TEDGlobal>London
Daniel Levitin: How to stay calm when you know you'll be stressed
Daniel Levitin: Stresli olacağınızı bildiğiniz zaman nasıl sakinleşirsiniz
Filmed:
Readability: 4
15,873,808 views
Stresliyken en iyi modunuzda değilsinizdir. Aslında, beyniniz milenyumlar boyunca stresli durumlarda kortizol salgılayıp, tutarlı ve mantıklı düşünmeyi engellemeye evrilmiştir ama imkan dahilinde hayatta kalmanıza yardımcı olur, mesela, bir aslan tarafından saldırıya uğradığında. Sinirbilimci Daniel Levitin'e göre stresli durumlarda, düşünceleriniz bulanıklaştığında --ölüm öncesi halinde-- kritik kararlar vermeyi engellemeniz için bir yol mevcut. "Her zaman hata yaptık ve yapacağız," diyor. "Olay, bu hataların neler olacağını önceden düşünmekte."
Daniel Levitin - Neuroscientist
Daniel Levitin incorporates findings from neuroscience into everyday life. Full bio
Daniel Levitin incorporates findings from neuroscience into everyday life. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:13
A few years ago,
I broke into my own house.
I broke into my own house.
0
1240
2560
Birkaç yıl önce,
kendi evimin kapısını kırarak girdim.
kendi evimin kapısını kırarak girdim.
00:16
I had just driven home,
1
4880
1216
Eve yeni varmıştım,
00:18
it was around midnight
in the dead of Montreal winter,
in the dead of Montreal winter,
2
6120
2536
Montreal kışının ortasında
gece yarısı civarıydı,
gece yarısı civarıydı,
00:20
I had been visiting my friend,
Jeff, across town,
Jeff, across town,
3
8680
2296
karşı kasabadaki arkadaşım
Jeff'i ziyaret ediyordum
Jeff'i ziyaret ediyordum
00:23
and the thermometer on the front porch
read minus 40 degrees --
read minus 40 degrees --
4
11000
4776
ve ön sundurmadaki termometre
eksi 40'ı gösteriyordu.
eksi 40'ı gösteriyordu.
00:27
and don't bother asking
if that's Celsius or Fahrenheit,
if that's Celsius or Fahrenheit,
5
15800
3096
Zahmet edip de derece mi Fahrenheit mı
olduğunu sormayın,
olduğunu sormayın,
00:30
minus 40 is where the two scales meet --
6
18920
2456
eksi 40 bu iki ölçü biriminin
buluştuğu noktadır.
buluştuğu noktadır.
00:33
it was very cold.
7
21400
1256
Hava çok soğuktu.
00:34
And as I stood on the front porch
fumbling in my pockets,
fumbling in my pockets,
8
22680
3216
Ön sundurmada ceplerimi
yoklayarak duruyorken
yoklayarak duruyorken
00:37
I found I didn't have my keys.
9
25920
2256
anahtarlarımın olmadığını farkettim.
00:40
In fact, I could see them
through the window,
through the window,
10
28200
2096
Aslında pencereden
onları bıraktığım yerde,
onları bıraktığım yerde,
00:42
lying on the dining room table
where I had left them.
where I had left them.
11
30320
3096
yemek masasının üzerinde
duruyorken görebiliyordum.
duruyorken görebiliyordum.
00:45
So I quickly ran around
and tried all the other doors and windows,
and tried all the other doors and windows,
12
33440
3136
Sonra hızlıca çevreyi dolaşarak
diğer kapı ve pencereleri denedim
diğer kapı ve pencereleri denedim
00:48
and they were locked tight.
13
36600
1576
ama sıkıca kilitlenmişlerdi.
00:50
I thought about calling a locksmith --
at least I had my cellphone,
at least I had my cellphone,
14
38200
3143
Bir çilingir çağırmayı düşündüm
en azından hâlâ telefonum vardı
en azından hâlâ telefonum vardı
00:53
but at midnight, it could take a while
for a locksmith to show up,
for a locksmith to show up,
15
41367
3329
ama gece yarısında çilingirin varması
biraz zaman alabilirdi
biraz zaman alabilirdi
00:56
and it was cold.
16
44720
2160
ve hava soğuktu.
01:00
I couldn't go back to my friend
Jeff's house for the night
Jeff's house for the night
17
48421
2715
Arkadaşım Jeff'in evine geri dönemezdim
01:03
because I had an early flight
to Europe the next morning,
to Europe the next morning,
18
51160
2667
çünkü sabah erkenden
Avrupa'ya uçacaktım
Avrupa'ya uçacaktım
01:05
and I needed to get
my passport and my suitcase.
my passport and my suitcase.
19
53851
2239
ve pasaportumu ve
valizimi almam gerekiyordu.
valizimi almam gerekiyordu.
01:08
So, desperate and freezing cold,
20
56400
2496
Buz gibi hava ve çaresizlikle,
01:10
I found a large rock and I broke
through the basement window,
through the basement window,
21
58920
3616
büyük bir taş buldum ve
bodrum camını kırdım,
bodrum camını kırdım,
01:14
cleared out the shards of glass,
22
62560
1976
cam kırıklarını topladım,
01:16
I crawled through,
23
64560
1336
içeri emekledim,
01:17
I found a piece of cardboard
and taped it up over the opening,
and taped it up over the opening,
24
65920
3416
bir parça mukavva buldum
ve onu girdiğim yerdeki açıklığa bantladım
ve onu girdiğim yerdeki açıklığa bantladım
01:21
figuring that in the morning,
on the way to the airport,
on the way to the airport,
25
69360
2620
ve sabah havalimanına giderken
01:24
I could call my contractor
and ask him to fix it.
and ask him to fix it.
26
72004
2772
müteahhitimi arayıp tamir
etmesini söylerim diye düşündüm.
etmesini söylerim diye düşündüm.
