
dhe ishe shumë bukur aty.
09:16
Then all of a sudden my left hemisphere comes back
152
538000
2000
Por pastaj, përnjëherë hemisfera ime e majtë u rikthye
09:18
online, and it says to me, "Hey! We got a problem!
153
540000
3000
në linjë dhe me tha, " Hej! Kemi nje problem!
09:21
We got a problem! We gotta get some help."
154
543000
2000
Kemi nje problem! Duhet të kërkojmë ndihmë."
09:23
And I'm going, "Ahh! I got a problem.
155
545000
2000
Dhe unë po thoja, "AAAA! Kam një problem.
09:25
I got a problem." So it's like, "OK. OK. I got a problem."
156
547000
3000
Kam nje problem." Situata ishte, "OK OK Kam nje problem."
09:28
But then I immediately drifted right back
157
550000
3000
Por pastaj menjëherë u ktheva pas aty ku isha
09:31
out into the consciousness -- and I affectionately
158
553000
3000
jashte ne vetedijen - dhe me dashuri
09:34
refer to this space as La La Land.
159
556000
3000
une e quaj këtë hapësirë Toka La La.
09:38
But it was beautiful there. Imagine what it would
160
560000
2000
Por ishte shume bukur aty. Imagjinojeni çfarë do të
09:40
be like to be totally disconnected from your brain
161
562000
3000
ishte sikur të ishit totalisht të veçuar nga komunikimi
09:43
chatter that connects you to the external world.
162
565000
3000
i trurit tuaj që ju lidh me botën e jashtme.
09:46
So here I am in this space, and my job -- and any
163
568000
3000
Prandaj ja ku jam në këtë hapësirë, dhe puna ime -- dhe çdo
09:49
stress related to my job -- it was gone.
164
571000
3000
stres që ka lidhje me punën time --janë zhdukur fare.
09:52
And I felt lighter in my body. And imagine
165
574000
3000
E ndieja trupin shumë më të lehtë. Dhe imagjinova:
09:55
all of the relationships in the external world and any
166
577000
4000
për të gjitha marrëdhëniet në botën e jashtme dhe çdo
09:59
stressors related to any of those -- they were gone.
167
581000
3000
strese që kishin lidhje me ato marrëdhënie - ishin zhdukur.
10:02
And I felt this sense of peacefulness.
168
584000
5000
Dhe unë ndieja një lloj paqeje.
10:07
And imagine what it would feel like to lose 37 years of emotional baggage!
169
589000
5000
Dhe imagjinoni se si do të ndiheshe po të hiqje qafe 37 vjet bagazhi emoctional!
10:12
(Laughter) Oh! I felt euphoria --
170
594000
5000
(qeshje) Oh! Ndjeva një eufori!
10:18
euphoria. It was beautiful.
171
600000
3000
Euforia. Ishte e mahnitshme!
10:21
And then, again, my left hemisphere comes online and it says,
172
603000
2000
Dhe përsëri, hemisfera e majtë e trurit tim u fut në punë dhe tha,
10:23
"Hey! You've got to pay attention.
173
605000
2000
"Hej, ti duhet të jesh e vëmendshme.
10:25
We've got to get help." And I'm thinking, "I got to get help.
174
607000
2000
Duhet të kërkosh ndihmë."Dhe unë po mendoja, "Duhet të gjej ndihmë.
10:27
I gotta focus."
175
609000
2000
Më duhet të përqendrohem."
10:29
So I get out of the shower and I mechanically
176
611000
2000
Prandaj dola nga dushi dhe mekanikisht
10:31
dress and I'm walking around my apartment,
177
613000
2000
u vesha dhe po vija vërdallë apartamentit tim,
10:33
and I'm thinking, "I gotta get to work. I gotta get to work.
178
615000
2000
dhe po mendoja, "Duhet të shkoj në punë. Duhet të shkoj në punë
10:35
Can I drive? Can I drive?"
179
617000
3000
A mund t'a ngas makinën? A mund t'a ngas makinen?"
10:38
And in that moment my right arm went totally
180
620000
2000
Dhe në atë moment krahu im i djathtë
10:40
paralyzed by my side. Then I realized,
181
622000
3000
u paralizua totalisht. Dhe pastaj e kuptova,
10:43
"Oh my gosh! I'm having a stroke! I'm having a stroke!"
182
625000
3000
"O Zot! Po përjetoj një sulm në tru! Po përjetoj një sulm në tru!