01:26
This was going to be expensive,
27
74800
1477
Pahalıya patlayacaktı
01:28
but probably no more expensive
than a middle-of-the-night locksmith,
than a middle-of-the-night locksmith,
28
76301
3555
ama muhtemelen gece yarısında gelen
çilingirden daha pahalı olmayacaktı.
çilingirden daha pahalı olmayacaktı.
01:31
so I figured, under the circumstances,
I was coming out even.
I was coming out even.
29
79880
4160
Bu gibi durumlarda
aynı hesaba geleceğini düşündüm.
aynı hesaba geleceğini düşündüm.
01:36
Now, I'm a neuroscientist by training
30
84920
2176
Şuan sinirbilimi eğitimi alıyorum
01:39
and I know a little bit
about how the brain performs under stress.
about how the brain performs under stress.
31
87120
4096
ve beynin stres altındayken
nasıl davrandığını birazcık biliyorum.
nasıl davrandığını birazcık biliyorum.
01:43
It releases cortisol
that raises your heart rate,
that raises your heart rate,
32
91240
3536
Kalp atışlarınızı hızlandıran
kortizolu salgılar,
kortizolu salgılar,
01:46
it modulates adrenaline levels
33
94800
2256
adrenalin seviyelerini dindirir
01:49
and it clouds your thinking.
34
97080
1480
ve düşüncelerinizi bulanıklaştırır.
01:51
So the next morning,
35
99080
1976
Böylece bir sonraki sabah,
01:53
when I woke up on too little sleep,
36
101080
2456
çok az bir uykudan sonra uyandığımda
01:55
worrying about the hole in the window,
37
103560
2736
camdaki delik için endişelenmeye başladım
01:58
and a mental note
that I had to call my contractor,
that I had to call my contractor,
38
106320
2776
ve zihinsel olarak müteahhitimi
arama işini not ettim.
arama işini not ettim.
02:01
and the freezing temperatures,
39
109120
1696
Dondurucu soğuklar
02:02
and the meetings I had upcoming in Europe,
40
110840
2456
ve Avrupa'daki yaklaşan toplantılarım
02:05
and, you know, with all
the cortisol in my brain,
the cortisol in my brain,
41
113320
3536
ve bilirsiniz beynimdeki bütün
o kortizolla
o kortizolla
02:08
my thinking was cloudy,
42
116880
1376
düşüncelerim bulanıktı
02:10
but I didn't know it was cloudy
because my thinking was cloudy.
because my thinking was cloudy.
43
118280
3416
ama bulanık olduğunu bilmiyordum
çünkü düşüncelerim bulanıktı.
çünkü düşüncelerim bulanıktı.
02:13
(Laughter)
44
121720
1496
(Gülüşmeler)
02:15
And it wasn't until I got
to the airport check-in counter,
to the airport check-in counter,
45
123240
3256
Ve havalimanında check-in
bölümüne gitmeden önce,
bölümüne gitmeden önce,
02:18
that I realized I didn't have my passport.
46
126520
2256
pasaportumu unuttuğumu farketmemiştim.
02:20
(Laughter)
47
128800
2016
(Gülüşmeler)
02:22
So I raced home in the snow
and ice, 40 minutes,
and ice, 40 minutes,
48
130840
3456
Böylece, 40 dakikada,
kar ve buzun içinde
kar ve buzun içinde
02:26
got my passport,
raced back to the airport,
raced back to the airport,
49
134320
2456
pasaportumu aldım
ve havalimanına geri gittim.
ve havalimanına geri gittim.
02:28
I made it just in time,
50
136800
1816
Bunu tam zamanında yapmayı başardım
02:30
but they had given away
my seat to someone else,
my seat to someone else,
51
138640
2239
fakat koltuğumu
başka birisine vermişlerdi
başka birisine vermişlerdi
02:32
so I got stuck in the back of the plane,
next to the bathrooms,
next to the bathrooms,
52
140903
2976
ve uçağın arkasın sıkışmış,
lavaboların bitişiğinde
lavaboların bitişiğinde
02:35
in a seat that wouldn't recline,
on an eight-hour flight.
on an eight-hour flight.
53
143903
3217
arkama yaslanamadığım bir
koltukta 8 saatlik bir yolculuk yaptım.
koltukta 8 saatlik bir yolculuk yaptım.
02:39
Well, I had a lot of time to think
during those eight hours and no sleep.
during those eight hours and no sleep.
54
147880
3456
Ve 8 saatlik uykusuz geçen yolculuğum
sırasında düşünecek çok zamanım oldu.
sırasında düşünecek çok zamanım oldu.
02:43
(Laughter)
55
151360
1136
(Gülüşmeler)
02:44
And I started wondering,
are there things that I can do,
are there things that I can do,
56
152520
2656
Acaba kötü şeyleri gerçekleşmekten
alıkoyabilecek şeyler ya da
alıkoyabilecek şeyler ya da
02:47
systems that I can put into place,
57
155200
1936
uygulamaya koyabileceğim sistemler
02:49
that will prevent bad things
from happening?
from happening?
58
157160
2456
olabilir mi diye düşünmeye başladım.
02:51
Or at least if bad things happen,
59
159640
1896
Ya da olur da kötü bir şey olursa,
en azından tam bir felakete
en azından tam bir felakete
02:53
will minimize the likelihood
of it being a total catastrophe.
of it being a total catastrophe.
60
161560
5000
dönüşmesi ihtimalini indirgeyecek şeyler.
02:59
So I started thinking about that,
61
167360
1576
Bunu düşünmeye başladım
03:00
but my thoughts didn't crystallize
until about a month later.
until about a month later.
62
168960
2858
fakat düşüncelerim bir ay sonrasına
kadar netleşmedi.
kadar netleşmedi.
Okuldan Nobel Ödülü kazanan arkadaşım
Danny Kahneman ile akşam yemeği yiyorduk
Danny Kahneman ile akşam yemeği yiyorduk
03:03
I was having dinner with my colleague,
Danny Kahneman, the Nobel Prize winner,
Danny Kahneman, the Nobel Prize winner,
63
171842
3694
03:07
and I somewhat embarrassedly told him
about having broken my window,
about having broken my window,
64
175560
3376
ve ben nedense utana utana
ona camı kırışımı anlattım
ona camı kırışımı anlattım
03:10
and, you know, forgotten my passport,
65
178960
2416
ve bilirsiniz, pasaportu unutuşumu.
03:13
and Danny shared with me
66
181400
1216
Danny de benimle,
03:14
that he'd been practicing
something called prospective hindsight.
something called prospective hindsight.
67
182640
4496
olası sonradan kavrayışlar denilen
çalışmasını paylaştı.
çalışmasını paylaştı.
03:19
(Laughter)
68
187160
1736
(Gülüşmeler)
03:20
It's something that he had gotten
from the psychologist Gary Klein,
from the psychologist Gary Klein,
69
188920
3143
Bunu, bu konuda birkaç yıl önce yazan
03:24
who had written about it
a few years before,
a few years before,
70
192087
2049
psikolog Gary Klein'dan edinmiş.
03:26
also called the pre-mortem.
71
194160
2096
Buna ölüm öncesi de deniliyor.
03:28
Now, you all know what the postmortem is.
72
196280
1953
Hepiniz ölüm sonrasının
ne olduğunu biliyorsunuz.
ne olduğunu biliyorsunuz.
03:30
Whenever there's a disaster,
73
198257
1479
Ne zaman bir felaket olsa,
03:31
a team of experts come in and they try
to figure out what went wrong, right?
to figure out what went wrong, right?
74
199760
4296
bir grup uzman gelir ve neyin yanlış
olduğunu anlamaya çalışır, değil mi?
olduğunu anlamaya çalışır, değil mi?
03:36
Well, in the pre-mortem, Danny explained,
75
204080
2416
Danny'nin açıklamasına göre,
ölüm öncesinde,
ölüm öncesinde,
03:38
you look ahead and you try to figure out
all the things that could go wrong,
all the things that could go wrong,
76
206520
3896
ileriye bakar ve kötüye gidebilecek
her şeyi düşünmeye çalışırsınız
her şeyi düşünmeye çalışırsınız
03:42
and then you try to figure out
what you can do
what you can do
77
210440
2576
ve sonra bu şeylerin gerçekleşmesini
önlemek ya da zararlarını indirgemek için
önlemek ya da zararlarını indirgemek için
03:45
to prevent those things from happening,
or to minimize the damage.
or to minimize the damage.
78
213040
3496
neler yapabileceğinizi
düşünmeye çalışırsınız.
düşünmeye çalışırsınız.
03:48
So what I want to talk to you about today
79
216560
2936
Bugün sizinle ölüm öncesi halinde
03:51
are some of the things we can do
in the form of a pre-mortem.
in the form of a pre-mortem.
80
219520
3536
yapılabilecek bazı şeyler
hakkında konuşmak istiyorum.
hakkında konuşmak istiyorum.
03:55
Some of them are obvious,
some of them are not so obvious.
some of them are not so obvious.
81
223080
2896
Bazıları çok açık,
bazıları da o kadar açık değil.
bazıları da o kadar açık değil.
03:58
I'll start with the obvious ones.
82
226000
1936
Açık olanlarla başlayacağım.
03:59
Around the home, designate a place
for things that are easily lost.
for things that are easily lost.
83
227960
5080
Evin çevresinde kolayca
kaybolan şeyler için bir yer belirleyin.
kaybolan şeyler için bir yer belirleyin.
04:05
Now, this sounds
like common sense, and it is,
like common sense, and it is,
84
233680
3856
Bu biraz sağduyu gibi gelebilir
ki zaten öyle
ki zaten öyle
04:09
but there's a lot of science
to back this up,
to back this up,
85
237560
2536
fakat bunun ötesinde mekansal
hafızanızın çalışma yöntemine
hafızanızın çalışma yöntemine
04:12
based on the way our spatial memory works.
86
240120
3296
dayanan büyük bir bilim var.
04:15
There's a structure in the brain
called the hippocampus,
called the hippocampus,
87
243440
2856
Beyinde, hipokampüs denilen
04:18
that evolved over tens
of thousands of years,
of thousands of years,
88
246320
2936
on binlerce yılda önemli şeylerin
yerlerini takip etmek için evrilen
yerlerini takip etmek için evrilen
04:21
to keep track of the locations
of important things --
of important things --
89
249280
3776
bir yapı var.
04:25
where the well is,
where fish can be found,
where fish can be found,
90
253080
2416
Kuyu nerede,
balıklar nerede bulunabilir,
balıklar nerede bulunabilir,
04:27
that stand of fruit trees,
91
255520
2496
meyve ağaçları nerede olur,
04:30
where the friendly and enemy tribes live.
92
258040
2616
dost ve düşman
kabileler nerede yaşar?
kabileler nerede yaşar?
04:32
The hippocampus is the part of the brain
93
260680
1905
Beynin bir kısmı olan hipokampüs,
04:34
that in London taxicab drivers
becomes enlarged.
becomes enlarged.
94
262609
3487
Londra'daki taksi şoförlerinde
daha büyüktür.
daha büyüktür.
04:38
It's the part of the brain
that allows squirrels to find their nuts.
that allows squirrels to find their nuts.
95
266120
3696
Beynin bu bölümü sincapların
fındıkları bulmasını sağlayan bölümdür.
fındıkları bulmasını sağlayan bölümdür.
04:41
And if you're wondering,
somebody actually did the experiment
somebody actually did the experiment
96
269840
2858
Eğer merak ediyorsanız,
birileri gerçekten sincapların
birileri gerçekten sincapların
04:44
where they cut off
the olfactory sense of the squirrels,
the olfactory sense of the squirrels,
97
272722
2774
koklama duyusunun kesildiği
bir deney yapmış
bir deney yapmış
04:47
and they could still find their nuts.
98
275520
1816
ve sincaplar yine de
fındıkları bulabilmişler.
fındıkları bulabilmişler.