10:46
And the next thing my brain says to me is, "Wow!
183
628000
3000
Dhe gjëja tjetër që truri im më thotë është, "Uau!
10:49
This is so cool." (Laughter) "This is so cool!
184
631000
6000
Kjo është shumë e veçantë!" (qeshje) "Kjo është kaq shumë e veçantë!
10:55
How many brain scientists have the opportunity
185
637000
2000
Sa shkencëtarë të trurit kanë mundësi
10:57
to study their own brain from the inside out?"
186
639000
3000
të studiojnë trurin e tyre nga jashtë-brenda?"
11:00
(Laughter)
187
642000
2000
(Qeshje)
11:02
And then it crosses my mind, "But I'm a very busy woman!"
188
644000
4000
Dhe pastaj më ra ndërmend: "Por une jam një grua shumë e zënë!"
11:06
(Laughter) "I don't have time for a stroke!"
189
648000
3000
(qeshje) "Nuk kam kohë për një sulm në tru!"
11:09
So I'm like, "OK, I can't stop the stroke from happening,
190
651000
2000
Prandaj mendova, "Ok, nuk mund ta ndaloj sulmin në tru,
11:11
so I'll do this for a week or two, and
191
653000
3000
prandaj po e bëj këtë për një ose dy javë, dhe
11:14
then I'll get back to my routine. OK.
192
656000
2000
pastaj do t'i kthehem rutinës sime. OK.
11:16
So I gotta call help. I gotta call work."
193
658000
2000
Prandaj më duhet të thërras për ndihmë. Me duhet t'i telefonoj punës."
11:18
I couldn't remember the number at work,
194
660000
2000
Nuk mund të kujtoja numrin e punës,
11:20
so I remembered, in my office I had a business card
195
662000
2000
dhe u kujtova qe në zyrë kisha një kartëvizitë
11:22
with my number on it. So I go into my business room,
196
664000
3000
me numrin tim aty. Prandaj shkova tek studioja e punës,
11:25
I pull out a three-inch stack of business cards.
197
667000
3000
dhe mora një pirg 7-8 cm të lartë me kartëvizita.
11:28
And I'm looking at the card on top and even though
198
670000
3000
Po shikoja kartën e sipërme dhe ndonëse
11:31
I could see clearly in my mind's eye what my business card looked like,
199
673000
4000
e shikoja me syrin e mendjes se si dukej një kartëvizitë
11:35
I couldn't tell if this
200
677000
2000
nuk mund të tregoja nëse
11:37
was my card or not, because all I could see were pixels.
201
679000
3000
kjo ishte karta ime apo jo sepse gjithçka që mund të shihja ishin piksela.
11:40
And the pixels of the words blended
202
682000
2000
Dhe pikselat e fjalëve përziheshin
11:42
with the pixels of the background and the pixels of the symbols,
203
684000
3000
me pikselat e sfondit dhe me ato të simboleve,
11:45
and I just couldn't tell.
204
687000
2000
dhe unë nuk mund të dalloja asgjë.
11:47
And then I would wait for what I call a wave of clarity.
205
689000
3000
Prandaj prita për atë që unë e quaj një dallgë qartësie.
11:50
And in that moment, I would be able to
206
692000
3000
Dhe në atë moment mund të
11:53
reattach to normal reality and I could tell
207
695000
3000
lidhesha me realitetin normal dhe mund të thoja
11:56
that's not the card ... that's not the card ... that's not the card.
208
698000
2000
kjo nuk është kartëvizita ime... kjo nuk është kartëvizita ime
11:58
It took me 45 minutes to get one inch down
209
700000
4000
Mu deshën 45 minuta për të kaluar 1/3 e kartëvizitave
12:02
inside of that stack of cards.
210
704000
2000
të pirgut të kartëvizitave.
12:05
In the meantime, for 45 minutes, the hemorrhage is
211
707000
2000
Ndërkohë, për 45 minuta, hemoragjia ishte
12:07
getting bigger in my left hemisphere.
212
709000
2000
zmadhuar në hemisferen time të majtë.
12:09
I do not understand numbers, I do not understand the telephone,
213
711000
3000
Nuk i kuptoja numrat. Nuk i kuptoja telefonat,
12:12
but it's the only plan I have.
214
714000
2000
por ishte i vetmi plan që kisha.