04:49
They weren't using smell,
they were using the hippocampus,
they were using the hippocampus,
99
277360
2816
Kokuları kullanmıyolardı,
hipokampüsü kullanıyorlardı.
hipokampüsü kullanıyorlardı.
04:52
this exquisitely evolved mechanism
in the brain for finding things.
in the brain for finding things.
100
280200
5016
Bu bir şeyleri bulmak için beynin içinde
kusursuzca evrilmiş bir mekanizma.
kusursuzca evrilmiş bir mekanizma.
04:57
But it's really good for things
that don't move around much,
that don't move around much,
101
285240
3736
Ama bu çok fazla hareket
etmeyen şeyler için gerçekten iyiyken,
etmeyen şeyler için gerçekten iyiyken,
05:01
not so good for things that move around.
102
289000
2456
çevrede gezinen şeyler
için o kadar da iyi değil.
için o kadar da iyi değil.
05:03
So this is why we lose car keys
and reading glasses and passports.
and reading glasses and passports.
103
291480
4296
Bu yüzden araba anahtarlarını, okuma
gözlüklerini ve pasaportları kaybediyoruz.
gözlüklerini ve pasaportları kaybediyoruz.
05:07
So in the home,
designate a spot for your keys --
designate a spot for your keys --
104
295800
2496
Bu sebeple evde anahtarlarınız
için bir nokta belirleyin,
için bir nokta belirleyin,
05:10
a hook by the door,
maybe a decorative bowl.
maybe a decorative bowl.
105
298320
2856
kapıya yakın bir çengel
belki dekoratif bir kase.
belki dekoratif bir kase.
05:13
For your passport, a particular drawer.
106
301200
2096
Pasaportunuz için, belirli bir çekmece.
05:15
For your reading glasses,
a particular table.
a particular table.
107
303320
2776
Okuma gözlükleriniz için,
belirli bir masa.
belirli bir masa.
05:18
If you designate a spot
and you're scrupulous about it,
and you're scrupulous about it,
108
306120
3456
Bir nokta belirleyip
ona dikkat ederseniz,
ona dikkat ederseniz,
05:21
your things will always be there
when you look for them.
when you look for them.
109
309600
2816
aradığınız zaman eşyalarınız
her zaman orada olacaktır.
her zaman orada olacaktır.
05:24
What about travel?
110
312440
1216
Peki ya seyahat?
05:25
Take a cell phone picture
of your credit cards,
of your credit cards,
111
313680
2376
Telefonunuzla, kredi kartlarınızın
sürücü belgenizin,
sürücü belgenizin,
05:28
your driver's license, your passport,
112
316080
2296
pasaportunuzun fotoğrafını çekin
05:30
mail it to yourself so it's in the cloud.
113
318400
2256
ve onu kendinize e-posta olarak atın.
05:32
If these things are lost or stolen,
you can facilitate replacement.
you can facilitate replacement.
114
320680
4376
Eğer bunlar çalınır veya kaybolursa
yenilemeyi hızlandırabilirsiniz.
yenilemeyi hızlandırabilirsiniz.
05:37
Now these are some rather obvious things.
115
325080
2616
Bunlar açık şeylerden bazıları.
05:39
Remember, when you're under stress,
the brain releases cortisol.
the brain releases cortisol.
116
327720
3536
Unutmayın, stres altındayken,
beyin kortizol salgılar.
beyin kortizol salgılar.
05:43
Cortisol is toxic,
and it causes cloudy thinking.
and it causes cloudy thinking.
117
331280
3216
Kortizol bir zehirdir
ve düşünmeyi bulanıklaştırır.
ve düşünmeyi bulanıklaştırır.
05:46
So part of the practice of the pre-mortem
118
334520
2536
Bu yüzden, stres altında en iyi
halinizde olmayacak olmanızı
halinizde olmayacak olmanızı
05:49
is to recognize that under stress
you're not going to be at your best,
you're not going to be at your best,
119
337080
4256
kabullenmek ölüm öncesi
çalışmalarının bir parçasıdır
çalışmalarının bir parçasıdır
05:53
and you should put systems in place.
120
341360
2296
ve sistemleri devreye sokmanız gerekir.
05:55
And there's perhaps
no more stressful a situation
no more stressful a situation
121
343680
2936
Belki de, medikal bir karar
vermekle yüzyüze geldiğiniz
vermekle yüzyüze geldiğiniz
05:58
than when you're confronted
with a medical decision to make.
with a medical decision to make.
122
346640
3416
durumdan daha stresli bir durum yoktur.
06:02
And at some point, all of us
are going to be in that position,
are going to be in that position,
123
350080
3296
Bir noktada, hepimiz
sağlık durumumuzla veya
sağlık durumumuzla veya
06:05
where we have to make
a very important decision
a very important decision
124
353400
2376
sevdiklerimizin sağlık
durumuyla ilgili
durumuyla ilgili
06:07
about the future of our medical care
or that of a loved one,
or that of a loved one,
125
355800
3296
bir karar vermek zorunda olduğumuz
06:11
to help them with a decision.
126
359120
1656
bir duruma geleceğiz.
06:12
And so I want to talk about that.
127
360800
1616
Bu konuda konuşmak istiyorum.
06:14
And I'm going to talk about
a very particular medical condition.
a very particular medical condition.
128
362440
3016
Tamamen belirli bir sağlık koşulu
hakkında konuşacağım.
hakkında konuşacağım.
06:17
But this stands as a proxy for all kinds
of medical decision-making,
of medical decision-making,
129
365480
3536
Ama bu tüm medikal karar verme
türleri için vekil niteliğindedir
türleri için vekil niteliğindedir
06:21
and indeed for financial decision-making,
and social decision-making --
and social decision-making --
130
369040
4016
ve aslında finansal karar verme
ve sosyal konularda karar vermede de.
ve sosyal konularda karar vermede de.
06:25
any kind of decision you have to make
131
373080
2256
Vermek zorunda olduğunuz
tüm karar türlerinde
tüm karar türlerinde
06:27
that would benefit from a rational
assessment of the facts.
assessment of the facts.
132
375360
4016
olayların mantıklı değerlendirmesinden
yararlanabileceksiniz.
yararlanabileceksiniz.
06:31
So suppose you go to your doctor
and the doctor says,
and the doctor says,
133
379400
3136
Farzedelim ki, doktora gittiniz
ve doktor size dedi ki,
ve doktor size dedi ki,
06:34
"I just got your lab work back,
your cholesterol's a little high."
your cholesterol's a little high."
134
382560
4120
"Laboratuvar sonuçlarını henüz aldım,
kolesterolünüz biraz yüksek."
kolesterolünüz biraz yüksek."
06:39
Now, you all know that high cholesterol
135
387240
3016
Şimdi, tüm bildiğiniz, yüksek kolesterolün
kalp ve damar hastalıkları,
kalp ve damar hastalıkları,
06:42
is associated with an increased risk
of cardiovascular disease,
of cardiovascular disease,
136
390280
4136
kalp krizi ve felç olma riskinin
06:46
heart attack, stroke.
137
394440
1416
yükselmesiyle bağlantılı olduğu.
06:47
And so you're thinking
138
395880
1216
Düşünüyorsunuz,
06:49
having high cholesterol
isn't the best thing,
isn't the best thing,
139
397120
2096
yüksek kolesterole sahip olmak
en güzel şey değil
en güzel şey değil
06:51
and so the doctor says,
"You know, I'd like to give you a drug
"You know, I'd like to give you a drug
140
399240
3016
ve doktorunuz,
"Size bir statiz vermek isterim,
"Size bir statiz vermek isterim,
06:54
that will help you
lower your cholesterol, a statin."
lower your cholesterol, a statin."
141
402280
2776
kolesterolünüzü düşürecek
bir ilaç." diyor.
bir ilaç." diyor.
06:57
And you've probably heard of statins,
142
405080
1896
Statini duymuşsunuzdur.
Bugün dünyada en çok
yazılan ilaçların
yazılan ilaçların
06:59
you know that they're among
the most widely prescribed drugs
the most widely prescribed drugs
143
407000
2810
arasında olduğunu biliyorsunuz.
07:01
in the world today,
144
409834
1174
Hatta belki de onları
kullanan birilerini tanıyorsunuz.
kullanan birilerini tanıyorsunuz.
07:03
you probably even know
people who take them.
people who take them.
145
411032
2079
Düşünüyorsunuz,
"Evet! Bana statiz verin."
"Evet! Bana statiz verin."
07:05
And so you're thinking,
"Yeah! Give me the statin."
"Yeah! Give me the statin."
146
413135
2381
Ama bu noktada sormanız gereken
bir soru var,
bir soru var,
07:07
But there's a question
you should ask at this point,
you should ask at this point,
147
415541
2435
07:10
a statistic you should ask for
148
418000
1856
sormanız gereken bir istatistik
07:11
that most doctors
don't like talking about,
don't like talking about,
149
419880
2456
ki çoğu doktor onun hakkında
konuşmaktan hoşlanmaz
konuşmaktan hoşlanmaz
07:14
and pharmaceutical companies
like talking about even less.
like talking about even less.
150
422360
3160
hatta ilaç şirketleri onun hakkında
konuşma konusuna daha soğuk bakarlar.
konuşma konusuna daha soğuk bakarlar.
07:18
It's for the number needed to treat.
151
426800
2376
Bunun sebebi, iyileştirilmesi
gerekenlerin sayısıdır.
gerekenlerin sayısıdır.
07:21
Now, what is this, the NNT?
152
429200
1976
Pekala, şu İGS nedir?
07:23
It's the number of people
that need to take a drug
that need to take a drug
153
431200
3056
Bu bir insana yardım edilmeden önce,
ilacı alması gereken
ilacı alması gereken
07:26
or undergo a surgery
or any medical procedure
or any medical procedure
154
434280
2856
ya da bir cerrahi operasyona
veya herhangi bir medikal prosedüre
veya herhangi bir medikal prosedüre
07:29
before one person is helped.
155
437160
2376
girmesi gereken insanların sayısıdır.
07:31
And you're thinking,
what kind of crazy statistic is that?
what kind of crazy statistic is that?
156
439560
2856
Bu ne biçim bir istatistik?
07:34
The number should be one.
157
442440
1216
Bu sayı 1 olmalıdır.
07:35
My doctor wouldn't prescribe
something to me
something to me
158
443680
2056
Benim doktorum bana
07:37
if it's not going to help.
159
445760
1285
işe yaramaz bir şeyi öneremez.
07:39
But actually, medical practice
doesn't work that way.
doesn't work that way.
160
447069
2484
Ama aslında, medikal çalışmalar
bu şekilde yürümez.
bu şekilde yürümez.
07:41
And it's not the doctor's fault,
161
449578
1531
Bu doktorların hatası değildir,
07:43
if it's anybody's fault,
it's the fault of scientists like me.
it's the fault of scientists like me.
162
451134
2919
eğer bu birinin hatasıysa,
o kişi benim gibi bilim adamlarıdır.
o kişi benim gibi bilim adamlarıdır.
07:46
We haven't figured out
the underlying mechanisms well enough.
the underlying mechanisms well enough.
163
454077
2865
Temeldeki mekanizmayı
henüz yeteri kadar iyi kavrayamadık.
henüz yeteri kadar iyi kavrayamadık.
07:48
But GlaxoSmithKline estimates
164
456966
2410
Ama GlaxoSmithKline ilaçların
yüzde doksanının,
yüzde doksanının,
07:51
that 90 percent of the drugs work
in only 30 to 50 percent of the people.
in only 30 to 50 percent of the people.
165
459400
4976
insanların sadece yüzde 30 - 50'lik
bir kısmında işe yaradığını tahmin ediyor.
bir kısmında işe yaradığını tahmin ediyor.