12:14
So I take the phone pad and I put it right here. I take the business card,
215
716000
3000
Prandaj e mora aparatin e telefonit dhe e vura mu këtu. Mora kartëviziten,
12:17
I put it right here, and
216
719000
2000
dhe e vura mu këtu, dhe
12:19
I'm matching the shape of the squiggles on the card
217
721000
4000
Po lidhja formën dhe shkarravinat në kartëvizitë
12:23
to the shape of the squiggles on the phone pad.
218
725000
3000
me formën dhe shkarravinat në aparatin e telefonit.
12:26
But then I would drift back out into La La Land,
219
728000
3000
Por pastaj kthehesha përsëri në Token La La,
12:29
and not remember when I came back if I'd already
220
731000
3000
dhe nuk mbaja mend kur kthehesha nëse e kisha
12:32
dialed those numbers.
221
734000
1000
shtypur atë numër deri tani.
12:33
So I had to wield my paralyzed arm like a stump
222
735000
4000
Prandaj mu desh t'a detyroja krahun tim të paralizuar
12:37
and cover the numbers as I went along and pushed
223
739000
3000
dhe të mbuloja numrat ndërkohë që shtypja
12:40
them, so that as I would come back to normal
224
742000
3000
ashtuqë kur tëkthehesha në realitetin normal
12:43
reality, I'd be able to tell, "Yes, I've already dialed that number."
225
745000
5000
të mund të thoja "Po, e kam shtypur këtë numër."
12:48
Eventually, the whole number gets dialed
226
750000
2000
Më në fund, të gjitha numrat u shtypën
12:50
and I'm listening to the phone, and
227
752000
2000
dhe po degjoja telefonin dhe
12:52
my colleague picks up the phone and he says to me,
228
754000
3000
kolegu im e ngriti në anën tjetër dhe më përshëndeti
12:56
"Woo woo woo woo." (Laughter) And I think to myself,
229
758000
5000
"Uuuu Uuuuu Uuuu." (qeshje) Dhe po mendoja me vete,
13:01
"Oh my gosh, he sounds like a Golden Retriever!"
230
763000
6000
"Oh Zot, më ngjan me një qenush!"
13:08
And so I say to him -- clear in my mind, I say to him:
231
770000
2000
Dhe i them atij -- sipas mendjes sime të qartë, i them:
13:10
"This is Jill! I need help!"
232
772000
2000
"Jam Jill! Kam nevojë për ndihmë!"
13:13
And what comes out of my voice is, "Woo woo woo woo woo."
233
775000
3000
Dhe ajo që doli nga zëri im ishte, "Uuuuuuu uuuuuuu uuuu uuu."
13:16
I'm thinking, "Oh my gosh, I sound like a Golden Retriever."
234
778000
2000
Po mendoja, "O Zot, edhe unë ngjaj me një qenush."
13:18
So I couldn't know -- I didn't know that
235
780000
3000
Prandaj nuk mund ta dija, nuk e dija që
13:21
I couldn't speak or understand language until I tried.
236
783000
3000
nuk mund të flisja apo kuptoja gjuhën deri kur provova.
13:24
So he recognizes that I need help and he gets me help.
237
786000
3000
Kolegu e kuptoi që kisha nevojë për ndihmë dhe thirri ndihmën e shpejtë.
13:27
And a little while later, I am riding in an
238
789000
4000
Pak me vonë, isha në një ambulancë
13:31
ambulance from one hospital across Boston to [Massachusetts] General Hospital.
239
793000
4000
nga një spital i Bostonit tek Spitali i Përgjithshëm (Masachusets)
13:35
And I curl up into a little fetal ball.
240
797000
2000
Dhe u mblodha në pozicionin fetal.
13:37
And just like a balloon with the last bit of air,
241
799000
7000
Dhe si një tullumbace me pak ajër brenda,
13:44
just, just right out of the balloon,
242
806000
3000
që sapo po dilte nga tullumbacja,
13:47
I just felt my energy lift and just -- I felt my spirit surrender.
243
809000
4000
e ndjeva energjinë që mu ngrit dhe e ndjeva shpirtin tim që u dorëzua.
13:51
And in that moment, I knew that I
244
813000
6000
Dhe në atë moment e dija që
13:57
was no longer the choreographer of my life.
245
819000
3000
unë nuk isha me koreografja e jetës sime.
14:00
And either the doctors rescue my body and give me a
246
822000
3000
Dhe ose doktorët do të më shpëtonin trupin dhe të më jepnin
14:03
second chance at life, or this was perhaps
247
825000
3000
një mundësi të dytë për jetën, ose kjo ishte mbase
14:06
my moment of transition.
248
828000
2000
momenti im i kalimit.
14:13
When I woke later that afternoon, I was shocked
249
835000
4000
Kur u zgjova ate pasdite, u trondita
14:17
to discover that I was still alive. When I felt my spirit surrender,
250
839000
5000
kur zbulova se isha akoma gjalle. Kur e ndjeva që shpirti mu dorëzua,
14:22
I said goodbye to my life.
251
844000
3000
i thashë mirupafshim jetës sime.
14:25
And my mind was now suspended between two very
252
847000
4000
Dhe mendja ime ishte pezull midis dy
14:29
opposite planes of reality. Stimulation coming in
253
851000
4000
planeve të kundërta të realitetit . Stimulimin që vinte
14:33
through my sensory systems felt like pure pain.
254
855000
3000
nga sistemi im i ndjesive më dukej si dhimbje e pastër.
14:37
Light burned my brain like wildfire, and sounds
255
859000
4000
Drita m'a digjte trurin si zjarr i pakontrolluar, dhe zhurmat
14:41
were so loud and chaotic that I could not pick a
256
863000
4000
ishin aq të larta dhe kaotike sa nuk mund të dalloja
14:45
voice out from the background noise,
257
867000
4000
një zë nga zhurmat e sfondit,
14:49
and I just wanted to escape. Because I could not identify the
258
871000
4000
dhe unë vetem doja të shpetoja. Sepse nuk mund të dalloja
14:53
position of my body in space, I felt enormous and expansive,
259
875000
5000
pozicionin e trupit tim në hapësirë, dhe ndihesha e stërmadhe dhe e përhapur,
14:58
like a genie just liberated from her bottle.
260
880000
4000
si një xhind i sapoliruar nga shishja e vetë.
15:03
And my spirit soared free, like a great whale
261
885000
5000
Dhe shpirti im u ngjit i lirë, si një balenë e madhe
15:08
gliding through the sea of silent euphoria.
262
890000
5000
që rrëshket në detin e qetë të euforisë!
15:14
Nirvana. I found Nirvana. And I remember thinking,
263
896000
8000
Nirvana. Gjeta Nirvanen. Dhe mbaj mend që mendova,
15:22
there's no way I would ever be able to squeeze
264
904000
3000
është e pamundur që mund të shtypja
15:25
the enormousness of myself back inside this tiny little body.
265
907000
5000
stërmadhësinë time dhe ta fusja në trupin tim të vogël.
15:32
But then I realized, "But I'm still alive! I'm still alive,
266
914000
4000
Por pastaj kuptova, "Jam akoma gjallë! Jam akoma gjallë!
15:36
and I have found Nirvana. And if I have
267
918000
4000
dhe kam gjetur Nirvanen. Dhe nëse kam
15:40
found Nirvana and I'm still alive, then everyone
268
922000
3000
arritur Nirvanën dhe jam akoma gjallë, atehere çdokush
15:43
who is alive can find Nirvana." And I pictured a world
269
925000
7000
që është i gjallë mund të arrije Nirvanen." Dhe e imagjinova botën
15:50
filled with beautiful, peaceful, compassionate,
270
932000
4000
të mbushur me njerëz dashamirës, të bukur, paqësor,
15:54
loving people who knew that they could come to
271
936000
3000
njerëz të dashur që e dinë që mund të vinin tek
15:57
this space at any time. And that they could
272
939000
4000
kjo hapësirë në çdo moment të mundur. Dhe që ata mund të
16:01
purposely choose to step to the right of their
273
943000
4000
zgjidhnin qëllimisht të shkelnin në të djathtë të
16:05
left hemispheres and find this peace. And then
274
947000
5000
hemisferen e tyre të majtë dhe të gjenin këtë paqe. Dhe pastaj
16:10
I realized what a tremendous gift this experience
275
952000
4000
e kuptova çfarë dhurate e madhe mund të ishte
16:14
could be, what a stroke of insight this could be
276
956000
4000
kjo përvojë, çfare goditje marramendëse mund të ishte
16:19
to how we live our lives. And it motivated me to recover.
277
961000
9000
për mënyrën që ne jetojmë jetën tone. Dhe më motivoj të shërohem.