07:56
So the number needed to treat
for the most widely prescribed statin,
for the most widely prescribed statin,
166
464400
3816
En geniş alana yayılan ve belirli bir
ilaç olan stazin için iyileştirilmesi
ilaç olan stazin için iyileştirilmesi
08:00
what do you suppose it is?
167
468240
2136
gereken insan sayısı kaç olmalı sizce?
08:02
How many people have to take it
before one person is helped?
before one person is helped?
168
470400
2816
Bir insana yardım edilmeden önce
kaç insan ilacı almak zorunda?
kaç insan ilacı almak zorunda?
08:05
300.
169
473240
1200
300.
08:07
This is according to research
170
475075
1381
Bu, araştırma pratisyenleri olan
Jerome Groopman ve Pamela Hartzband'ın
Jerome Groopman ve Pamela Hartzband'ın
08:08
by research practitioners
Jerome Groopman and Pamela Hartzband,
Jerome Groopman and Pamela Hartzband,
171
476480
3496
yaptığı araştırmaya ve Bloomberg.com'un
bağımsız onayına göre böyle.
bağımsız onayına göre böyle.
08:12
independently confirmed by Bloomberg.com.
172
480000
2776
Ben sayıları kendim gözden geçirdim.
08:14
I ran through the numbers myself.
173
482800
2400
Bir kalp krizi, felç ya da
08:17
300 people have to
take the drug for a year
take the drug for a year
174
485920
2376
olumsuz vakalar önlenmeden önce
08:20
before one heart attack, stroke
or other adverse event is prevented.
or other adverse event is prevented.
175
488320
3976
300 insanın bir yıl boyunca
ilacı alması gerekiyor.
ilacı alması gerekiyor.
08:24
Now you're probably thinking,
176
492320
1381
Şuan muhtelemen,
"Pekala, tamam, kolesterolümü
"Pekala, tamam, kolesterolümü
08:25
"Well, OK, one in 300 chance
of lowering my cholesterol.
of lowering my cholesterol.
177
493725
2811
indirgemede 300'de 1 şansım var.
08:28
Why not, doc? Give me
the prescription anyway."
the prescription anyway."
178
496560
2216
Neden olmasın, doktor? Sen yine de
reçeteyi ver." diye düşünebilirsiniz.
reçeteyi ver." diye düşünebilirsiniz.
08:30
But you should ask at this point
for another statistic,
for another statistic,
179
498800
2856
Ama bu noktada başka
bir istatistiği sormanız lazım,
bir istatistiği sormanız lazım,
08:33
and that is, "Tell me
about the side effects." Right?
about the side effects." Right?
180
501680
2576
ve bu "Yan etkileri söyler misiniz?"
olmalı. Değil mi?
olmalı. Değil mi?
08:36
So for this particular drug,
181
504280
1656
Bu belirli ilaç için,
08:37
the side effects occur
in five percent of the patients.
in five percent of the patients.
182
505960
3656
yan etkiler hastaların
yüzde beşinde ortaya çıkıyor.
yüzde beşinde ortaya çıkıyor.
08:41
And they include terrible things --
183
509640
1667
Ve bunlara berbat şeyler de dahil,
08:43
debilitating muscle and joint pain,
gastrointestinal distress --
gastrointestinal distress --
184
511331
4444
kasları zayıflatma ve eklem ağrısı,
mide ve bağırsaklarda sıkıntılı durumlar.
mide ve bağırsaklarda sıkıntılı durumlar.
08:47
but now you're thinking, "Five percent,
185
515799
1859
Şuan "Yüzde beş,
bana denk gelmesi
bana denk gelmesi
08:49
not very likely
it's going to happen to me,
it's going to happen to me,
186
517682
2014
pek de olası değil.
Yine de ilacı alacağım."
diye düşünüyorsunuz.
diye düşünüyorsunuz.
08:51
I'll still take the drug."
187
519720
1238
Ama bir dakika.
08:52
But wait a minute.
188
520982
1194
Hatırlayın, stres altındayken
net düşünemezsiniz.
net düşünemezsiniz.
08:54
Remember under stress
you're not thinking clearly.
you're not thinking clearly.
189
522200
2336
Zamanı gelmeden önce bununla
nasıl başa çıkabileceğinizi düşünün,
nasıl başa çıkabileceğinizi düşünün,
08:56
So think about how you're going
to work through this ahead of time,
to work through this ahead of time,
190
524560
3165
böylece o noktada düşünceler
zinciri oluşturmazsınız.
zinciri oluşturmazsınız.
08:59
so you don't have to manufacture
the chain of reasoning on the spot.
the chain of reasoning on the spot.
191
527750
3198
300 insan ilacı kullandı, değil mi?
Bir insan tedavi edildi,
Bir insan tedavi edildi,
09:02
300 people take the drug, right?
One person's helped,
One person's helped,
192
530973
2492
300 kişinin yüzde beşinde
yan etki görüldü,
yan etki görüldü,
09:05
five percent of those 300
have side effects,
have side effects,
193
533489
2407
09:07
that's 15 people.
194
535920
1480
bu 15 kişi eder.
09:09
You're 15 times more likely
to be harmed by the drug
to be harmed by the drug
195
537800
3896
İlaç tarafından zarar görmeniz,
ilaçla tedavi olmanızdan
ilaçla tedavi olmanızdan
09:13
than you are to be helped by the drug.
196
541720
2816
15 kat daha olası.
09:16
Now, I'm not saying whether you
should take the statin or not.
should take the statin or not.
197
544560
2905
Statizi almanız ya da almamanız
gerektiğini söylemiyorum.
gerektiğini söylemiyorum.
09:19
I'm just saying you should have
this conversation with your doctor.
this conversation with your doctor.
198
547489
3143
Sadece doktorunuzla bu konuşmayı
gerçekleştirmeniz gerektiğini söylüyorum.
gerçekleştirmeniz gerektiğini söylüyorum.
Medikal ahlak bunu gerektirir,
09:22
Medical ethics requires it,
199
550656
1320
09:24
it's part of the principle
of informed consent.
of informed consent.