16:28
Two and a half weeks after the hemorrhage, the
278
970000
3000
Dy javë e gjysëm pas hemorragjisë,
16:31
surgeons went in and they removed a blood clot
279
973000
2000
kirurgët më hoqën mpiksjen e gjakut
16:33
the size of a golf ball that was pushing on my language centers.
280
975000
3000
me madhësinë e një topi golfi që po me shtypte qendrat e gjuhës.
16:36
Here I am with my mama,
281
978000
2000
Dhe ja ku jam tani me mamanë time
16:38
who is a true angel in my life. It took me eight years to completely recover.
282
980000
8000
që është një ëngjëll në jetën time. Mu deshën 8 vite të shërohem plotësisht.
16:47
So who are we? We are the life-force power of the universe,
283
989000
5000
Pra, kush jemi ne? Ne jemi forca e pushtetshme e jetës në univers,
16:52
with manual dexterity and two cognitive minds.
284
994000
5000
me zhdërvjellësi manuale dhe dy mendje njohëse.
16:57
And we have the power to choose, moment by moment,
285
999000
4000
Dhe ne kemi pushtetin të zgjedhim, në çdo moment,
17:01
who and how we want to be in the world.
286
1003000
4000
kush dhe si duam të jemi në këtë botë.
17:06
Right here, right now, I can step into the
287
1008000
2000
Në këtë vend, në këtë moment, mund të shkel në
17:08
consciousness of my right hemisphere, where we are.
288
1010000
4000
vetëdijen e hemisferes simë të djathtë, aty ku jemi.
17:12
I am the life-force power of the universe.
289
1014000
4000
Une jam forca e jetës së universit.
17:16
I am the life-force power of the 50 trillion beautiful
290
1018000
3000
Une jam forca e jetes e 50 bilione
17:19
molecular geniuses that make up my form, at one with all that is.
291
1021000
5000
molekulave gjeniale që formojnë formën time në njësh me gjithçka që ekziston.
17:25
Or, I can choose to step into the consciousness of
292
1027000
3000
Ose, mund të zgjedh të shkel tek vetëdija e
17:28
my left hemisphere, where I become a single individual,
293
1030000
4000
hemisferës sime të majtë, ku behem një individ i vetëm,
17:32
a solid. Separate from the flow,
294
1034000
3000
një trup i ngurtë. I ndarë nga rrjedha,
17:36
separate from you. I am Dr. Jill Bolte Taylor:
295
1038000
3000
i ndarë nga ju. Une jam Dr. Jill Bolte Taylor:
17:39
intellectual, neuroanatomist. These are the "we" inside of me.
296
1041000
7000
intelektuale, neuroanatomiste. Këto janë "NE" brenda meje.
17:50
Which would you choose? Which do you choose? And when?
297
1052000
7000
Cilën do të zgjidhnit ju? Cilën zgjidhni ju? Dhe kur?
17:59
I believe that the more time we spend
298
1061000
4000
Unë besoj që sa më shumë kohë harxhojmë
18:03
choosing to run the deep inner-peace circuitry
299
1065000
3000
duke zgjedhur rrjetin e paqes së brendshme
18:06
of our right hemispheres, the more peace we will
300
1068000
3000
të hemisferës sonë të djathtë, aq më shumë paqe do të
18:09
project into the world, and the more peaceful our planet will be.
301
1071000
4000
projektojmë në botë, dhe akoma më në paqe do të jetë planeti yne.
18:13
And I thought that was an idea worth spreading.
302
1075000
5000
Andaj mendova që kjo ishte një ide që ia vlente t'a shpërndanim.
ABOUT THE SPEAKER
Jill Bolte Taylor - NeuroanatomistBrain researcher Jill Bolte Taylor studied her own stroke as it happened -- and has become a powerful voice for brain recovery.
Why you should listen
One morning, a blood vessel in Jill Bolte Taylor's brain exploded. As a brain scientist, she realized she had a ringside seat to her own stroke. She watched as her brain functions shut down one by one: motion, speech, memory, self-awareness ...
Amazed to find herself alive, Taylor spent eight years recovering her ability to think, walk and talk. She has become a spokesperson for stroke recovery and for the possibility of coming back from brain injury stronger than before. In her case, although the stroke damaged the left side of her brain, her recovery unleashed a torrent of creative energy from her right. From her home base in Indiana, she now travels the country on behalf of the Harvard Brain Bank as the "Singin' Scientist."
Jill Bolte Taylor | Speaker | TED.com