200
552000
2296
bilgilendirilmiş onay ilkesinin
bir parçasıdır.
bir parçasıdır.
09:26
You have the right to have access
to this kind of information
to this kind of information
201
554320
3216
Bu riski almak isteyip istemediğiniz
hakkında bir konuşmayı başlatma ve
hakkında bir konuşmayı başlatma ve
09:29
to begin the conversation about whether
you want to take the risks or not.
you want to take the risks or not.
202
557560
3896
bu türden bilgilere ulaşma
hakkına sahipsiniz.
hakkına sahipsiniz.
09:33
Now you might be thinking
203
561480
1216
Şu anda, "Bu sayıyı şok edici
değerlerin arasından çıkarttım
değerlerin arasından çıkarttım
09:34
I've pulled this number
out of the air for shock value,
out of the air for shock value,
204
562720
2696
fakat bu sayıda insanın
tedaviye ihtiyaç duyması gayet sıradan."
tedaviye ihtiyaç duyması gayet sıradan."
09:37
but in fact it's rather typical,
this number needed to treat.
this number needed to treat.
205
565440
3256
diye düşünebilirsiniz.
09:40
For the most widely performed surgery
on men over the age of 50,
on men over the age of 50,
206
568720
4616
50 yaşını aşmış erkekler üzerinde yapılmış
prostat kanserini yok etme konulu
prostat kanserini yok etme konulu
09:45
removal of the prostate for cancer,
207
573360
2216
en geniş çaplı araştırmaya göre
09:47
the number needed to treat is 49.
208
575600
2576
tedavi edilmeye ihtiyaç
duyulanların sayısı 49'du.
duyulanların sayısı 49'du.
09:50
That's right, 49 surgeries are done
for every one person who's helped.
for every one person who's helped.
209
578200
4176
Bu doğru, tedavi edilen her
bir insan için 49 ameliyat yapıldı.
bir insan için 49 ameliyat yapıldı.
09:54
And the side effects in that case
occur in 50 percent of the patients.
occur in 50 percent of the patients.
210
582400
4656
Ve bu konudaki yan etkiler
hastaların yüzde 50'sinde ortaya çıktı.
hastaların yüzde 50'sinde ortaya çıktı.
09:59
They include impotence,
erectile dysfunction,
erectile dysfunction,
211
587080
2856
Cinsel iktidarsızlık,
ereksiyon olma sorunu,
ereksiyon olma sorunu,
10:01
urinary incontinence, rectal tearing,
212
589960
2776
idrar tutamama, anal yırtılmalar
10:04
fecal incontinence.
213
592760
1456
dışkı kaçırma da dahil.
10:06
And if you're lucky, and you're one
of the 50 percent who has these,
of the 50 percent who has these,
214
594240
3496
Eğer bunlara sahip olan
yüzde ellidenseniz ve şanslıysanız,
yüzde ellidenseniz ve şanslıysanız,
10:09
they'll only last for a year or two.
215
597760
2040
etkiler sadece bir
ya da iki yıl sürecektir.
ya da iki yıl sürecektir.
10:12
So the idea of the pre-mortem
is to think ahead of time
is to think ahead of time
216
600880
3616
Yani bu ölüm öncesinin olayı, sorabilecek
olduğunuz konuşmayı ilerletecek olan
olduğunuz konuşmayı ilerletecek olan
10:16
to the questions
that you might be able to ask
that you might be able to ask
217
604520
2536
sorular hakkında zamanı gelmeden önce
10:19
that will push the conversation forward.
218
607080
2376
düşünmektir.
10:21
You don't want to have to manufacture
all of this on the spot.
all of this on the spot.
219
609480
3096
Olay anında bütün bunları
üretmek istemezsiniz.
üretmek istemezsiniz.
10:24
And you also want to think
about things like quality of life.
about things like quality of life.
220
612600
2896
Hayat kalitesiyle ilgili şeyler
hakkında da düşünmek isteyebilirsiniz.
hakkında da düşünmek isteyebilirsiniz.
10:27
Because you have a choice oftentimes,
221
615520
1776
Ama çoğu zaman bir seçeneğiniz olur,
10:29
do you I want a shorter life
that's pain-free,
that's pain-free,
222
617320
2296
acısız ama kısa bir hayat mı isteriz
10:31
or a longer life that might have
a great deal of pain towards the end?
a great deal of pain towards the end?
223
619640
3776
yoksa sonuna kadar büyük acılar
içinde geçecek daha uzun bir hayat mı?
içinde geçecek daha uzun bir hayat mı?
10:35
These are things to talk about
and think about now,
and think about now,
224
623440
2416
Ailenizle ve sevdiklerinizle şu anda
konuşulması ve
konuşulması ve
10:37
with your family and your loved ones.
225
625880
1816
şu anda düşünülmesi gereken
şeyler var.
şeyler var.
10:39
You might change your mind
in the heat of the moment,
in the heat of the moment,
226
627720
2496
Olayın heyecanıyla
fikrinizi değiştirebilirsiniz
fikrinizi değiştirebilirsiniz
10:42
but at least you're practiced
with this kind of thinking.
with this kind of thinking.
227
630240
3056
ama en azından bu tarz bir
düşünmeyi uyguladınız.
düşünmeyi uyguladınız.
10:45
Remember, our brain under stress
releases cortisol,
releases cortisol,
228
633320
4616
Hatırlayın, stres altındaki beynimiz,
kortizol salgılar
kortizol salgılar
10:49
and one of the things
that happens at that moment
that happens at that moment
229
637960
2336
ve o anda olan şeylerden biri de,
10:52
is a whole bunch on systems shut down.
230
640320
1936
bir demet sistemin kapanmasıdır.
10:54
There's an evolutionary reason for this.
231
642280
1905
Bunun evrimsel bir sebebi var.
10:56
Face-to-face with a predator,
you don't need your digestive system,
you don't need your digestive system,
232
644209
3407
Bir yırtıcıyla yüz yüzeyken,
sindirim sisteminize ihtiyaç duymazsınız
sindirim sisteminize ihtiyaç duymazsınız
10:59
or your libido, or your immune system,
233
647640
2456
ya da libidonuza ya da
bağışıklık sisteminize
bağışıklık sisteminize
11:02
because if you're body is expending
metabolism on those things
metabolism on those things
234
650120
3656
çünkü eğer bedeniniz böyle şeylerde
metabolizmanızı tüketirse,
metabolizmanızı tüketirse,
11:05
and you don't react quickly,
235
653800
1656
ve hızlıca tepki vermezseniz,
11:07
you might become the lion's lunch,
and then none of those things matter.
and then none of those things matter.
236
655480
3976
aslanın öğle yemeği olabilirsiniz
ve bunların hiçbirisi bir şey farketmez.
ve bunların hiçbirisi bir şey farketmez.
11:11
Unfortunately,
237
659480
1416
Danny Kahneman ve
okul arkadaşlarının gösterdiği üzere
okul arkadaşlarının gösterdiği üzere
11:12
one of the things that goes out the window
during those times of stress
during those times of stress
238
660920
3616
ne yazık ki,
11:16
is rational, logical thinking,
239
664560
1976
böyle stres anlarında ortadan
11:18
as Danny Kahneman
and his colleagues have shown.
and his colleagues have shown.
240
666560
3416
kaybolan şeylerden biri de
tutarlı, mantıklı düşünmek.
tutarlı, mantıklı düşünmek.
11:22
So we need to train ourselves
to think ahead
to think ahead
241
670000
3176
Yani, kendimizi bu tür
durumlardan önce
durumlardan önce
11:25
to these kinds of situations.
242
673200
2256
düşünmek için eğitmeliyiz.
11:27
I think the important point here
is recognizing that all of us are flawed.
is recognizing that all of us are flawed.
243
675480
6176
Bence buradaki önemli nokta hepimizin
kusurlu olduğunu kabullenmek.
kusurlu olduğunu kabullenmek.
11:33
We all are going to fail now and then.
244
681680
2856
Hepimiz zaman zaman
hata yaparız ve yapacağız.
hata yaparız ve yapacağız.
11:36
The idea is to think ahead
to what those failures might be,
to what those failures might be,
245
684560
3616
Olay bu hataların neler
olabileceğini önceden düşünmek,
olabileceğini önceden düşünmek,
11:40
to put systems in place
that will help minimize the damage,
that will help minimize the damage,
246
688200
3896
zararı önleyebilecek
sistemleri devreye sokmak
sistemleri devreye sokmak
11:44
or to prevent the bad things
from happening in the first place.
from happening in the first place.
247
692120
3520
ya da ilk önce, kötü şeyleri
gerçekleşebilmekten alıkoymakta.
gerçekleşebilmekten alıkoymakta.
11:48
Getting back to that
snowy night in Montreal,
snowy night in Montreal,
248
696280
2656
Montreal'deki karlı geceye
geri dönersek,
geri dönersek,
11:50
when I got back from my trip,
249
698960
1736
yolculuğumdan geri döndüğümde,
11:52
I had my contractor install
a combination lock next to the door,
a combination lock next to the door,
250
700720
3856
müteahhitime kapının yanına
içinde ön kapının da anahtarı olan
içinde ön kapının da anahtarı olan
11:56
with a key to the front door in it,
an easy to remember combination.
an easy to remember combination.
251
704600
3536
hatırlaması kolay bir kombinasyonla
şifreli kilit yaptırdım.
şifreli kilit yaptırdım.
12:00
And I have to admit,
252
708160
1216
Ve itiraf etmeliyim ki,
12:01
I still have piles of mail
that haven't been sorted,
that haven't been sorted,
253
709400
3416
sınıflandırılmamış bir
yığın postam
yığın postam
12:04
and piles of emails
that I haven't gone through.
that I haven't gone through.
254
712840
2576
ve üzerinden geçmediğim
bir yığın e-postam var.
bir yığın e-postam var.
12:07
So I'm not completely organized,
255
715440
1776
Yani tamamen organize değilim
12:09
but I see organization
as a gradual process,
as a gradual process,
256
717240
3136
ama organizasyonu
adım adım yapılan bir iş olarak görüyorum
adım adım yapılan bir iş olarak görüyorum
12:12
and I'm getting there.
257
720400
1216
ve o adımları atıyorum.
12:13
Thank you very much.
258
721640
1216
Çok teşekkür ederim.
12:14
(Applause)
259
722880
4392
(Alkışlar)
ABOUT THE SPEAKER
Daniel Levitin - NeuroscientistDaniel Levitin incorporates findings from neuroscience into everyday life.
Why you should listen
Dr. Daniel Levitin is a neuroscientist at McGill University in Montreal, dean at Minerva Schools in San Francisco and a musician. His research focuses on pattern processing in the brain.
His three books This Is Your Brain on Music, The World in Six Songs, and the recent The Organized Mind are all bestsellers. A polymath at heart, he has performed with top musicians and holds a few gold and platinum records.
Levitin earned his B.A. in Cognitive Psychology and Cognitive Science at Stanford University, and went on to earn his Ph.D. in Psychology from the University of Oregon, researching complex auditory patterns and pattern processing in expert and non-expert populations. He completed post-doctoral training at Stanford University Medical School (in Neuroimaging) and at UC Berkeley (in Cognitive Psychology). He has consulted on audio sound source separation for the U.S. Navy, and on audio quality for several rock bands and record labels (including the Grateful Dead and Steely Dan), and served as one of the “Golden Ears” expert listeners in the original Dolby AC3 compression tests. He worked for two years at the Silicon Valley think tank Interval Research Corporation.
He taught at Stanford University in the Department of Computer Science, the Program in Human-Computer Interaction, and the Departments of Psychology, Anthropology, Computer Music, and History of Science.
Daniel Levitin | Speaker | TED.com